O OŚWIECENIE - Lektury
Powieść – dziś najsilniejszy gatunek prozatorski – kształtuje się jako nowożytny i popularny gatunek w XVIII wieku. Dzieje się tak głównie za sprawą pisarzy angielskich, którzy właśnie w oświeceniu napisali znakomite książki, takie jak Przypadki Robinsona Crusoe, Podróże Guliwera czy Historia życia Toma Jonesa. Europejscy czytelnicy, poznawszy te utwory, zrozumieli, czym może być czytanie literatury. Zapragnęli więcej rozrywki tego typu, a oznaczało to kres eposu, zmierzch romansu – za to
Nie sposób – będąc miłośnikiem powieści – nie słyszeć o nazwiskach takich jak: Daniel Defoe, Jonathan Swift, Henry Fielding, Laurence Sterne. Daniel Defoe – najbardziej znany jest dzięki książce pt. Robinson Crusoe. Losy rozbitka odizolowanego od cywilizacji, przygód na samotnej wyspie, umiejętności przeżycia w dzikich warunkach, spotkanie z Piętaszkiem – to dość popularna historia, rozpropagowana też dzięki ekranizacjom. Motyw rozbitka i robinsonady został zresztą chętnie podjęty przez twórców powieści przygodowej, a potem filmu (np. przez
Z historii bajki Pierwsze bajki literackie miały jeszcze charakter ludowy. Powstały w starożytnej Grecji w VI wieku p.n.e. Za ich twórcę uważa się półlegendarnego poetę frygijskiego – Ezopa. Do historii przeszedł jako człowiek niezwykle mądry, ale zarazem niebywale szpetny. Sam pozbawiony urody, nie uznawał piękności bez rozumu. Formułował w bajkach moralistyczne nauki o prawdziwym szlachectwie duszy płynącym z wartości intelektu i cnoty. Bajka tak dalece zrosła się z imieniem Ezopa, że wszystkie inne zbiory tych utworów powstałe w późniejszych
Powieść Wiek XVIII to wielki start powieści w literaturze światowej. W stuleciu XVII dominowały jeszcze eposy i pamiętniki. Teraz proza powieściowa zacznie swą niezwykłą karierę, a jej ojczyzną jest XVIII-wieczna Anglia. Wielkie powieści angielskie: Daniel Defoe – Przypadki Robinsona Crusoe, Jonathan Swift – Podróże Guliwera, Henry Fielding – Historia życia Toma Jonesa, Inne: Jean Jakub Rousseau – Nowa Heloiza, Ignacy Krasicki – Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki. Uwaga! Twórcy powieści XVIII-wiecznej lubili przyjmować za oś budującą
Jean Jacques Rousseau Nastrojowy sentymentalista, plebejusz. Urodzony w Genewie, syn zegarmistrza. Stworzył sentymentalizm. Za najwyższe wartości uważał uczucia i naturę. Jednostka wbrew epoce – krytyk cywilizacji. Stworzył podwaliny pod powieść sentymentalną. Pracował nad Wielką encyklopedią francuską. Pochowany w Panteonie obok Woltera. Jego miejsca Genewa – tu przyszedł na świat. Turyn – tu zmienił wyznanie z protestanckiego na katolicyzm. Chambery – ukochane miejsce we Francji, często pojawia się w dziełach. Paryż – tu pracował i mieszkał. Ermenonville
Autor Wolter (François Marie Arouet) Racjonalista, dobrze urodzony, syn notariusza. Urodzony w Paryżu, kształcony u jezuitów. Stworzył wolterianizm. Za najwyższą wartość uważał rozum i wiedzę. Człowiek epoki – wolnomyśliciel – erudyta, wróg Kościoła i niektórych władców. Wielki krytyk i szyderca. Stworzył gatunek literacki – powiastkę filozoficzną. Pracował nad Wielką Encyklopedią Francuską. Pochowany w Panteonie obok Rousseau. Jego miejsca Paryż – miasto narodzin i śmierci. Anglia – tu znalazł schronienie po wygnaniu z Francji. Cirey we Francji, siedziba markizy du Châtelet,
Robinson Crusoe – rozbitek na bezludnej wyspie Dzieje Robinson od najmłodszych lat marzył, by zostać marynarzem. Odbył wiele podróży morskich i w czasie jednej z nich jego statek rozbił się, a on jako jedyny ocalał z katastrofy. Z wraku statku zabiera broń, narzędzia, ocalałe materiały i resztki pożywienia, by stawić czoło pozornie beznadziejnej sytuacji. Zakłada hodowlę, uprawia ziemię, jest rzemieślnikiem – urodzajną wyspę przekształca w zamożną kolonię. Walczy z klimatem, dzikimi zwierzętami, które niszczą mu plony, lecz przede
Wyspa Robinsona Cruzoe Robinson trafił tu na skutek katastrofy statku, którym podróżował. Jest rozbitkiem skazanym na samotność na bezludnej wyspie. Spędzi tu niemal 29 lat! Początkowo zupełnie sam, później z Piętaszkiem, organizuje na wyspie życie, tworzy swoistą dwuosobową społeczność. Przez lata odczytywano jego losy jako obraz ludzkiej siły i zaradności, powstała powieść o przetrwaniu, o tym, jak człowiek może pokonać przeciwności losu i własną samotność. Daniel Defoe napisał klasyczną powieść przygodową – ale podjął też
