Jaki jest rodowód dziewiętnastowiecznej inteligencji?
W przeważającej części wywodzi się z ziemiaństwa, czasami nieco zubożałego, ale rzadko z rodzin naprawdę biednych. Domy inteligentów, a więc także lekarzy, były najczęściej zamożne. Jak w takim otoczeniu czuł się Tomasz Judym, ubogi syn szewca pijaka, który skończył studia dzięki finansowej pomocy ciotki? Miał dwie drogi: albo szybko zapomnieć o swoim pochodzeniu, albo dołączyć do grona szaleńców marzących o zasypaniu przepaści między bogatymi a biednymi.
Bohater Ludzi bezdomnych wybiera tę drugą i w ten sposób rozpoczyna się jego tułaczka – dosłowna i duchowa. Ambitny lekarz o społecznikowskim zacięciu budził podziw, ale nie był wygodnym współpracownikiem, więc koledzy, konformiści, w przyspieszonym tempie pozbyli się go z Warszawy. W sanatorium w Cisach też nie zagrzał miejsca, domagał się bowiem oczyszczenia rzeki z trującego mułu. Wyjeżdża więc do górniczego miasteczka na Śląsku i wreszcie czuje się naprawdę potrzebny.
Od panoramy obyczajowej ważniejsze są w tej powieści problemy ideowe i moralne.
Co dręczy Judyma?
Przekonany jest, że jako społecznik nie ma prawa do szczęścia osobistego, bo wszystkie swoje uczucia i cały swój czas musi oddać cierpiącym. Rodzina by mu w tym przeszkadzała, dlatego odrzuca uczucie zakochanej w nim Joasi Podborskiej. I on jednak darzy ją uczuciem. W przypominającym prozę poetycką rozdziale Przyjdź nie pada ani jedno słowo o miłości, ale jego atmosfera pozwala nam się domyślić, że chodzi tu o narodziny tego właśnie uczucia. Słuszność decyzji Judyma trudno ocenić; przecież Joasia nie jest salonową lalką i mogłaby mu pomagać w pracy. Powieść sygnalizuje problem, wobec którego, mimo upływającego czasu, trudno pozostać obojętnym.
Zobacz:
Jak rozumieć tytuł powieści Stefana Żeromskiego Ludzie bezdomni
Czy można powiedzieć, że Ludzie bezdomni są powieścią o tematyce społecznej?
Omów kompozycję powieści Stefana Żeromskiego Ludzie bezdomni