Mitologia odwiecznym źródłem inspiracji twórczej. Uzasadnij słuszność tego stwierdzenia, odwołując się do dwóch przykładów z literatury i dwóch przykładów ze sztuki.

W jaki sposób dobierać przykłady?
Trzeba wymienić dwa przykłady z literatury i dwa ze sztuki. Ułatwieniem może być podawanie przykładów nawiązujących do jednego bohatera, np. dwa utwory literackie o Ikarze i dwa dzieła sztuki o Ikarze. Albo pary przykładów – dzieło literackie i malarskie z Ikarem oraz dzieło literackie i dzieło sztuki dotyczące Nike. Możesz także podać cztery niezwiązane ze sobą przykłady, np. powieść Syzyfowe prace Stefana Żeromskiego, wiersz Nike z Samotraki Leopolda Staffa, rzeźbę Auguste’a Rodina Orfeusz i Eurydyka i obraz Petera Paula Rubensa Prometeusz skowany.

Złe przykłady

  • Błędem byłoby wymienienie postaci mitologicznych i ich opisanie bez wskazania późniejszych inspiracji artystycznych.
  • Nawiązania do mitologii można znaleźć nie tylko w literaturze i sztuce, ale także w filmach, grach komputerowych, języku (związki frazeologiczne). Można o tym wspomnieć we wstępie albo zakończeniu pracy, ale niepotrzebne byłoby rozwijanie tych wątków w przytaczanych przykładach.

Oryginalne przykłady

  • Ciekawym przykładem jest postać Wiktora Frankensteina – bohatera powieści Frankenstein, czyli Nowoczesny Prometeusz. Co łączy go z Prometeuszem? Też był stwórcą istoty, którą powołał do życia z martwej materii.
  • Grecy mieli do czynienia z okrutnymi bogami. Ich drugą naturę – okrutną i złośliwą – wydobywali artyści i poeci. Na przykład piękny Apollo, bóg poezji i miłości, miał na koncie nieczystą sprawkę – za to, że pewien pasterz okazał się od niego lepszy, ukarał go, obdzierając ze skóry. Okrucieństwo Apolla wytknęło mu wielu artystów, którzy woleli pokazywać tę scenę niż np. Apolla w otoczeniu muz – Peter Paul Rubens namalował obraz Apollo obdzierający Marsjasza ze skóry,
    a w poezji motyw ten podjął Zbigniew Herbert.

Uwaga! W wypracowaniu możesz użyć trudnego pojęcia archetyp.
Archetyp – to prawzór ludzkich zachowań, postaw i sytuacji. Przykładem jest np. Prometeusz – archetyp buntownika.

Forma wypracowania

To oczywiście rozprawka. Masz bowiem uzasadnić słuszność postawionej tezy. Kompozycja rozprawki powinna składać się z trzech części:

  • 1. Tezę masz gotową: mitologia odwiecznym źródłem inspiracji twórczej.
  • 2. Argumenty to oczywiście przykładowe dzieła literackie i artystyczne. Powinieneś je podać w rozwinięciu tematu.
    Uwaga!
    Sposób przytaczania argumentów!
    Zazwyczaj w rozprawce trzeba podawać argumenty, stosując utarte zwroty typu:
    Argumentem potwierdzającym tezę jest…
    Kolejnym dowodem jest…
    W podanym temacie wypracowania używanie tych zwrotów byłoby sztuczne, gdyż argumentami mają być po prostu same dzieła, które nawiązują do mitologii. Plusem dla Ciebie będzie krótkie opisanie, w jaki sposób mit został zinterpretowany czy przetworzony przez późniejszych twórców.
  • 3. Potwierdzenie tezy powinno nastąpić w zakończeniu, podsumowaniu pracy.

 

Moje pierwsze spotkanie z mitami greckimi miało miejsce w czasie przedszkolnej wycieczki po Warszawie. W pałacu Wilanowskim i w Łazienkach co chwila spotykaliśmy jakiś motyw zaczerpnięty z mitologii. Pod koniec wycieczki, stojąc pod pomnikiem warszawskiej Nike, postanowiłam dowiedzieć się, dlaczego ludzie współcześni zachowują pamięć o czasach tak odległych. Im byłam starsza, tym więcej znajdowałam dowodów na to, że mitologia jest odwiecznym źródłem inspiracji dla poetów, pisarzy i artystów.

Temat wojny i bohaterstwa pojawiał się od starożytności po współczesność. Zwyciężonym i zwycięskim patronowała Nike. Dumna bogini swe skrzydła rozpostarła na przykład nad polem walki pod Termopilami czy Troją. Czy obserwowała też chłopców walczących o stolicę i ojczyznę w powstaniu warszawskim? Po której była stronie? A może to już nie ta sama Nike – dumna i zdecydowana, lecz Nike, która się waha, ta z wiersza Zbigniewa Herberta? Współczesna Nike nie może już patrzeć na tragiczny los młodych chłopców, którzy zmuszeni są poświęcić życie za ojczyznę. Zamiast posyłać żołnierza do walki i na śmierc, wolałaby pocałować go w czoło. Ale nie może, bo wie, że los chłopca jest już przesądzony – nazajutrz znajdą go z kulą w piersi. Chłopcu nie wolno się odwrócić od cierpkiego obowiązku – musi bronić ojczyzny. Mitologiczna postać bogini zwycięstwa zainspirowała współczesnego poetę do rozważań nad tragizmem wojny. Herbertowska Nike jest ludzka i ciepła, nie tak łatwo stanie po zwycięskiej stronie, woli stać się boginią klęski, a nie triumfu. Zwyciężonym, przegranym w powstaniu warszawskim wystawiono pomnik z wizerunkiem nowej Nike – pomnik Bohaterów Warszawy. Wzniesiono go w dwadzieścia lat po śmierci jednego z młodych żołnierzy powstania – Krzysztofa Kamila Baczyńskiego – dokładnie w miejscu pogrzebu poety – bohatera.

Wojna przyniosła także inną tragedię – prawdopodobnie śmierć Michasia, bohatera opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza Ikar. I tu źródłem inspiracji jest postać mitologiczna – nieostrożny chłopiec, który zlekceważył przestrogi ojca i zbyt wysoko wzniósł się do słońca. Gdy promienie roztopiły wosk w skrzydłach, chłopiec runął z ogromnej wysokości i zabił się. To zdarzenie stanowiło inspirację dla wielu artystów i pisarzy, którzy bardzo różnie interpretowali upadek Ikara. Piotr Bruegel – malarz niderlandzki – w XVI wieku próbował zwrócić uwagę na obojętność innych wobec cudzego nieszczęścia, na ich zapatrzenie się we własne sprawy, egoizm, niechęć do udzielenia komuś pomocy. Ani chłop uprawiający ziemię, ani wędkarz łowiący ryby, ani pasterz goniący owce nie zauważyli tragedii, która miała miejsce tak blisko. Tak samo ani uliczna handlarka cytryn, ani pasażerowie oczekujący na tramwaj, ani przechodnie nie dostrzegli zaczytanego chłopca, który w ułamku sekundy zniknął z pejzażu warszawskiej ulicy uprowadzony przez gestapo.

Takich przykładów inspiracji mitologicznych przez kilkadziesiąt stuleci uzbierało się bardzo wiele. Mitologia żyje dzięki takim postaciom jak Ikar, Nike, Prometeusz, Syzyf, Orfeusz, których krewniaków odnajdujemy w coraz to nowych dziełach literackich i artystycznych.

 

Bohaterowie mityczni w literaturze i sztuce (możliwe przykłady)

Dedal i Ikar

Literatura

  • opowiadanie Ikar Jarosława Iwaszkiewicza
  • wiersz Musée des Beaux Arts Wystana Hugh Audena
  • wiersz Wciąż o Ikarach głoszą Ernesta Brylla
  • wiersz Prawa i obowiązki Tadeusza Różewicza
  • wiersz Dedal i Ikar Zbigniewa Herberta
  • wiersz Ikar Stanisława Grochowiaka

Sztuka

  • Piotr Bruegel Pejzaż z upadkiem Ikara
  • Marc Chagall Upadek Ikara
  • Carlo Saraceni Upadek Ikara
  • Frederick Leighton Ikar
  • Herbert Draper Lament po Ikarze
  • Henri Matisse Ikar

Ikar – bohater literacki

Prometeusz

Literatura

  • wiersz Zbigniew Herberta Stary Prometeusz
  • powieść Mary Shelley Frankenstein, czyli Nowoczesny Prometeusz
  • dramat III cz. Dziadów Adama Mickiewicza
  • dramat Kordian Juliusza Słowackiego

Sztuka

  • Peter Paul Rubens Prometeusz skowany

Nike

Literatura

  • wiersz Nike z Samotraki Leopolda Staffa
  • wiersz Nike Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej
  • wiersz Nike która się waha Zbigniewa Herberta

Sztuka

  • Nike z Samotraki
  • Nike zawiązująca sandał
  • Nike warszawska, czyli pomnik Bohaterów Warszawy

Orfeusz i Eurydyka

Literatura

  • wiersz Mariana Piechala Eurydyka
  • piosenka Tańczące Eurydyki (tekst: Ewa Rzemieniecka, muzyka: Katarzyna Gaertner, wykonanie: Anna German)

Sztuka

  • Poussin Nicolas Orfeusz i Eurydyka
  • Jan Bruegel Orfeusz w Hadesie
  • Henryk Siemiradzki Orfeusz w Hadesie
  • Auguste Rodin Orfeusz i Eurydyka
  • Alexandre Séon Rozpacz Orfeusza

Apollo i Marsjasz

Literatura

Sztuka

  • Peter Paul Rubens Apollo obdzierający Marsjasza ze skóry
  • Nicolas Poussin Apollo i Muzy

Syzyf

Literatura

  • powieść Syzyfowe prace Stefana Żeromskiego

 

Zobacz:

Antyk w poezji współczesnej