Udowodnij, że Dziady Adama Mickiewicza są dramatem romantycznym.
O ile dramat romantyczny jest najważniejszym gatunkiem epoki, o tyle Dziady są najsłynniejszym dramatem romantycznym. Czym charakteryzuje się ten gatunek?
Oto cechy utworu:
Zerwanie z klasyczną formułą trzech jedności:
- miejsca – akcja rozgrywa się w kaplicy cmentarnej, w celi więziennej, na Litwie, w Warszawie, w domu Senatora itd. „Skaczemy” za bohaterami, przemierzając różne przestrzenie – rzecz nie do przyjęcia dla klasyków;
- czasu – część II odbywa się w Zaduszki, a scena więzienna części III w Wigilię Bożego Narodzenia – już to wystarczy, by udowodnić, iż nie ma w utworze jedności czasu;
- akcji – obserwujemy wiele wątków – często wcale nie związanych ze sobą, np. noc Dziadów, miłość Gustawa, scena więzienna itd. Nie ma jedności akcji.
Synkretyzm utworu. Oprócz cech dramatu znajdujemy w Dziadach także liczne partie epickie – tu przykładem może być opowieść o Cichowskim i opisowe, szczegółowe rozdziały Ustępu. Są tu także partie liryczne – najbardziej liryczna, pełna emocji, ekspresji, uczuć jest oczywiście Wielka Improwizacja. Można więc stwierdzić, że Dziady są dziełem synkretycznym.
Obecność istot fantastycznych i zdarzeń nadprzyrodzonych. Osobistości tego gatunku nie miały wstępu do dramatu klasycznego – natomiast były częstymi gośćmi dramatu szekspirowskiego. W Dziadach jest ich sporo: duchy z II części, diabły z III części, widzenia, sceny mistyczne, niewyjaśnione – jak np. samobójstwo Gustawa.
Otwarta kompozycja utworu. Sceny i zdarzenia utworu o kompozycji otwartej przypominają wysepki. Nie są połączone zasadą przyczyna-skutek. Między scenami brak związku, są luki czasowe, akcję oglądamy we fragmentach, koniec dzieła nie przynosi żadnego rozwiązania. W Dziadach tak właśnie jest. Dramat ma mnóstwo epizodów, związki między częściami są niejasne, numeracja części poplątana (II, IV, III, a I – nie została ukończona). Końcowa wizja Gustawa-Konrada wśród skazańców ciągnących na Syberię niczego nie zamyka i niczego nie wyjaśnia.
„Niesceniczność” dramatu – co oznacza, że dramat jest trudny do zaadaptowania na scenę teatralną. Oczywiście da się taki dramat wystawić i jest on wystawiany. Nie był jednak stworzony dla potrzeb teatru, istnieje przede wszystkim sam w sobie i realizatorom nastręcza pewnych trudności natury technicznej. Np. jak przedstawić scenicznie Widzenie księdza Piotra? Jak „przeskakiwać dekoracyjnie” ze sceny w kaplicy w scenę na plebanii, z więzienia do salonów itp.?
Bohater romantyczny – jego obecność jest wyznacznikiem tego gatunku.
Zapamiętaj!
Dramat romantyczny łączył niemal wszystkie rodzaje literackie ze wszystkimi rodzajami sztuki (synkretyzm). Odwoływał się do plastyki i muzyki. Uchodził za niesceniczny, nie tyle ze względu na techniczne trudności z wystawieniem, ale przede wszystkim dlatego, że nie był adresowany do widzów, ale do obdarzonych wyobraźnią odbiorców.
Zobacz:
Jakie poziomy znaczenia Dziadów możesz wyróżnić i krótko omówić?
Co wiesz na temat dramatu romantycznego? Scharakteryzuj gatunek.