Obyczaje ludzi średniowiecza poznajemy nie tylko z dzieł średniowiecznych, obraz ich dają nam także późniejsze powieści oraz współczesne filmy.
Przykładem może być:
- Powieść Henryka Sienkiewicza pt. Krzyżacy, która ukazuje obyczaje średniowiecznego rycerstwa polskiego oraz krzyżackiego. Słynne są np. sceny pojedynków, a także wyeksponowane przez autora niepisane prawo, obyczaje ślubne czy np. etos rycerski.
- Inne popularne pozycje dotyczące epoki średniowiecza, czytane lub oglądane, to np. historie o Robin Hoodzie, filmy ukazujące dzieje rycerzy Okrągłego Stołu, a także powieść Umberta Eco pt. Imię róży.
- Do utworów średniowiecznych ukazujących obyczaje ludzi tej epoki zaliczyć można Dzieje Tristana i Izoldy, Pieśń o Rolandzie – dają one bowiem obraz życia na dworach średniowiecznej Europy.
- O dworach polskich opowiada m.in. Kronika Galla Anonima. Najstarszym dziełem należącym do poezji świeckiej, a traktującym o obyczajach, jest wiersz Słoty O zachowaniu się przy stole. Nazywany także pierwszym savoir-vivre’em polskim, gdyż zawiera zbiór nakazów i pouczeń, jak powinien zachować się przy stole rycerz. Współczesny czytelnik uśmiecha się, czytając te pouczenia, np. jak to rycerz „je z mnogą twarzą cudną a mieć będzie rękę brudną” lub zaadresowane do panien: „ukrawaj często a mało”. Wyraźnie wyczuwa się w tym utworze propagowanie rycerskiego kultu wobec kobiet, który znamionował epokę średniowiecza.
Zobacz:
O zachowaniu się przy stole – Słota
Dzieje Tristana i Izoldy jako przykład średniowiecznej historii miłosnej