Poeci nobliści
Czesław Miłosz w 1980 i Wisława Szymborska w 1996
Czesław Miłosz (1911-2004)
- Twórczość: Traktat moralny, Traktat poetycki
- Tomy: Światło dzienne, Gucio zaczarowany, Hymn o perle, Miasto bez imienia, Gdzie słońce wschodzi i kędy zapada
- Powieści: Dolina Issy, Zniewolony umysł, Ziemia Ulro.
Cechy twórczości
- Katastrofizm (związek z Żagarami) we wczesnej twórczości.
- Motyw Litwy – krainy dzieciństwa powraca w jego literaturze.
- Piękno pejzażu.
- Motyw emigranta tęskniącego za ojczyzną.
- Poszukiwanie trwałych wartości etycznych w odwołaniu do kultury śródziemnomorskiej, sztuki i historii ludzkości.
- Poeta i poezja mają do spełnienia wielką misję we współczesnym świecie: obronę najistotniejszych wartości ludzkich.
Sylwetka twórcza Czesława Miłosza
Twórczość Miłosza jest bogata – twórca nie ograniczał się do poezji, równie ważną domeną jego działań były też proza i przekłady.
-
Dwudziestolecie międzywojenne
Urodzony w Szetejniach w 1911 roku (na Litwie), w roku 1929 zdaje w Wilnie maturę i podejmuje studia na wydziale prawa. Wiąże się tu z grupą poetycką o katastroficznym programie – Żagary (1931-1934).
Wczesne motywy
- poglądy katastroficzne (wizja upadku świata, niepokoju);
- wiersze prorocze, tzw. profetyczne – przewidujące przyszłość, wojnę, emigrację (np. W mojej ojczyźnie, do której nie wrócę);
- utrwalenie litewskich krajobrazów, krainy dzieciństwa.
-
Twórczość okresu międzywojennego
Tomy poetyckie – Poemat o czasie zastygłym, Trzy zimy
-
Wojna
Miłosz działał w latach wojny w Warszawie, pseudonim konspiracyjny poety brzmiał Jan Syruć. Podziemie, walka, wojenny żywot przyniósł wiele obserwacji i doświadczeń: „Poeta ma być obiektywnym świadkiem swojej epoki.” Ten wniosek stał się mottem twórczości wojennej.
-
1950 – emigracja, wyjazd z Polski
Francja, a od 1960 – Berkeley w USA. Od tej pory był twórcą emigracyjnym, wliczanym w poczet „wrogów ustroju”, poetą, o którym się głośno w Polsce nie mówiło. Przełomem staje się rok 1980 – rok literackiej Nagrody Nobla przyznanej Miłoszowi.
Zmarł 14 sierpnia 2004 roku.
Ważne cechy twórczości poetyckiej Miłosza:
- poezja ta zakorzeniona jest w śródziemnomorskiej tradycji kulturowej; jej materią często są wartości pochodzące z kultury i historii antyku;
- silna jest w poezji poety tradycja biblijna – zbiór zasad chrześcijańskich jako kodeks praw człowieka, zbiór przypadków opisanych w Biblii jako mądrość o człowieku,
- Miłosz jest poetą natury. Obszary przyrody, pejzaż litewski jako święta kraina dzieciństwa są także źródłem poszukiwań prawdziwych wartości.
Czesław Miłosz – poeta kultury i poeta doctus – umysł renesansowy, a jednak współczesny – zajmował się w swojej twórczości człowiekiem, jego systemem wartości, sposobami na życie. Miłosz wciąż szukał wartości trwałych – poszukiwał ich w antyku, w Biblii, w tradycji romantycznej, w historii i we współczesności.
Wisława Szymborska (1923-2012)
- Tomy: Dlatego żyjemy, Pytania zadawane sobie, Wołanie do Yeti, Sól, Sto pociech.
- Wybrane wiersze: Dwie małpy Breughla, Radość pisania, Kobiety Rubensa, Obóz głodowy pod Jasłem.
Cechy twórczości
- Indywidualne przypadki, zdarzenia, minifabułki są pretekstem do przesłania głębszych refleksji dotyczących życia ludzkiego.
- Sceptycyzm wobec osiągnięć cywilizacji, poczucie jedności z naturą, poszukiwanie zagubionego humanizmu.
- Motyw „niespełnionych”, „zaprzeczonych” wątków lub sytuacji ludzkiego życia.
- Paradoks, żart, gra słowna, odwołanie się do dziedzictwa kultury – często bywają materią tej poezji.
Twórczość Wisławy Szymborskiej
Poetka zadebiutowała w roku 1945. Wiersze Szymborskiej cieszą się dużą popularnością, być może dlatego, że łatwo w jej utworach odnaleźć siebie, własne problemy, niepokoje, prawdę o naszym współczesnym świecie, który zagraża indywidualności jednostki, a o obronę swojego ja przed zawojowaniem wciąż walczy poetka.
Problematyka wierszy Szymborskiej
- protest przeciw wszechwładnej technice i materializmowi świata, wołanie o ocalenie wartości humanistycznych (Eksperyment),
- świat zwykłych drobiazgów, który otacza człowieka, staje się jego światem, tym naprawdę ważnym, najprawdziwszym (Przy winie),
- refleksja filozoficzna o człowieku i jego miejscu we wszechświecie (Eksperyment, Pomyłka, Sto pociech),
- wydarzenia wielkiej wagi – refleksja nad historią, ojczyzną i czynami bohaterskimi (Obóz głodowy pod Jasłem),
- poczucie jedności z naturą, z przyrodą, miłość do świata zwierząt (Przemówienie w biurze znalezionych rzeczy, Szkielet jaszczura),
- cykl wierszy o „rzeczach i sprawach niespełnionych”. Można wykryć w poezji Szymborskiej skłonność do podejmowania tematu o kwestiach potencjalnych, które mogłyby się wydarzyć, lecz nie zaistniały. Nieprzyjazd, niewygłoszone nigdy przemówienie, niewysłany list, puste miejsce, które mógł ktoś zająć – są to sytuacje pobudzające wyobraźnię i w pewien sposób wywołujące pytanie o definicję życia i zdarzeń: dlaczego właśnie tak się potoczyły? (Z nie odbytej wyprawy w Himalaje, Recenzja z nie napisanego wiersza, Dworzec).
Technika poetycka
- mistrzowskie operowanie puentą, konceptem, zaskakującym pomysłem na ukazanie myśli, nawet komizmem językowym;
- wykorzystywanie możliwości języka – dwuznaczności, dowcipu, gry słów, mowy potocznej;
- intelektualizm i „ascetyzm” emocjonalny. Poetka rzadko daje upust wylewnym uczuciom. Woli zaznaczyć swój pogląd przez użycie ironii lub drwiny;
- operowanie metaforą, która wydaje się być ulubionym zabiegiem poetyckim Szymborskiej.
Zobacz:
Poezja Miłosza obszarem zagadnień uniwersalnych. Rozwiń temat, odwołując się do twórczości poety.
Wypisz w punktach charakterystyczne cechy poezji Szymborskiej