Oświeceniowa Europa
Europa
- Absolutyzm we Francji, panowanie kolejnych Ludwików: XIV (Króla Słońce), XV, wreszcie od 1774 roku – Ludwika XVI i Marii Antoniny.
- Narastający absolutyzm monarchii, wystawność życia dworu, bieda ludu doprowadzają do Wielkiej Rewolucji Francuskiej i ścięcia królewskiej pary. Rządy obejmują rewolucjoniści, dyrektoriat, a potem Napoleon (epoka napoleońska).
- Rosja mocarstwem – wzrost potęgi za panowania cara Piotra I, Katarzyny I, Piotra II, Katarzyny II – uczestniczki rozbiorów Polski.
- Anglia – państwo rewolucji przemysłowej i potęga kolonialna.
- 1775-1783 – wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych.
- 4 lipca 1776 – uchwalenie Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych Ameryki.
- 1787 – konstytucja Stanów Zjednoczonych.
- 1780 – śmierć Marii Teresy i rządy Józefa II w Austrii.
- 1740-1788 – Fryderyk II królem Prus – epoka wojen napoleońskich obejmująca Europę.
- 1812 – klęska Napoleona w Rosji.
- 1815 – kongres wiedeński ustala nowy porządek w Europie.
Polska
- 1696 – śmierć Jana Sobieskiego, króla Polski,
- czasy saskie (schyłek baroku, faza wstępna oświecenia).
- 1763 – umiera August III Sas.
- 1764 – elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego.
- 1768–1772 – konfederacja barska – próba obalenia króla.
- 1772 – I rozbiór Polski.
- 1773 – Zostaje powołana Komisja Edukacji Narodowej.
- 1788 – 1792 – Sejm Wielki.
- 1791 – Uchwalenie Konstytucji 3 maja. Pierwsza w Europie, druga (po amerykańskiej) na świecie, nowoczesna konstytucja będąca aktem prawnym – podstawą działania państwa.
- 1792 – targowica.
- 1793 – II rozbiór Polski.
- 1794 – insurekcja kościuszkowska.
- 1795 – III rozbiór Polski (kres doby stanisławowskiej i Rzeczpospolitej).
- 1797 – Legiony Dąbrowskiego we Włoszech.
- 1807 – utworzenie Księstwa Warszawskiego.
- 1812 – klęska Napoleona w Rosji.
- 1815 – utworzenie Królestwa Polskiego.
- 1822 – Ballady i romanse Mickiewicza (początek romantyzmu).
Historia wieku XVIII – podsumowanie
- Istotą zdarzeń XVIII wieku to powstanie potężnych państw dążących do utrzymania swojej pozycji. Anglia staje się potęgą kolonialną.
- Wydarzenie nr 1 w polityce świata – powstanie USA.
- Wydarzenie nr 1 w polityce Europy – Wielka Rewolucja Francuska, obalenie monarchii, przejęcie władzy przez lud.
- Wiek XVIII jest stuleciem, w którym ludzkość przechodzi do nowocześniejszego świata, poznaje pojęcia wolności obywatelskiej, konstytucji, republiki, równości ludzi i godzi się z tymi pojęciami.
- Z drugiej strony odbywa się to za sprawą krwawych zdarzeń, a ekspansja kolonialna doprowadzi do rozwoju niewolnictwa w nowych, skądinąd demokratycznych, Stanach Zjednoczonych.
- W wieku XVIII zaczęły funkcjonować prawdziwe fabryki i w wieku XVIII rozpoczęto tzw. masową produkcję.
Część badaczy upatruje w tej epoce początku współczesnego świata, dzisiejszej cywilizacji.
- Nazwa jej wywodzi się od światła – blasku rozumu, który miał rozpędzić mroki ciemnoty barokowej… Tak mniemali wielcy myśliciele XVIII w., tak twierdziły też późniejsze autorytety.
- Cóż – na pewno była to epoka nowa i odmienna. Na pewno jej ideały bliższe są renesansowi niż barokowi. I chyba bliższe czasom współczesnym.
Francja
Ojczyzna oświecenia. Źródło kultury, dyktator mody. Wiek osiemnasty rozpoczyna jako monarchia absolutna rządzona przez kolejnych Ludwików z dynastii de Bourbon. Kończy – wybuchem Wielkiej Rewolucji Francuskiej, zburzeniem Bastylii, ścięciem króla Ludwika XVI i jego żony Marii Antoniny. W wiek XIX wkroczy pod rządami Napoleona.
- Tu powstaje Wielka Encyklopedia Francuska.
- Tu tworzą: Tu działają: teatr, opera, prasa.
- Wolter,
- Diderot,
- Rousseau.
- Paryż jest stolicą oświecenia.
Najważniejsze wydarzenie historyczne:
- wybuch Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1789-1799)
Czasy panowania Ludwika XVI zakończyły się we Francji przewrotem społecznym, który nazywamy Wielką Rewolucją Francuską. To wydarzenie niezwykłej wagi w dziejach Europy, przez niektórych oceniane nawet jako decydujące o kształcie współczesnego świata. Rewolucja francuska była wielkim powstaniem narodowym skierowanym przeciwko absolutyzmowi królewskiemu, dominującej roli Kościoła i, generalnie, ustrojowi feudalnemu. Wydarzenie to dało początek rozwojowi demokracji, najpierw we Francji, a później innych krajach europejskich.
Anglia
Ojczyzna powieści. Londyn jest największym miastem Europy, wiek XVIII jest dla Anglii czasem zdobywania i umacniania kolonii. W końcu wieku traci jednak kolonie w północnej Ameryce: obserwujemy narodziny Stanów Zjednoczonych. Wielka Brytania oświecenia to monarchia, ale konstytucyjna, parlament ma wiele do powiedzenia. To także teren osiemnastowiecznej rewolucji przemysłowej.
- Właśnie tu i teraz rozwija się cywilizacja przemysłowa i rodzi kapitalizm.
- Tu tworzą:
- Laurence Sterne (Podróż sentymentalna),
- Daniel Defoe (Przypadki Robinsona Crusoe),
- Jonathan Swift (Podróże Guliwera),
- Henry Fielding (Historia życia Toma Jonesa),
- William Blake (artysta zapowiadający romantyzm).
- Tu działają filozofowie:
- Isaac Newton (także fizyk i matematyk)
- Dawid Hume (zwolennik empiryzmu)
- John Locke (autor teorii tabula rasa)
Najważniejsze wydarzenie historyczne:
- wojna z kolonią północnoamerykańską, jej oderwanie się od Anglii i powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej (1783) – państwa republikańskiego!
Rosja
Staje się mocarstwem. W wiek osiemnasty wkracza pod rządami Piotra I Wielkiego, który umacnia i unowocześnia imperium. Stolicą staje się Petersburg. System rządów – monarchia oświecona: carowie i caryce, choć rządzą absolutnie twierdzą, że wyznają poglądy oświeceniowe. Rosja powiększa terytorium – zwłaszcza za rządów carycy Katarzyny II i kosztem Rzeczpospolitej Obojga Narodów.
Najważniejsze wydarzenia historyczne:
- wzrost potęgi, zwycięstwo nad Turcją,
- rozbiory Polski.
- pokonanie Napoleona roku 1812.
- U progu romantyzmu, po kongresie wiedeńskim (1815) Rosja carów będzie europejskim mocarstwem.
Austria
Ze stolicą w Wiedniu i panującą tam miłościwie dynastią Habsburgów (od roku 1740 cesarzową jest Maria Teresa – matka Marii Antoniny). Austria bierze udział w rozbiorach Polski – zagarnia Galicję, w osiemnastym wieku staje się jednolitą monarchią.
- Siedzibą cesarzy jest Schönbrunn w Wiedniu – a to miasto jest stolicą osiemnastowiecznej muzyki.
- Tu tworzą:
- Mozart,
- Haydn,
- Beethoven.
Najważniejsze wydarzenia historyczne:
- zwycięstwo Marii Teresy w wojnie o sukcesję austriacką.
- Udział w rozbiorach Polski.
Niemcy
Wzrasta potęga Prus – w XVIII wieku staną się królestwem pod panowaniem dynastii Hohenzollernów. Poza tym Niemcy to właściwie zbiór księstw niemieckich, funkcjonujących jeszcze jako Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego. Rok 1806 położy kres temu dziwnemu cesarstwu.
- Ważnym ośrodkiem kultury okaże się w oświeceniu Weimar – miasto w Turyngii, siedziba weimarskiego księcia, miasto, w którym zamieszka Goethe i Schiller.
- Najważniejszy władca: Fryderyk II Wielki – twórca monarchii oświeconej.
- Tu tworzą:
- Tu działa filozof Immanuel Kant.
- Johann Wolfgang Goethe (wielki klasyk, ale prekursor romantyzmu),
- Fryderyk Schiller (prekursor romantyzmu).
Najważniejsze wydarzenia historyczne:
- dla Prus – 1701, uzyskanie statusu królestwa;
- dla nas: udział w rozbiorach Polski – 1772, 1793, 1795.
Zobacz: