Romantyzm angielski – przewrót w pojmowaniu wyobraźni twórczej
- James Macpherson – zasłynął jako autor Pieśni Osjana. Utwór ten wywołał w Europie ogromne poruszenie, gdyż Macpherson ogłosił, iż jest to rzeczywisty zabytek literatury celtyckiej pochodzący z III w., odnaleziony przez poetę. W rzeczywistości opowieści barda Osjana były utworem Macphersona, przenosiły zaś czytelnika w krąg średniowiecznego rycerstwa, opowiadały o przodkach Szkotów, o walkach dawnych Celtów. (Ulubiona lektura młodego Wertera.)
- George Byron – jego słynne powieści poetyckie: Giaur, Korsarz, dramaty: Manfred i Kain, a także poemat dygresyjny – Wędrówki Childe Harolda. Bohaterowie George’a Byrona wyrażali bunt przeciw światu odrzuceniem norm moralnych i agresją. Bezprzykładnie odważni, nade wszystko miłujący wolność, pogrążając się w nienawiści, doprowadzali się do samounicestwienia. Wzorzec bajroniczny wywarł bardzo silny wpływ na literaturę polską.
- Walter Scott – znany głównie jako twórca pełnych emocji powieści historycznych, takich jak Waverley, Ivanhoe, Narzeczona z Lammermoor. Zastosował praktycznie to, co wymyślił Hegel (chociaż nic o Heglu nie wiedział) – tak skonstruował narrację w swoich powieściach historycznych, że obejmowała ona dwie perspektywy bohatera i autora. Pisał także powieści poetyckie (Dziewica jeziora) i ballady (Pieśni szkockiego pogranicza).
- Horace Walpole – twórca powieści gotyckiej (Zamczysko w Otranto). Opowieść gotycka, czyli takiej, która rozgrywała się w ponurych zamczyskach, lochach lub samotnych siedzibach, pełna duchów, tajemnic rodowych i tragicznych wydarzeń, niepozbawiona wątku miłosnego i szczęśliwego zakończenia.
Romantyzm francuski – bunt przeciw klasycyzmowi
- Jean Jacques Rousseau – pamiętamy go z epoki oświecenia jako ojca sentymentalizmu. I właśnie dlatego – jako twórca literatury uczuć, indywidualizmu człowieka, uznany został za prekursora romantyzmu we Francji.
Jego dzieła to Nowa Heloiza, Emil, Julia.
- Wiktor Hugo (1802-1885) – zwany czasem „największym romantykiem francuskim”. Pisał dramaty (Cromwell), poezje (Ody i ballady, Pieśni o zmierzchu, Legenda wieków), a przede wszystkim powieści: Nędznicy, Pracownicy morza, Katedra Marii Panny w Paryżu.
- François de Chateaubriand – poeta romantyczny, podróżnik, wróg rewolucji. Znane są jego utwory: Męczennicy, Geniusz Chrystianizmu i René.
Od imienia René utworzono kolejne po werteryzmie i bajronizmie określenie życiowej postawy, reneizm.
- Aleksander Dumas ojciec – autor znamienitych powieści historycznych, takich jak Józef Balsamo, Hrabia Monte Christo, Trzej muszkieterowie, Wicehrabia de Bragelonne.
- Alfred de Musset – po dziś dzień grywa się jego sztukę pt. Nie igra się z miłością. Ale bardziej reprezentatywną dla duchowej atmosfery epoki wydaje się autobiografia pt. Spowiedź dziecięcia wieku. Sportretowany tam romantyk jest rozczarowany życiem, opanowany nudą i poczuciem pustki – przeżywa chorobę wieku.
- Stendhal (1783-1842) – to też twórca francuskiego romantyzmu (!), choć należy do ojców powieści realistycznej. Co więcej: to Stendhal głosił słynny, absolutnie nieromantyczny postulat „powieści-zwierciadła przechadzającego się po gościńcu”. Uważał, że prawdziwi romantyczni poeci to Szekspir, Schiller i Byron. Powieści Stendhala, uznawane za arcydzieła światowej literatury – Czerwone i czarne, Pustelnia parmeńska – doczekały się wielu wydań i wersji filmowych.
- George Sand (1804-1876) – to chyba najbardziej znana kobieta epoki, bulwersująca opinię publiczną niczym dzisiejsza Madonna. Chodziła w spodniach, paliła cygara, chciała bowiem dowieść równości kobiet i walczyć o ich prawa. Bliskie stosunki łączyły ją m.in. z Alfredem de Mussetem i Fryderykiem Chopinem. Najgłośniejsze powieści, w których przedstawiała problemy kobiet buntujących się przeciw nakazom to Indiana oraz Lélia.
Romantyzm rosyjski…
…miał nieco inny charakter, gdyż odegrały w nim role wydarzenia historyczne, takie jak powstanie dekabrystów i walka z despotyzmem carskim.
- Aleksander Puszkin – autor m.in. słynnego poematu pt. Eugeniusz Oniegin – opowieści o „zmarnowanym człowieku”, dramatu Borys Godunow i wielu liryków. Rówieśnik i przyjaciel Mickiewicza, zginął w bezsensownym pojedynku w wieku 38 lat.
- Michał Lermontow – autor utworów, takich jak: Demon (poemat), Maskarada (dramat), Bohater naszych czasów (powieść). Tematem utworów Lermontowa często jest tragizm samotnej, nierozumianej przez otoczenie jednostki – także w jego twórczości wyraźne są wpływy angielskiego romantyka George’a Byrona.
Romantyzm niemiecki…
…dzięki przejściowemu okresowi preromantyzmu ukształtował się bardziej na drodze ewolucji niż rewolucji, bez gwałtownej opozycji wobec ideałów poprzedniego pokolenia.
- Johann Wolfgang Goethe należy do niemieckich klasyków (!). Oto jeszcze jeden paradoks literatury: pisarz klasyczny żyjący w wieku XVIII, wykształcony, wręcz uczony – został ojcem romantyzmu. Nic dziwnego – jest przecież twórcą Wertera i Fausta.
- Fryderyk Schiller – jego dramat Zbójcy (tragedia) zachwycił polskich romantyków, a główny bohater, szlachetny zbójca Karol Moor, stał się pierwowzorem romantycznego bohatera. Inne znane dramaty to Intryga i miłość, Wilhelm Tell i Maria Stuart. Adam Mickiewicz tłumaczył ballady Schillera (Rękawiczka), a Odę do młodości wzorował na jego Hymnie do radości.
- Heinrich Heine (1797-1856) – radykalny zwolennik demokracji, wolności i niepodległości narodów. Pisał poezje oraz szkice historyczne i literackie. W swoich utworach poruszał problematykę społeczną, m.in. w wierszu Tkacze.
Tematy najczęściej podejmowane przez twórców romantyzmu:
- miłość romantyczna
- natura
- poezja
- mesjanizm
- walka o wolność
Zobacz:
Twórcy polskiego romantyzmu o zadaniach poezji i wyjątkowości poety