Tomasz Judym

Charakterystyka

  • Wiek: człowiek jeszcze młody, chyba przed trzydziestką.
  • Wygląd: najprawdopodobniej przystojny, podoba się kobietom.
  • Zawód: lekarz (w czasie studiów wyróżniał się pilnością, inteligencją i wiedzą, zapowiadał się doskonale). Zdobył wykształcenie w Warszawie, potem wyjechał do Paryża, by w tamtejszych klinikach zdobyć specjalizację chirurgiczną. Jego wykształcenie jest solidne.
  • Pochodzenie: niziny społeczne – mieszkał w ubogiej dzielnicy, przy ul. Ciepłej, jego ojciec był szewcem, pijakiem, nie zarabiał zbyt wiele, a co zarobił, to i tak przepił.
  • Stan cywilny: kawaler, zaręczony z Joasią Podborską. Niestety, porzuca narzeczoną. Nie planuje małżeństwa, chce być singlem.
  • Zainteresowania: sztuka, życie towarzyskie, higiena.
  • Mocne strony: wykształcony, inteligentny, wytrwały w dążeniu do celu, wrażliwy na niedolę i biedę, altruista, człowiek o wielkim sercu.
  • Słabe strony: bezkompromisowy, kłótliwy, nieustępliwy, bywa nieprzyjemny i arogancki, rozdarty wewnętrznie, niekiedy niekonsekwentny i chwiejny (daje się uwieść wesołemu życiu w Cisach i na jakiś czas odsuwa na bok swoją misję).

Tomasz Judym

jest jednym ze stworzonych przez pisarza ludzi świadomych: inteligentem, który swoją więź z bliźnimi postrzega jako obowiązek służenia innym – uboższym, zaniedbanym, niemającym możliwości rozwoju. Wydaje się, że jako lekarz ma Judym do tego szczególne predyspozycje, spotyka się jednak z niechęcią kolegów wykonujących tę samą profesję, którzy jego pomysły odbierają jako atak na sens i funkcje zawodu lekarza. Podobne komplikacje spotykamy w Cisach, gdzie przeciwnikami Judyma nie są okrutni wyzyskiwacze, tylko ludzie kiedyś ideowi, dawni bohaterowie narodowi, którzy „jakość” Cisów budowali powoli, kierując się dobrem bogatych pacjentów sanatorium, zapominając jednocześnie, iż robią to kosztem zdrowia zwykłych mieszkańców tej okolicy.

Przedstawiony w powieści konflikt między tymi „wspaniałymi starcami” a Judymem to po trosze konflikt pokoleń. Ale nie tylko o walkę „młodego ze starymi” tu chodzi, lecz także o konflikt człowieka, który nie godzi się na zło świata z tymi, którzy… godzą się. Godzą się, bo taki jest świat, ułomność jest jego cechą, a ideały nie istnieją. Według nich każdy, kto żyje, musi się „wpasować” w społeczeństwo, znaleźć w nim swoje miejsce, dopasować do reguł rządzących światem, a nie da się tego przecież zrobić bez „zapomnienia o mrzonkach”.

Judym natrętnie przypomina dyrektorom Cisów o ideałach, które towarzyszyły ich młodości, nie chce zgodzić się na zapomnienie o nich.

Narrator powieści porzuca Judyma w Zagłębiu i – tak naprawdę – wszystko może się zdarzyć. Rzeczywiste losy świata pokazują, że samotniczy bunt Judyma nie może przynieść spodziewanych rezultatów, zaś zakończenie powieści uświadamia osobistą klęskę bohatera. Rezygnując z urody świata na rzecz niesienia pomocy biednym, wydaje się, iż doktor Tomasz nigdy nie zazna spokoju.

Jeśli chodzi o stosunek bohatera do kobiet, Tomasz myślał o Joannie tylko i wyłącznie w kategorii żony, a nie kochanki. Gorące uczucie, pełne namiętności, niestety bez nadziei na wzajemność było zarezerwowane dla Natalii. W jej oczach widział intrygujący blask ponurej dumy, który jednocześnie go pociągał i przerażał – po prostu był zniewalający. Przez chwilę, wprawdzie, ale „myślał, że oddałby życie, gdyby te oczy tak za nim tęskniły jak za Karbowskim”, ale to właśnie Karbowski wygrał i… zabrał Natalię – prymitywny bawidamek, łowca posagów, który pod względem moralnym nie dorastał Tomaszowi do pięt, ale któremu ów zazdrościł wszystkiego, nawet cierpień, jakich tamten doświadczał.

Jest w Judymie kompleks niższości, poczucie, że jest gorszy, że nigdy nie dorówna innym – którymi zresztą gardzi, ale…którym także – choć tego nie chce – zazdrości.

Tak portretując Judyma, wpisuje się Stefan Żeromski w szereg pisarzy wyprzedzających dwudziestowieczną psychologię i tworzy bardzo przekonującą postać człowieka mającego kłopoty z własną tożsamością, bo przecież w Tomaszu Judymie jest i wykształcony, obdarzony świadomością lekarz, i syn szewca z Ciepłej. Zatem Judym to bohater literacki o złożonej osobowości, miotają nim przeróżne uczucia, ale jednocześnie – Joasi jest pewien. Pewien jej miłości! To ona go wybrała, doceniła, pokochała, dlatego też on winien ją kochać. Dla Joasi Tomasz jest kimś wspaniałym, wyśnionym, uwielbianym, kimś takim dla niego była Natalia. Jeśli Tomasz i Joanna byliby rzeczywistymi ludźmi, a nie bohaterami literackimi, należałoby czuć zadowolenie, że Judym porzucił „wybrankę”, zanim życie nie objawiło mu całego fałszu jego „miłości” i nie doprowadziło do znacznie większego skrzywdzenia wspaniałej dziewczyny.

Reasumując, Tomasz Judym to bohater

  • o złożonej osobowości, rozdarty wewnętrznie między dwoma światami, między ideą poświęcenia się dla innych, a własnym szczęściem;
  • tragiczny, gdyż odrzuca urodę świata, własne szczęście, aby poświęcić się pracy społecznej, bezinteresownemu niesieniu pomocy biednym, choć tak naprawdę przez cały czas będzie tęsknić za innym światem;
  • „realizujący” etos inteligencki, jego świadomość człowieka wykształconego nie pozwala jemu na wygodną, konformistyczną stabilizację;
  • spłacający moralny dług wobec klasy, z której się wywodził, a więc zdeterminowany przez pochodzenie;
  • wyalienowany – poświęca się dla proletariatu, którym w pewnym sensie gardzi, tak naprawdę nie może znaleźć dla siebie żadnego miejsca i to w sensie fizycznym i duchowym;
  • buntownik, który nie godzi się na świat taki, jakim on jest w rzeczywistości;
  • nonkonformista;
  • idealista, lecz mocno stąpający po ziemi.

 

Biografia Tomasza Judyma

Doktor Judym pochodził z nizin społecznych. Wykształcenie zyskał dzięki kaprysowi wzbogaconej ciotki – trudniącej się… nierządem, ale także – w dużej mierze – dzięki własnym zdolnościom, samozaparciu i chęci osiągnięcia celu. Próbuje żyć i funkcjonować w społeczeństwie wedle zasad nieakceptowanych przez ogół. Judym czuje swoją podległość wobec społeczeństwa, swoim życiem pragnie spłacić dług, jaki – uważa – zaciągnął wobec świata. Zdobywając wykształcenie, sądzi, że nie ma prawa do szczęścia osobistego, skoro w świecie nie zapanowały zasady równości i powszechnego dobra.

Życiorys doktora Judyma nie obfituje w zdarzenia szczególnie emocjonujące – to egzystencja dość typowa (choć przecież nietypowa dla przedstawicieli klasy robotniczej, z której Judym się wywodził): studia, staż w Paryżu, niepowodzenia w podjęciu praktyki lekarskiej, praca w ekskluzywnym pensjonacie w Cisach, konflikty z nią związane, kolejna praca w Zagłębiu, „po drodze” narzeczeństwo z Joasią… A na końcu – zerwanie tego narzeczeństwa.

Nietypowa w tej egzystencji jest bezkompromisowość bohatera, jego niechęć do rezygnacji z przyjętych ideałów, innymi słowy – niezgoda na świat taki, jakim jest, pragnienie przebudowania go wedle odmiennych niż dotychczasowych wzorów.

Ważne momenty w życiu bohatera

• Dzieciństwo w ubogiej rodzinie szewca.
• Gimnazjum i studia medyczne.
• Stypendium w Paryżu – poznanie Joasi.
• Próba podjęcia praktyki lekarskiej w Warszawie.
• Praca w sanatorium w Cisach.
• Narzeczeństwo z Joasią.
• Konflikt z Krzywosądem – opuszczenie Cisów.
• Praca lekarza w Zagłębiu.
• Śmierć Korzeckiego.
• Rozstanie z Joasią.


 Bohater o sobie samym

Ja muszę rozwalić te śmierdzące nory. Nie będę patrzył, jak żyją i umierają ci od cynku. Polne kwiaty w doniczce, to tak… To dobrze… Ale czy można?
Otrzymałem wszystko, co potrzeba… Muszę to oddać, com wziął. Ten dług przeklęty… Nie mogę mieć ani ojca, ani matki, ani żony, ani jednej rzeczy, którą bym przycisnął do serca z miłością, dopóki z oblicza ziemi nie znikną te podłe zmory. Muszę wyrzec się szczęścia. Muszę być sam jeden. Żeby obok mnie nikt nie był, nikt mnie nie trzymał!


Bohater a inne postacie utworu

  • Wiktor Judym – brat,
  • Joasia Podborska – narzeczona,
  • Krzywosąd – administrator sanatorium w Cisach,
  • inżynier Korzecki – przyjaciel, który zaoferował pracę w Zagłębiu, popełnił samobójstwo.


Bohater a inne postacie literackie

  • Doktor Rieux z Dżumy Alberta Camusa – poświęca swoje życie, by ratować zadżumionych.
  • Stanisław Wokulski, główna postać Lalki Boles­ława Prusa – podobnie jak Judym czuje się samotny i pragnie kobiety, która nie należy do jego klasy.
  • Gregers Werle, bohater Dzikiej kaczki Henryka Ibsena – reprezentuje nonkonformizm, odrzucenie mieszczańskiej stabilizacji.
  • Julian Sorel z powieści Stendhala Czerwone i czarne – permanentne wyobcowanie spowodowane pochodzeniem.
  • Prometeusz – cierpienie i samotność jako konsekwencja poświęcenia się dla ludzkości.

 

O utworze źródłowym

Ludzie bezdomni to powieść modernistyczna charakteryzująca się:

  • luźną kompozycją, „wysepkowa”, poszczególne miejsca, w których rozgrywa się akcja powieści niejako spaja biografia Tomasza Judyma;
  • subiektywizmem i liryzmem narracyjnym, narrator nie jest obiektywny, a jego nastrój w opisywaniu miejsc i sytuacji nacechowany jego nastrojem i uczuciami;
  • synkretyzmem stylu, w powieści mieszają się różne konwencje – symbolizm, naturalizm, realizmu i impresjonizm;
  • psychologizmem, powieść pokazuje to, co dzieje się w danym momencie w psychice i duszy bohatera.

Tematy, przy których można wspomnieć bohatera

  • indywidualizm,
  • postacie społeczników,
  • interes własny,
  • dobro ogółu,
  • prawo do szczęścia osobistego.

 

Dzieło: Ludzie bezdomni

Autor: Stefan Żeromski

Czas i miejsce akcji
Akcja toczy się u schyłku XIX w. w Warszawie, Paryżu, Cisach i Zagłębiu.

Co to za typ bohatera?

  • społecznik,
  • idealista,
  • lekarz.

Pojęcia związane z tym bohaterem

Bezdomność – tytułowi ludzie bezdomni to nie tylko ludzie, którzy nie posiadają własnego domu i nie mają gdzie mieszkać, żyją pod mostem albo na ulicy. Za bezdomnych w tradycyjnym tego słowa znaczeniu możemy uznać paryskich kloszardów i warszawską klasę robotniczą, która mieszka w tak nędznych „mieszkaniach”, że praktycznie nie ma dachu nad głową…

Jednak słowo bezdomny w powieści Żeromskiego ma kilka innych znaczeń, metaforyczno-symbolicznych:

  • Bezdomny jest główny bohater powieści, Tomasz Judym. Nie czuje się związany ani z ubogą dzielnicą, z której pochodzi, ani z pięknym Paryżem, ani z rozrywkowymi Cisami. Szuka swojego miejsca, ale ciągle czuje, że to nie to. W końcu decyduje się na służbę idei i rezygnuje z posiadania domu, choć perspektywa stworzenia go z Joasią była bardzo kusząca. Bohater mówi: „Nie mogę mieć ani ojca, ani matki, ani żony, ani jednej rzeczy, którą bym przycisnął do serca z miłoś­cią, dopóki z oblicza ziemi nie znikną te podłe zmory. Muszę wyrzec się szczęścia. Muszę być sam jeden. Żeby obok mnie nikt nie był, nikt mnie nie trzymał”.
  • Wiktor, brat Tomasza, jest bezdomny, bo opuszcza rodzinne strony – wyrusza w świat, szukając lepszego życia. Zabiera żonę i dzieci. Narażają się oni wszyscy na niepewność, tułaczkę i poniewierkę. Czy znajdą w końcu spokojny kąt? Bezdomność Wiktora ma podłoże ekonomiczne oraz polityczne.
  • Joasia – jest bezdomna, bo nie ma własnego domu w sensie przenoś­nym i dosłownym. Jej rodzice zmarli, straciła rodzinny majątek. Mieszkała u wujostwa, ale zdecydowała się na pomieszkiwanie w różnych domach – pracowała jako guwernantka. Marzyła o własnym, choćby najskromniejszym, domu, założeniu rodziny… Tę szansę dał jej Tomasz Judym, a potem brutalnie zniszczył marzenia wrażliwej kobiety.
  • Brat Joasi, Wacław, to także człowiek bezdomny. Nie ma możliwoś­ci powrotu do domu, jakim jest ojczyz­na. Jego śmierć z dala od Polski jest symbolem bezdomności całego narodu – trudno kraj pod zaborami, który zniknął z mapy Europy, uznać za dom…
  • W końcu inżynier Korzecki – ten bohater jest bezdomny duchowo – zagubiony ideowo, samotny, nie umie znaleźć sensu życia. Jedyną ucieczką wydawało mu się samobójstwo.

Zapamiętaj!

Powieść modernistyczna – powieść przeciwstawiająca się pozytywistycznemu realizmowi i naturalizmowi, stawiająca na indywidualizm i symbolizm. W powieści Żeromskiego znajdziemy fragmenty np. impresjonistyczne i poetycko-symboliczne, np. Dajmonion, Asperges me…, Rozdarta sosna. Ważne symbole w powieści to – ma się rozumieć – rozdarta sosna oraz dzieła sztuki – posąg Wenus z Milo i Ubogi rybak, obraz Puvis de Chevannes’a. Ludzie bezdomni składają się z kompozycji scen i scenek, nie można tu raczej mówić o tradycyjnych rozdziałach. Żeromski zastosował również zabieg zwany psychizacją pejzażu – często stany duszy człowieka przedstawione są analogicznie do stanów przyrody i do aury (np. wiatr, deszcz – wiadomo, że bohater jest smutny, przygaszony).

Judym – judymami nazywamy społeczników, idealistów poświęcających się dobru społecznemu i nieoczekujących na żadną nagrodę.

Rozdarta sosna – obrazuje stan duszy głównego bohatera, ukazuje sytuację psychiczną Judyma. Przepołowiona sosna, prawie obumarła jedną częścią, trzyma się korzeniami skarpy. Podobnie dzieje się z Judymem, część jego duszy obumarła (odrzucone szczęście osobiste), lecz druga część, tak jak korzenie sosny, przynależy do śląskiej ziemi (praca społeczna na rzecz biednych mieszkańców Zagłębia).


Tomasz Judym symbolizuje:

  • Bezdomność w sensie dosłownym i przenośnym.
  • Człowieka rozdartego między własnymi pragnieniami a poczuciem obowiązku, szczęściem osobistym a pragnieniem spełnienia wybranej misji, miłoś­cią i pracą, tym, co symbolizowały dzieła sztuki, Wenus z Milo (światowe, eleganckie, rozrywkowe życie) i Ubogi rybak (pomoc najuboższym, wyrzeczenia, bieda, ciężka praca).
  • Społecznika, idealistę, który przypomina w swym zapale do pracy u podstaw bohaterów pozytywistycznych.

 

Zobacz:

Tomasz Judym – bohater Ludzi bezdomnych

Porównanie Judyma i Baryki – dwóch ważnych bohaterów Żeromskiego

Ludzie bezdomni w pytaniach i odpowiedziach

Ludzie bezdomni – Stefan Żeromski

Jak rozumieć tytuł powieści Stefana Żeromskiego Ludzie bezdomni

Rola sztuki w powieści Żeromskiego Ludzie bezdomni

Przedstaw treść powieści Stefana Żeromskiego Ludzie bezdomni

Doktor Tomasz Judym, Cezary Baryka, Zenon Ziembiewicz – porównanie dróg życiowych i postaw

Na czym polegał tragizm doktora Judyma z Ludzi bezdomnych?

Tomasz Judym, bohater Ludzi bezdomnych

Omów kompozycję powieści Stefana Żeromskiego Ludzie bezdomni