Nadejście romantyzmu poprzedził okres zwiastujący agonię oświeceniowego światopoglądu i klasycystycznej koncepcji sztuki zwany preromantyzmem.
- W drugiej połowie XVIII wieku i na początku wieku XIX pojawiło się wiele teoretycznych rozpraw odrzucających sztywne reguły klasycystyczne i uznających za główną wartość utworu jego oryginalność, a za najistotniejsze cechy twórcy natchnienie, wyobraźnię i geniusz.
- Wzrosło zainteresowanie sztuką średniowieczną i twórczością Szekspira.
- Odrzucono autorytet antyku i po wzorce poetyckie zaczęto sięgać do poezji narodowej.
- Problematyka literatury preromantycznej dotyczyła głównie sfery ludzkich emocji i nastrojów. Melancholijna i pesymistyczna poezja przedstawiała scenerię dzikiej przyrody, grobów, cmentarzy i ruin.
- Literatura preromantyczna wprowadza bohatera wyobcowanego ze świata, niezgadzającego się na rzeczywistość i podejmującego daremną walkę ze światem. Ten typ bohatera nosi miano typu werterycznego, od nazwiska Wertera, bohatera Cierpień młodego Wertera Johanna Wolfganga Goethego.
- Tendencje preromantyczne ujawniły się głównie w twórczości pisarzy niemieckich okresu Sturm und Drang (burzy i naporu).
Do najwybitniejszych utworów należą:- Cierpienia młodego Wertera Johanna Wolfganga Goethego (1774 r.)
- Zbójcy (1781 r.) i Intryga i miłość (1784 r.) – dramaty Fryderyka Schillera.
- To właśnie te dzieła, choć powstały jeszcze w XVIII wieku, stanowiły punkt wyjścia dla nowej, romantycznej koncepcji sztuki, a dla literatury w szczególności. To były owe „książki zbójeckie”, w których młodzi romantycy odnaleźli widzenie świata odpowiadające ich wrażliwości i przeczuciom. Opowiadały o tym samym buncie, który narastał w nich. Urzekły ich – heroizm samotnej walki przeciw wrogiemu, złemu światu, gwałtowne namiętności, potęga uczuć. Porwała poetycka pasja. Gdyby posłużyć się współczesną terminologią, można by powiedzieć, że ich bohaterowie stali się młodzieżowymi idolami.
- Podobną rolę odegrała twórczość osiemnastowiecznego filozofa i pisarza Jeana Jacques’a Rousseau, przedstawiciela sentymentalizmu, który ukazał ogromną rolę uczucia w życiu człowieka, a wewnętrzne przeżycia uważał za źródło twórczości literackiej. Jego bohaterowie byli ludźmi czułymi, którzy dzięki porywom serca lepiej pojmowali świat.
Zapamiętaj!
Literatura preromantyczna to:
- wyniesienie sfery ludzkich emocji i nastrojów,
- melancholia i pesymizm,
- wykorzystanie scenerii dzikiej i niedostępnej przyrody,
- osadzanie zdarzeń wśród ruin, grobów, cmentarzy.
Preromantyzm w literaturze oznacza:
- zwrócenie uwagi na specyfikę języka literackiego,
wydobycie jego subiektywno-intuicyjnego charakteru,
pojawienie się pojęć wyobraźni, geniuszu, oryginalności,
podkreślanie dowolności procesu twórczego,
opisy stanów psychicznych,
malowniczość i nastrojowość.
Preromantyczni twórcy:
- Podkreślali rolę natury i przyrody w życiu człowieka.
- Głosili postulaty walki społecznej, byli silnie zainteresowani problematyką historyczną (szczególnie fascynowało ich średniowiecze).
- Źródeł inspiracji szukali w baśniach i podaniach ludowych.
- Głosili, że artysta jest wyjątkową jednostką – powinien być wolny w swych poszukiwaniach twórczych, kierować się uczuciami, wyobraźnią, wiarą i intuicją.
Zobacz:
Preromantyzm – scharakteryzuj to zjawisko