Jean Jacques Rousseau
- Nastrojowy sentymentalista, plebejusz.
- Urodzony w Genewie, syn zegarmistrza.
- Stworzył sentymentalizm.
- Za najwyższe wartości uważał uczucia i naturę.
- Jednostka wbrew epoce – krytyk cywilizacji.
- Stworzył podwaliny pod powieść sentymentalną.
- Pracował nad Wielką encyklopedią francuską.
- Pochowany w Panteonie obok Woltera.
Jego miejsca
- Genewa – tu przyszedł na świat.
- Turyn – tu zmienił wyznanie z protestanckiego na katolicyzm.
- Chambery – ukochane miejsce we Francji, często pojawia się w dziełach.
- Paryż – tu pracował i mieszkał.
- Ermenonville – tu zmarł obłąkany.
Ważni ludzie w jego biografii
- Pani de Warens – opiekunka, która podała mu pomocną dłoń podczas tułaczki, przygarnęła go pod swój dach jako szesnastoletniego młodzieńca i wykształciła.
- Żona – dziewczyna niskiego stanu, oberżystka, dzieci, które urodziły się z tego związku, oddał Rousseau do przytułku.
- Pani d’Epinay – paryska dama sprzyjająca encyklopedystom, udzieliła mu gościny w rezydencji pod Paryżem, by mógł w spokoju oddać się twórczości.
- Zofia d’Houdelot – bratowa pani d’Epinay, kobieta, którą filozof pokochał, za co został z rezydencji wyrzucony.
- Denis Diderot. Podobno to on podpowiedział młodemu Rousseau, który zamierzał wziąć udział w konkursie Akademii w Dijon, by nie pisał pracy podobnej do innych i na pytanie, czy rozwój cywilizacji przyniósł ludzkości szczęście – powiedział nie. Tak się stało.
Umowa społeczna – ważne dzieło teoretyczne
- Człowiek powinien żyć w bliskości natury. Oddalenie ludzkości w stronę cywilizacji i techniki powoduje negatywne skutki.
- Człowiek rodzi się dobry. To wychowanie kształtuje go tak, a nie inaczej.
- Pierwotne środowisko naturalne było gwarancją ludzkiego szczęścia – teraz można je odnaleźć tylko w drodze podporządkowania się ogólnemu prawu.
- Jednostka – odrębny czujący człowiek – ma prawo do wyrażania własnych uczuć.
- Podstawą stosunków miedzy ludźmi powinna być według Rousseau umowa. Dobrowolna umowa społeczna, gwarantująca równość obywateli.
- Przeciw autorytetowi rozumu wysuwa autorytet uczucia. Stanie się to podstawą myśli romantyków.
.
Julia, czyli Nowa Heloiza
Słynna powieść Jana Jakuba Rousseau była tak modna, że wypożyczano ją na godziny i za pieniądze. Opowiada o miłości młodej Julii i jej guwernera – tym samym nawiązuje do słynnego średniowiecznego romansu Heloizy i Abelarda, prezentuje jednak wersję sobie współczesną. Julia d’Etangens i Saint –Preux są zakochaną parą tej powieści. O ślubie mowy być nie może. Ją wydają dobrze za mąż, on wyjeżdża daleko i myśli nawet o samobójstwie. Dalej jednak autor prowadzi akcję nietypowo. Mąż Julii – pan Wolmar jest wzorem cnót, mieszkają z dala od zgiełku, w przyjemnym otoczeniu natury, mają dzieci – słowem żyją szczęśliwie. Niedługo jednak. Pan Wolmar zaprasza bowiem do swej posiadłości… Sain Preuxa, by uczył dzieci. Wymyślił zatem Rousseau okrutny eksperyment: czy dwoje kochających się ludzi potrafi zdusić swoje uczucie w imię lojalności wobec poczciwego Wolmara? W każdym razie bardzo się starali. Uczucie jednak, wciąż daje znać o sobie – trzeba przyznać, że sytuacja staje się nie do zniesienia. Rozwiązanie Rousseau pozostawia chyba wiele do życzenia: po prostu Julia umiera, a tym samym znika kłopot. Dziś taki finał wydaje się zbyt łatwy, jednak czytelnicy osiemnastowieczni nie byli wybredni – chłonęli losy trójkąta bohaterów. Później czytali Rousseau romantycy – zachwyceni siłą uczucia uwięzionego w okowach konwenansu, tragizmem postaci i rolą natury w życiu ludzi.
Emil
Jest to utwór, w którym Rousseau zawarł swoje poglądy pedagogiczne. Uważał i dowodził, że człowiek rodzi się dobry, a cywilizacja prowadzi do zepsucia i zaniku naturalnych, pozytywnych skłonności. Pokazywał to na przykładzie Emila – chłopca, którego wychowywał świadomy swych obowiązków wychowawca, czuwający nad naturalnym rozwojem dziecka. Wyrósł zdrowy, zaradny, sam zdobył wiedzę, a nawet doszedł do wniosku o istnieniu Twórcy wszechświata. Rousseau głosił niepopularną w epoce teorię, że dziecko powinna wykarmić własna matka (nie mamka), a wychowywać – ojciec. W sytuacji, gdy oddał sam swoje dzieci do przytułku, teoria nie zjednała mu poparcia ani przyjaciół.
Rola Rousseau w epoce
- Istotna, wpływająca nie tylko na ówczesną współczesność, ale na późniejszy rozwój literatury.
- Myśl Rousseau stała się kanwą rozwoju sentymentalizmu, a w konsekwencji – powieści sentymentalnej.
- Ogromny wpływ wywarła na romantyzm – idea czułego serca, uczucia przeciw rozumowi, ważna rola natury w świecie człowieka zrobi w następnym stuleciu niebywałą karierę.
Jego maksymy
- Dzieciństwo jest snem rozumu.
- Cnota nie daje szczęścia, ale uczy, jak z niego korzystać, gdy się je ma.
- Ciągłe a sumienne wypełnianie obowiązków wymaga nie mniej wysiłku niż czyny bohaterskie.
Zobacz:
Wolter, Jan Jakub Rousseau – dwa wielkie umysły epoki oświecenia