• Denis Diderot

    Główny redaktor Encyklopedii, autor wielu haseł, był podobno uczuciowy, inteligentny i gwałtowny – otwarcie głosił swoje poglądy, narażał się więc rozmaitym osobistościom. Miał wszakże potężną protektorkę – przyjaźnił się z carycą Katarzyną II, która zadbała o sprawy finansowe filozofa, a nawet ściągnęła go do dalekiej Rosji na ponadpółroczną wizytę.Diderot był materialistą, a oznacza to, że nie wierzył w istnienie Boga. Pogląd tak śmiały zawiódł go do Bastylii – filozof nie omieszkał bowiem ujawnić światu, iż, jego zdaniem, dla ślepca ważniejszy jest zmysł węchu niż wiedza o istnieniu Boga.W literaturze Diderot to głównie dramaturg – jest twórcą tzw. dramatu mieszczańskiego, i oczywiście autor ponadczasowej powiastki filozoficznej pt. Kubuś Fatalista i jego pan. Pełna humoru opowieść o podróży Kubusia i jego pana jest w zasadzie wykładem na temat teorii predestynacji. Innymi słowy – poglądu, iż całe nasze życie w najdrobniejszych szczegółach zostało zaplanowane, a ów scenariusz zapisany jest w górze i tak go sobie tu, na ziemi, żyjąc, wypełniamy. Jak można się domyślić, pierwsze skrzypce w tym duecie gra Kubuś, ale i jego pan bierze ważny udział w filozoficznych debatach, które wiodą.
    Zauważ, iż osią akcji jest motyw podróży oraz że znamy już podobny układ postaci. Pan i sługa przemierzający świat to przecież czołowi bohaterowie Don Kichota.

Na czym polegała teoria predestynacji zawarta w Kubusiu Fataliście… Denisa Diderota?

  • Markiz Donatien de Sade

    „Czarna” postać oświecenia francuskiego utrwala w literaturze libertynizm i oczywiście otoczona jest nimbem złej sławy. Ba! Od nazwiska markiza wywiedziono termin sadyzm, który, jak wiemy, oznacza dewiację polegającą na czerpaniu przyjemności z zadawania bólu i cierpienia innym. Ze wszelkich biografii wynika, że rozpustny markiz organizował imprezy i dopuszczał się ekscesów przekraczających rozwiązłość nawet jego epoki. Znajdziemy jednak też uwagi, iż jego czyny nie odbiegały od pomysłów innych libertynów, lecz dodatkowo je opisywał, co ściągnęło nań oburzenie i gniew współczesnych. Markiza więziono, przebywał też w zakładzie dla obłąkanych, choć podobno jego książki były bardziej pretekstem niż przyczyną odizolowania niesfornego człowieka. Umierając, wyparł się swoich utworów, wiele z nich ­spalono. Dziś jego pornografia nie jest już tak przerażająca. Ważne wydaje się ukazanie zła i okrucieństwa drzemiących w psychice człowieka, a nie pomysłów seksualnych.

  • Charles de Montesquieu (Monteskiusz)

    Jeden z czołowych filozofów francuskiego oświecenia. Nie tak popularny może jak Wolter czy Rousseau, wart jednak kilku zdań. Uczony arystokrata napisał Listy perskie, w których zobrazował francuską rzeczywistość widzianą oczyma podróżujących po Europie Persów. Inne dzieło Monteskiusza mieści się w dziedzinie prawa – O duchu praw– tam zawarł na przykład podział na władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, który obowiązuje w wielu państwach do dziś.

  • Dawid Hume

    Filozof angielski, reprezentant idealizmu subiektywnego, czyli poglądu, iż rzeczywistość to tylko suma wrażeń tego, kto na nią patrzy.

  • Immanuel Kant

    Filozof z Królewca, po którym filozofia nigdy nie była już taka jak przedtem. To Kant wymyślił, że poznanie świata przez człowieka nie odbywa się bezpośrednio i swobodnie. Otóż w umyśle naszym tkwią odpowiednie formy, które przykładamy do różnych zjawisk – wszystko na przykład postrzegamy w kategoriach czasu i przestrzeni, nie umiemy wyjść poza te formy. Tę refleksję uznano za wielką, na miarę przewrotu kopernikańskiego. I to właśnie Kant powiedział słynne zdanie: „Niebo gwiaździste nade mną, prawo moralne we mnie”. Rozwiązanie problemów ludzkości widział w rygorystycznym trzymaniu się ustalonych zasad, regułę „nieczynienia nikomu tego, czego nie chciałbyś, by uczyniono tobie” uznawał za wyznacznik postępowania.

  • Ludwik XV

    Monarcha francuski, realizator absolutyzmu oświeconego. Obok filozofów i pisarzy warto, być może, wymienić kilka koronowanych głów – było nie było, rządziły Europą. Ludwika XV ujrzeć można na portretach w dumnej postawie i z kaskadą modnych wówczas loków. To za jego czasów francuski stał się językiem uniwersalnym. Dwór francuski nadawał ton – w kwestiach etykiety, mody, rozrywki – wydawano na nie przeogromne sumy. Król Ludwik XV lubił kobiety i nie był wierny królowej (zresztą Pol­ce – Marii Leszczyńskiej). Do najsłynniejszych metres należą pani de Pompadour i pani du Barry.

  • Ludwik XVI

    Nie był już tak rozrywkowy i to on zebrał krwawy plon złej polityki i rozrzutności swoich poprzedników. Był podobno człowiekiem spokojnym, tymczasem jego rządy przerwała straszliwa rewolucja. Jak wiemy, ścięto monarchę i jego żonę Marię Antoninę.

  • Katarzyna II

    Caryca rosyjska także pragnęła wprowadzić w Rosji rządy absolutyzmu oświeconego. Dlatego utrzymywała żywe kontakty z Diderotem i zapraszała go do organizowania uniwersytetu. Faktycznie jednak była monarchinią bardzo despotyczną, przyczyniła się do wzrostu potęgi rosyjskiej, potrafiła kontrolować sprawy polskie, aż wreszcie doprowadzić do rozbiorów Polski.

 

Zobacz:

Wstęp do oświecenia – charakterystyka epoki

Jakie prądy literackie zdominowały polskie oświecenie?

Oświecenie – Test 1

Oświecenie w Europie

Wymień nazwiska filozofów oświeceniowych

Wymień przedstawicieli oświecenia europejskiego i ich słynne utwory