Wiersz na egzaminie
Nastrój utworu Jaki może być nastrój utworu? Poeci dzięki rozmaitym środkom stylistycznych mogą stwarzać w wierszach nastój: ponury, straszny, tajemniczy, złowrogi, smutny, podniosły, wesoły, radosny, spokojny, pogodny, tęskny, makabryczny, ciepły miły, wzruszający. Przykładowe fragmenty wierszy Pogodny, radosny Wsi spokojna, wsi wesoła, Który głos twej chwale zdoła? Jan Kochanowski (Pieśni świętojańskiej o sobótce) Tragiczny, rozpaczliwy Wieczna sromota i nienagrodzona Szkoda, Polaku! Ziemia spustoszona Podolska leży, a pohaniec sprosny Nad Niestrem siedząc, dzieli łup żałosny!
Trzy kluczowe tropy stylistyczne, to epitet, porównanie i metafora. Podstawowe dla poetów, którzy nie chcą zwyczajnie opisywać świata i podstawowe dla uczniów analizujących wiersz. Trzeba umieć je rozpoznać i określić ich funkcje. Tropy stylistyczne Czemu są tropami, chwytami, figurami stylistycznymi? Kiedy powstaje wiersz, poeta używa rozmaitych zabiegów (chwytów), by nie mówić zwyczajnie, lecz mową poezji. Tych sposobów jest mnóstwo: można wszystkie wyrazy zaczynać od tej samej litery, ktoś wpadnie na
Na pewno najważniejszy w wierszu jest podmiot liryczny. Ale utwór może też mieć swojego bohatera! To kto inny niż podmiot i trzeba umieć te osobistości rozróżniać. Trzy osoby wiersza „Ja” liryczne (Podmiot) Głos mówiący, osoba, która się wypowiada, wyraża swoje uczucie lub opowiada. Podmiot wyraźnie różni się od adresata i bohatera – jest siłą wyższą, to on zwraca się lub opowiada. A co w sytuacji, gdy mówi do siebie i prezentuje autobiografię? Sam jest podmiotem, adresatem
Jaki może być nastrój utworu? Poeci dzięki rozmaitym środkom stylistycznych mogą stwarzać w wierszach nastój: ponury, straszny, tajemniczy, złowrogi, smutny, podniosły, wesoły, radosny, spokojny, pogodny, tęskny, makabryczny, ciepły, miły, wzruszający. Np.: Pogodny, radosny Wsi spokojna, wsi wesoła, Który głos twej chwale zdoła? Jan Kochanowski (Pieśni świętojańskiej o sobótce) Tragiczny, rozpaczliwy Wieczna sromota i nienagrodzona Szkoda, Polaku! Ziemia spustoszona Podolska leży, a pohaniec sprosny Nad Niestrem siedząc, dzieli łup żałosny! Niewierny Turczyn psy zapuścił
Kontrast to coś przeciwnego. Analogia – podobnego. Nasz cel i zadanie: wykryć je w wierszu, wskazać i zrozumieć. Kontrast Zestawienie przeciwieństw: biały – czarny, zimny – gorący, dobry – zły, brzydki – piękny. W utworze poetyckim mogą być przeciwstawione sobie całe strofy (np. pierwsza zwrotka – wizja Antarktydy, druga – upalnej pustyni), mogą obok siebie istnieć skrajnie różne metafory i epitety. Z reguły takie zestawienie kontrastów ma swój cel. Warto postawić sobie pytanie: po co? Po
Neologizmy, archaizmy, poetyzmy Nie posługujemy się nimi w zwykłej mowie, ale występują w poezji, w prozie poetyckiej. Specjalnie używają ich autorzy, aby uatrakcyjnić teksty. A uczniowie muszą… umieć je wskazać i nazwać. Poetyzmy Wyrazy charakterystyczne dla języka poetyckiego, uważa się je za szczególnie wzniosłe, artystyczne: ruń, toń, kobierzec. Rzadko w zwykłej mowie i w zwykłym mieszkaniu mówimy o naszym dywanie, że trzeba by uprać… kobierzec. Neologizmy Wyrazy zupełnie nowe. Poeta stworzył sobie wyraz na potrzeby wiersza – ale
Znaczenie symboliczne, alegoryczne, ironiczne wiersza Znaczenie symboliczne wiersza Słowo symbol skojarz ze słowem znak. Greckie słowo symbolon miało sens: znak rozpoznawczy. W życiu codziennym łatwo takie znaki – symbole wskazać: krzyż jest symbolem religii chrześcijan, czerwony krzyż – PCK, rumieniec – oznacza wstyd. Symbolami stają się odpowiednio graficzne nazwy firm (zwane logiem firmy) albo ich znaki graficzne – np. lew jako symbol Peugeota. W tym ujęciu rozumiemy, co to jest znaczenie symboliczne:
Kontekst kulturowy wiersza Co to jest kontekst? Kontekst to inne dzieło lub zjawisko z jakiejś dziedziny kultury lub sztuki, do którego odwołuje się nasz tekst. Bez znajomości kontekstu nie odczytamy sensu dzieła – nie zrozumiemy aluzji, czyli właśnie takiego nawiązania. Za to odczytanie kontekstu i rozszyfrowanie aluzji daje satysfakcję. Co może być kontekstem? Inny tekst literacki (także mitologia i Biblia) Ofelio, mnie i tobie niech Dania przebaczy: Zginę w skrzydłach, przeżyję w praktycznych pazurkach. Non
Czytasz sobie strofę wiersza i nurtuje Cię pytanie: co to jest? Wyznanie czy opis? To pytanie może zaistnieć na teście. Cały wiersz, strofa lub fragment. W tego typu pytaniach nie chodzi o gatunek, nie odpowiadamy więc: to bajka, sonet, fraszka. Chodzi o typ wypowiedzi podmiotu lirycznego. Czy wyznaje własne uczucia, zwierza się całemu światu? Czy opisuje zachwycającą scenę? A może poucza, znęca się, dokucza? W każdej wypowiedzi lirycznej bez większego trudu znajdziecie informacje, które
