Słownicwo, frazeologia, semantyka Pytania i odpowiedzi
Związki frazeologiczne możemy dzielić nie tylko ze względu na stopień ich łączliwości (podział na związki stałe, luźne i łączliwe), ale i ze względu na ich budowę gramatyczną. W oparciu o to kryterium wyróżniamy trzy grupy związków frazeologicznych: Wyrażenia. Są to związki, których członem podstawowym (nadrzędnym) jest najczęściej rzeczownik, a członem podrzędnym jego określenie przymiotnikowe lub rzeczownikowe. Przykłady: Biały mróz, wilczy głód, prawo pięści również związki przymiotnika z przysłówkiem i przysłówka z
Każde z trzech omówionych zdań zawiera wyrazy, które kiedyś musiały znaczyć coś innego niż obecnie. Współczesne znaczenie zupełnie nie przystaje do kontekstu zdania. Czasem jednak można określić związki między tymi dwoma znaczeniami. Wyraz mógł w przeszłości odnosić się do większej liczby obiektów, niż odnosi się dziś, gdy jego znaczenie zawężono. Procesem odwrotnym jest rozszerzenie znaczenia. Jeśli oba znaczenia wyrazu nie będą miały ze sobą nic wspólnego, opiszemy ten stan jako przesunięcie znaczenia.
Mądrej głowie dość dwie słowie. Lepszy wróbel w ręku niż gołąb na dachu. Podkreślono formy liczby podwójnej – staropolskiej kategorii gramatycznej, która zaczęła zanikać pod koniec średniowiecza. Do dzisiaj przetrwały tylko pojedyncze formy. Obecnie wyrazy odmieniające się przez liczby (rzeczowniki, czasowniki, przymiotniki, znaczna część zaimków) mogą występować albo w liczbie pojedynczej, albo w liczbie mnogiej. Staropolska liczba podwójna służyła natomiast do oznaczania podwójności, zawsze z liczebnikiem dwa w odpowiedniej formie fleksyjnej. Dzisiejszy zanik tej kategorii
3. Jaką drogą przeszły do polszczyzny poniższe grupy zapożyczeń wyrazowych? biskup, kielich, ofiara, chrzest. Te rzeczowniki przeszły do polszczyzny z łaciny, za pośrednictwem języka czeskiego – razem z przyjęciem chrztu. sałata, seler, kalafior; włoszczyzna. Te zapożyczenia należy odnieść do renesansu, o czym przypomina małżeństwo Zygmunta Starego z Boną Sforzą. bagaż, buduar, fryzjer, toaleta. Są to wyrazy pochodzenia francuskiego z XVII-XVIII w., dotyczące realiów życia na dworze. Zobacz: Zapożyczenia w języku polskim
Większość wyrazów pochodzenia obcego spolszczono na przestrzeni wieków. Ich formę – na ogół – dostosowano do polskiej ortografii i wymowy. Wiele wyrazów przeszło z języków obcych do polszczyzny tak dawno, że dzisiaj nikt nie odczuwa ich jako zapożyczonych czy nawet przyswojonych. Kierunek i tematyka tych zapożyczeń były określone przez czas, w którym zachodziły. Dlatego do charakterystyki oddziaływania innych języków na polszczyznę przyda się podstawowa znajomość historii Polski. W dobie staropolskiej(X – XV w. (okresy
5. Na podstawie podanych zdań przeanalizuj zmiany, które zaszły w podkreślonych wyrazach. Owies jest to żyto znajome. Najpierw pana zabił, potem sam siebie przeraził. Ujrzeli przed sobą kończynę wyspy. Prowadź, ja cię będę naśladował. Zmiany w podkreślonych wyrazach dotyczą ich znaczenia, nie zaś formy – we współczesnej polszczyźnie występują one właśnie w takiej postaci. Trzeba tylko w zdaniach przywołać te wyrazy w dzisiejszym znaczeniu i porównać z przykładami. Żyto to dzisiaj jeden z rodzajów zboża. Natomiast dawniej
6. Omów losy grup wyrazowych i rozwój znaczeniowy podanych wyrazów synonimicznych: polski, polny, polowy; owocny, owocowy; dobroć, dobrość, dobrota. Wszystkie wyrazy z pierwszego szeregu występują we współczesnej polszczyźnie. Jeśli znaczenia przymiotników polny oraz polowy są podobne, to znaczenie rzeczownika polski (odnoszący się do Polski lub do Polaków) nie wykazuje z nimi związku. Tymczasem samo sformułowanie polecenia sugeruje, że w staropolszczyźnie były to synonimy, czyli wyrazy bliskoznaczne. Rozwój języka doprowadził do zróżnicowania ich znaczeń.
biel – biały, las – leśny, bez – bzu, matka – matek, wóz – wozy, dąb – dęby, ręka – ręce – ręcznik, stopa – na stopie. Podane wyrazy już uporządkowano. Pierwsze dwie pary potwierdzają zjawisko najbardziej charakterystyczne dla polskiej fonetyki historycznej – tzw. przegłos lechicki, znacznie częściej nazywany przegłosem polskim. Przegłos oznacza przejście w wymowie jednej samogłoski w drugą. W czasie, gdy język polski wykształcał się z dialektów lechickich
Dzieje polszczyzny liczymy tak, jak dzieje państwa polskiego – od drugiej połowy X w. Wtedy to język polski wykształcił się z grupy (rodziny) języków słowiańskich, która z kolei stanowi jedną z grup składających się na rodzinę języków indoeuropejskich – największą rodzinę języków na świecie. Do tej rodziny należą prawie wszystkie języki Europy i wiele języków Azji. Język polski okazuje się więc daleko spokrewniony z językami angielskim, portugalskim, wedyjskim czy perskim, a nie tylko z czeskim czy rosyjskim.
