Pojęcie archetypu zawdzięczamy Carlowi Gustavowi Jungowi. Archetypy to tyle, co pradawne wzorce osób (ról) lub zachowań obecne w świadomości zbiorowej, wyczuwalne przez kolejne pokolenia podskórnie lub intuicyjnie – nie są one bowiem wysysane z mlekiem matki.

Archetypy organizują nasze życie, bowiem chcielibyśmy „identyfikować się” z preferowanym przez nas archetypem osób czy konkretnych zachowań. W szerszym znaczeniu można mówić o mitycznych archetypach miłości, zdrady, nienawiści, wierności.

  • Heraklesa można uznać za archetyp mężczyzny i wojownika,
  • Zeusa – za archetyp ojca i władcy,
  • Herę – za archetyp żony i matki,
  • Niobe – archetyp matki,
  • Helena, bohaterka mitu trojańskiego to archetyp kobiety – czy może nawet kobiecości (łączą się z tym takie cechy, jak wielka uroda, wdzięk, pewna bierność, bycie postrzeganą jako prawdziwa zdobycz i cenne „trofeum”). Kobieta tym więcej jest warta, im bardziej zaciekle mężczyzna jest gotów o nią walczyć, im bardziej jest pożądana.
  • Prometeusz to z kolei archetyp bezinteresownego altruisty i męczennika za sprawę, przedkładającego szczęście innych nad własne dobro, dobroczyńcy i bohatera. Jak żywotny jest to archetyp, pokazują jego literackie realizacje, jak choćby III cz. Dziadów Adama Mickiewicza i Dies irae Jana Kasprowicza.
  • Penelopa na „archetypicznej” zasadzie kojarzy się z podziwu godną wiernością, Hera zaś z – zazdrością; jej reakcja na zdrady męża, nienawiść do rywalek i nękanie ich na różne sposoby to reakcja modelowa, czyli archetypiczna.

Facebook aleklasa 2

Zobacz:

Archetyp

1. Wyjaśnij pojęcia mitu i archetypu, posługując się przyk­ła­dami z mitologii grecko-rzymskiej

Mit i archetyp. Omów relacje, jakie zachodzą między tymi pojęciami, Wskaż archetypiczność kilku mitów.

Matka – archetyp, ideał, odwieczny wzór. Czy literatura potwierdza mit matki, czy go burzy? Odwołaj się do wybranych ­przykładów.

Adam i Ewa są archetypami kobiety i mężczyzny. Podaj inne przykłady archetypów, np. z Biblii, mitologii.