Pojęcie archetypu zawdzięczamy Carlowi Gustavowi Jungowi. Archetypy to tyle, co pradawne wzorce osób (ról) lub zachowań obecne w świadomości zbiorowej, wyczuwalne przez kolejne pokolenia podskórnie lub intuicyjnie – nie są one bowiem wysysane z mlekiem matki.
Archetypy organizują nasze życie, bowiem chcielibyśmy „identyfikować się” z preferowanym przez nas archetypem osób czy konkretnych zachowań. W szerszym znaczeniu można mówić o mitycznych archetypach miłości, zdrady, nienawiści, wierności.
- Heraklesa można uznać za archetyp mężczyzny i wojownika,
- Zeusa – za archetyp ojca i władcy,
- Herę – za archetyp żony i matki,
- Niobe – archetyp matki,
- Helena, bohaterka mitu trojańskiego to archetyp kobiety – czy może nawet kobiecości (łączą się z tym takie cechy, jak wielka uroda, wdzięk, pewna bierność, bycie postrzeganą jako prawdziwa zdobycz i cenne „trofeum”). Kobieta tym więcej jest warta, im bardziej zaciekle mężczyzna jest gotów o nią walczyć, im bardziej jest pożądana.
- Prometeusz to z kolei archetyp bezinteresownego altruisty i męczennika za sprawę, przedkładającego szczęście innych nad własne dobro, dobroczyńcy i bohatera. Jak żywotny jest to archetyp, pokazują jego literackie realizacje, jak choćby III cz. Dziadów Adama Mickiewicza i Dies irae Jana Kasprowicza.
- Penelopa na „archetypicznej” zasadzie kojarzy się z podziwu godną wiernością, Hera zaś z – zazdrością; jej reakcja na zdrady męża, nienawiść do rywalek i nękanie ich na różne sposoby to reakcja modelowa, czyli archetypiczna.
Zobacz:
1. Wyjaśnij pojęcia mitu i archetypu, posługując się przykładami z mitologii grecko-rzymskiej