WS WSPÓŁCZESNOŚĆ Lektury
Co się dzieje? Akcja Folwarku zwierzęcego rozgrywa się na fermie pana Jonesa, zwanej folwarkiem dworskim. Zaniedbane i wyzyskiwane zwierzęta wzniecają powstanie przeciw człowiekowi. Potem same muszą poradzić sobie z organizacją nowego porządku. Rozpoczyna się rywalizacja o władzę – kolejne przewroty, manipulacja ideami rewolucji, w końcu zwycięża państwo totalitarne – powrót starej niesprawiedliwości, komitywa z człowiekiem. Koleje akcji Najpierw sędziwy i najmądrzejszy ze wszystkich knur Major, czując nadchodzącą śmierć, zebrał zwierzęta, przemówił do całej folwarcznej rzeszy, ukazując
Groza wojennych lat wywarła ogromny wpływ na psychikę ówczesnych ludzi. Wielu z nich walczyło nie tylko z karabinem w ręku, ale i piórem. Uczucia, jakie im wtedy towarzyszyły, utrwalili w literaturze, poszukując w ten sposób ukojenia. Jeno odmień czas kaleki, zakryj groby płaszczem rzeki, zetrzyj z włosów pył bitewny, tych lat gniewnych czarny pył. K. K. Baczyński Walki podczas II wojny światowej toczyły się na wielu frontach. Kraje zaatakowane przez
Bezlitośnie drwiąca i prześmiewcza, błyskotliwie ironiczna i dowcipna, dogłębnie absurdalna i groteskowa – w ten sposób można by określić twórczość artystyczną Sławomira Mrożka. Już od momentu debiutu dramaturgicznego (dramat Policja 1958 rok) autor Tanga dał się poznać jako twórca niebanalny, lekceważący konwencje i zasady teatru tradycyjnego, a jeś-li już wykorzystujący jakiś dobrze znany motyw to tylko po to, aby go wyśmiać, sparodiować, wyszydzić. A więc wielki szyderca i prześmiewca. Tak
Literatura romantyczna niewątpliwie najmocniej odcisnęła swe piętno nie tylko na poezji późniejszych epok, ale i na życiu wielu Polaków, przede wszystkim tych, którzy w różnych okolicznościach historycznych zmuszeni byli opuścić kraj. Ale byli też tacy, którzy za wszelką cenę usiłowali pozbyć się romantycznej schedy, pragnęli ostentacyjnie „zrzucić z ramion płaszcz Konrada” (Antoni Słonimski). Zbiorową antyromantyczną demonstrację urządzili futuryści – nawoływali do burzenia pomników, przewietrzania muzeów, kpili z „mickiewiczów i słowackih”. Futurystom nie podobało się wszystko,
Jednych zachwyca, innych wcale nie… Dziwny, niesamowity, fascynujący, a może bełkotliwy i niezrozumiały? Zawsze wzbudzał liczne kontrowersje u odbiorców i tak jest właściwie do dzisiaj, chociaż dramat surrealistyczny od dawna należy do klasyki. Przyszedł wraz z dwudziestym wiekiem, razem z jego szaleństwami i potwornościami. Chciał mu niejako dorównać swoją prowokacyjną, nieobliczalną estetyką. Był jednocześnie dowodem na złożony kształt świata, bo, paradoksalnie, deformując rzeczywistość, obnażał jej niedoskonałości i absurdy. Stał się alternatywną formą sztuki, wymierzoną po części w tradycyjny, realistyczny
Dramat powojenny nie poddaje się łatwo opisowi, współistnieją w nim bowiem różne tematy i tendencje. Można uznać, że kontynuuje odziedziczony po dwudziestoleciu międzywojennym podział na pisarstwo ciążące ku tradycji i pisarstwo awangardowe. Inspiracjami dla twórców teatru współczesnego były zarówno utwory klasyczne, bliskie realizmowi, jak i dzieła ekspresjonistyczne, symboliczne, groteskowe. Które z nich dominują? Bez wątpienia właśnie te drugie – absurd czy groteska wydają się lepiej opisywać otaczający świat. Literatura nie rodzi się w próżni, lecz pokazuje
Człowiek myślący o ojczyźnie zazwyczaj nie kojarzy jej z całym państwem. To pojęcie jest jakby za duże, zbyt abstrakcyjne. Konkretem jest przestrzeń mniejsza – jakiś region czy dana miejscowość, miejsce, z którym człowiek się identyfikuje. Zazwyczaj jest to miejsce z dzieciństwa, często po latach idealizowanego. Właśnie takie przestrzenie można określić jako małe ojczyzny albo ojczyzny prywatne. Są one ważnym tematem w prozie XX wieku – przemiany historyczne i społeczne coraz silniej prowokują pytania o tożsamość, o zakorzenienie. Kim
Język bywa w literaturze czymś więcej niż tylko środkiem opisu świata. Słowa same w sobie mogą być interesujące – wyrażać nasz stosunek do świata, wpływać na sposób postrzegania rzeczywistości. „Granice mojego języka są granicami mojego świata” – stwierdził filozof Ludwig Wittgenstein. Podobnie jest ze światem wyobraźni twórcy, który może być opisywany przez nowe środki wyrazu. Pisarze wychodzą niekiedy z założenia, że literatura powinna kreować własne kody językowe, różne od powszechnie używanych. Dlatego nadają
W literaturze XX wieku widoczny jest – zapoczątkowany już wcześniej – proces odchodzenia od czystych rodzajów i gatunków literackich w stronę różnego rodzaju form synkretycznych. Pisarze łączą różne konwencje stylistyczne, eksperymentują z kompozycją i językiem, rezygnują np. z fabuły (przykładem może być awangardowa forma nouveau roman). Zaciera się też samo pojęcie „literatury pięknej”, która w tradycyjnym ujęciu obejmowała teksty mające przede wszystkim funkcję estetyczną. Dziś tak rozumiana literatura miesza się z innymi typami piśmiennictwa, z wypowiedziami o charakterze informacyjnym,
Stanisław Grochowiak Czyści Wolę brzydotę Jest bliżej krwiobiegu Słów gdy prześwietlać Je i udręczać Ona ukleja najbogatsze formy Ratuje kopciem Ściany kostnicowe W zziębłość posągów Wkłada zapach mysi Są bo na świecie ludzie tak wymyci Że gdy przechodzą Nawet pies nie warknie Choć ani święci Ani są też cisi Jeden z najczęściej cytowanych wierszy Stanisława Grochowiaka nosi tytuł Czyści. Mimo zarysowanej w pierwszych wersach sytuacji wyznania „Wolę brzydotę…” monolog podmiotu
Mianem literatury łagrowej określa się utwory literackie, które są świadectwem tragedii sowieckich obozów pracy – łagrów. Zjawisko równie potworne jak niemieckie obozy koncentracyjne znalazło zapis literacki – zarówno w formie wspomnień, literatury faktu, jak i w formach zbeletryzowanych. W dobie PRL-u programy milczeniem pomijały zbrodnię sowiecką, eksponując zbrodnicze dokonania hitleryzmu. Tymczasem łagry sowieckie są tym samym wytworem systemu totalitarnego, nastawionym na wyniszczenie wrogów ideologii, przy czym przedtem – na maksymalne
Autor Albert Camus (1913-1960) francuski pisarz i filozof, urodzony w Algierii, laureat Nagrody Nobla w 1957, początkowo dziennikarz, w czasie II wojny światowej działacz ruchu oporu. Inne ważne utwory: powieści: Obcy (1942), Upadek (1958), eseje filozoficzne: Mit Syzyfa (1942), Człowiek zbuntowany (1951), dramaty: Kaligula, Pomyłka (1944), Stan oblężenia (1947). Epoka Współczesność Na powieść mają wpływ: tragiczne doświadczenia II wojny światowej, egzystencjalizm – popularna w tym czasie filozofia, głosząca absurdalność istnienia; człowiek samotny, zmuszony do dokonywania
Gabriel Garcia Márquez – kolumbijski noblista jest jednym z najważniejszych przedstawicieli nurtu w prozie zwanego realizmem magicznym. Jest to technika pisarska, w której rzeczywistość jest opisywana przez pryzmat praw rządzących magią. W samym świecie przedstawionym mają miejsce zjawiska magiczne i mityczne. Pojęcie mitu jest ważne dla rozumienia tego nurtu – mityczna świadomość unosi się nad utworem, a działania jego bohaterów bardzo często są bądź to urzeczywistnieniem, bądź powtórzeniem mitu. Co
Groteska – jest zjawiskiem bardzo ważnym w literaturze współczesnej. Możemy nazwać ją zabiegiem artystycznym, którego dokonuje autor dzieła, swoistą deformacją świata przedstawionego, a najlepiej: kategorią estetyczną, której istotą jest odkształcenie realnego świata, fantastyka oraz przemieszanie elementów komizmu i tragizmu oraz sprzecznych stylów. Groteska występuje też w utworach muzycznych, w filmie i w plastyce. I – oczywiście – bynajmniej nie jest pomysłem współczesnym! W wieku XX groteska odgrywa pierwszoplanową rolę
Wiek XX to okres wielkich totalitaryzmów, systemów władzy, które starają się podporządkować sobie całe społeczeństwo, kontrolować każdy przejaw aktywności człowieka. W takim państwie jednostka jest bezsilna wobec wszechmocy systemu, zostaje uprzedmiotowiona (stanowi tylko drobną cząstkę całości). Cechy totalitaryzmu: Całkowite zniewolenie wynika z monopolistycznej ideologii – rządzi jedna partia wykluczająca wszelki sprzeciw, nie ma opozycji. Często na czele tej partii stoi jakiś charyzmatyczny przywódca (Hitler, Stalin czy Wielki Brat). Wszelkie środki masowego przekazu
Trzy nowe nurty w poezji współczesnej (po roku 1956) lingwistyczny Miron Białoszewski, Tadeusz Karpowicz. turpistyczny Stanisław Grochowiak neoklasyczny klasycyzm współczesny Jarosław Marek Rymkiewicz, Zbigniew Herbert przełom lat 60. i 70. – tzw. Nowa Fala Stanisław Barańczak, Ryszard Krynicki, Julian Kornhauser Lingwizm Założenia poezji lingwistycznej Poezja lingwistyczna to silna orientacja w powojennej poezji. Nazwa jej pochodzi od słowa lingua (język). Jej założenie brzmi: poezja ma wypróbowywać i wykorzystywać językowe możliwości polszczyzny. Poezja „skonstruowana” z form mowy, z szablonów wypowiedzi, przysłów,