Jaką rolę spełnia Biblia w kulturze społeczeństw?
Na czym polega odwieczna, uniwersalna wartość Biblii nie tylko dla chrześcijan i żydów, lecz w ogóle dla ludzkości?
- Biblia jest – obok dorobku antyku – jednym z dwu najważniejszych źródeł naszej kultury, z niej wyrasta światopogląd, system wartości i ocen, bogactwo literatury i sztuki kręgu śródziemnomorskiego.
- Biblia jest sacrum – księgą świętą dla chrześcijan i w części Starego Testamentu – dla wyznawców judaizmu.
- Jest autorytetem religijnym – wyjaśnia stworzenie świata, opisuje też jego koniec w zgodzie z wiarą swoich wyznawców. Lecz oprócz tego, że jest świętą księgą dla części ludzkości, jest też wybitnym dziełem powstającym przez wieki. Nie może być obojętna dla wyznawców innych religii lub ateistów. Zawiera przecież uniwersalny, ogólnoludzki kodeks moralny (dziesięć przykazań Bożych). Dekalog nie jest jedynym punktem Biblii, w którym odbiorca jest postawiony wobec zagadnień etyki, często są tam problemy dyskusyjne, postawy sporne.
- Biblia jest magazynem motywów, z którego czerpią pisarze, malarze, rzeźbiarze, poeci, muzycy – wszyscy artyści wszystkich gałęzi. Dlatego ten, kto nie zna w ogóle Biblii, nie zrozumie większości dzieł sztuki naszej cywilizacji. Może nie pojąć nawet zwykłej mowy, bo wiele frazeologizmów pochodzi właśnie z tego dzieła.
- I nade wszystko – jest Biblia wielką opowieścią o człowieku, jego uczuciach, złożoności natury człowieczej, jego namiętnościach. Pokazuje ludzki błąd i ludzką znakomitość. Najbardziej ludzkie lęki i postawy przedstawia i tłumaczy. Na najtrudniejsze pytania – te o powstanie życia, Boga, śmierć, prawdę – daje odpowiedzi, często ubierając je w metaforyczną szatę, czasem w prostą ilustrację. Można w te wyjaśnienia nie wierzyć – ale nie można przejść obok nich obojętnie.
- Dla znawcy literatury jest dziełem, które obfituje w partie o niezwykłym artyzmie i urodzie języka (np. Pieśń nad Pieśniami), choć są w niej fragmenty nieliterackie (np. dla badaczy prawa – prawne).
- Jest też zbiorem wielu przeróżnych gatunów literackich, udoskonalanych przez wieki.
- Jest zapisem historii – obyczajów, zdarzeń i osób sprzed wieków, a każde z tłumaczeń i zmian także są wartością dla historyków. Jest wreszcie materiałem badań i przedmiotem dysput dla pokoleń teologów i filozofów.
| Rola | Stary Testament | Nowy Testament |
| Kultowa, sakralna | Zawiera szczegółowe przepisy religijne dotyczące obrzędowości, wyglądu świątyni, organizowania świąt, zachowań wiernych i kapłanów podczas świąt, obrzędów w życiu codziennym. | Ewangelie zawierają opisy ustanowienia przez Chrystusa sakramentów. |
| Moralizatorska | Zawiera pouczenia moralne. Mówi, co robić, by być w zgodzie z prawami Boskimi. Podaje przykłady zachowań pozytywnych, negatywnych i ich konsekwencji. | Przykładem postępowania, wzorem do naśladowania staje się przede wszystkim Chrystus, ale także Maryja i Jego uczniowie. Funkcję moralizatorską spełniają kazania Chrystusa, przypowieści. |
| Prorocka | Zawarte w niej przepowiednie mają wspomagać wierzących, którzy podążają drogą Bożych przykazań, dawać im nadzieję na pokonanie przeszkód. Najważniejsze proroctwa dotyczą przyjścia Mesjasza, Zbawiciela. | Zapowiadane przez Stary Testament przyjście Mesjasza spełnia się w Nowym Testamencie: słowa i czyny Chrystusa potwierdzają, że jest On Synem Bożym. Apokalipsa św. Jana dotyczy końca świata i losu chrześcijan. |
| Prawna | Dla Izraelitów Biblia była zbiorem praw nie tylko religijnych, ale również swego rodzaju kodeksem dotyczącym wszelkich dziedzin życia. | Dla chrześcijan również jest zbiorem praw, tyle że obowiązujące w Starym Testamencie okrutne prawo odwetu w Nowym Testamencie, w myśl nauki Chrystusa, zostaje zastąpione przykazaniem bezgranicznej miłości Boga i bliźniego. |
| Kronikarska | Odnotowuje wydarzenia historyczne, przede wszystkim z dziejów Izraela. | Odnotowuje fakty z życia Jezusa, Jego uczniów. Dzieje apostolskie i Listy Apostolskie to źródła historycznych informacji o pierwszych gminach chrześcijańskich, początkach Kościoła. |
| Literacka | Jest arcydziełem z literackiego punktu widzenia, zbiorem różnorodnych gatunków literackich i źródłem inspiracji dla artystów wielu dziedzin. | |
Zobacz: