Jakie programy walki o wolność przedstawili romantycy w swojej twórczości?
Romantyczni poeci wcielali się w role narodowych wieszczów, przewodników, historyków. Cierpieli niemalże na manię wyzwoleńczą, utożsamiali szczęście w życiu osobistym ze sprawami kraju, na kartach literatury dyskutowali o historii Polski, błędach popełnianych przez organizatorów powstań, przedstawiali też własne programy walki o wolność:
- Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza – niemoralna droga walki z wrogiem, droga spisku i konspiracji nazwana sposobem lisa (motto z Machiavellego), użycie podstępu było sprzeczne z kodeksem rycerskim i chrześcijańskim.
- Dziady cz. III Adama Mickiewicza – romantyczny kochanek Gustaw przeobraża się w Konrada – patriotę identyfikującego się z cierpiącym narodem i przyjmującego rolę Prometeusza. Aresztowani spiskowcy zesłani na Syberię – polscy cierpiętnicy, ich ofiara kiedyś okaże się potrzebna.
- Kordian Juliusza Słowackiego – krytyka spiskowców – przywódców powstania listopadowego. Stworzenie opozycyjnego do Konrada z Dziadów bohatera romantycznego – Konrada, który przyjmuje zadanie ocalenia świata (jako rycerz Winkelried) i ponosi klęskę. Planuje zabić cara, ale bezsilny „pada bez czucia krzyżem na bagnecie u drzwi sypialnego cara pokoju”. Brakuje mu mocy psychicznej do zrealizowania zamierzonych zadań. „Mały jest Kordian jako wódz narodu. Wielki jest tylko, naprawdę wielki jako kreacja psychologiczna” (Juliusz Kleiner).
- Nie-Boska komedia Zygmunta Krasińskiego – pesymistyczna wizja rewolucji zakończonej apokalipsą.
- Pan Tadeusz Adama Mickiewicza – walka w oparciu o masy narodu, którego duchowym przywódcą miał być ksiądz Robak namawiający do poparcia Napoleona Bonapartego.
- Trybuna Ludów (emigracyjne pismo redagowane przez Adama Mickiewicza) – tylko rewolucja wszystkich ludów może przynieść wolność Polakom i innym zniewolonym narodom.
..
Romantycy to spiskowcy!
- Spiskowcy historyczni
- Piotr Wysocki
- Walery Łukasiński
- Edward Dembowski
- Maurycy Mochnacki
- Spiskowcy literaccy
- Konrad Wallenrod
- Kordian
- Konrad
- Jacek Soplica (ksiądz Robak)
.
Dlaczego romantycy to pokolenie zbuntowane i walczące?
Bo musieli żyć w niewoli. Ich rodzice żyli jeszcze w wolnej Polsce, pamiętali czasy szlacheckiej wolności. Młodzi romantycy nazbyt entuzjastycznie podeszli do idei walki o wolność. Spisek w Szkole Podchorążych zaowocował powstaniem listopadowym, które zakończyło się kompletnym fiaskiem. Wydawać by się mogło, że bardziej przemyślane będzie powstanie styczniowe – niestety, również zakończone klęską.
Zapamiętaj
Tyrteizm – poezja musi pobudzać naród do walki o niepodległość, do składania ofiary z własnego życia, do bohaterstwa, zemsty za wyrządzone krzywdy. Poezja ta wolności nadawała najwyższą rangę, ukazywała perspektywę wolności za cenę zwycięstwa lub grobu, żądała bezwzględnego utożsamienia się jednostki z ojczyzną.
Walka wyzwoleńcza w literaturze XIX:
-
- Dziady cz. III Adama Mickiewicza
- Reduta Ordona Adama Mickiewicza
- Kordian Juliusza Słowackiego
- Śmierć Pułkownika Adama Mickiewicza
- Sowiński w okopach Woli Juliusza Słowackiego
- Lalka Bolesława Prusa
- Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej
- Gloria victis Elizy Orzeszkowej
- Warszawianka Stanisława Wyspiańskiego
- Noc listopadowa Stanisława Wyspiańskiego
- Rozdzióbią nas kruki, wrony… Stefana ŻeromskiegoO żołnierzu tułaczu Stefana Żeromskiego
- Popioły Stefana Żeromskiego
Zobacz:
W jakich utworach i jak realizują romantycy hasło mesjanizmu narodowego?
W jakich utworach romantycy podejmowali temat patriotyzmu i walki o wolność ojczyzny?
W jaki sposób dramat romantyczny nawiązuje do tematyki powstania listopadowego?