Dlaczego Satyra na leniwych chłopów to ważny utwór w polskiej literaturze.
- Ponieważ daje realistyczny wizerunek życia wiejskiego z XV w. Portret wieśniaka ma być reprezentatywny dla całego stanu: przedstawia osobnika chytrego, wciąż usiłującego oszkapić swojego pana i wykpić się z pańszczyźnianych obowiązków. Zamiast pracować – tylko patrzy, czy nikt nie pilnuje, i wtedy odpoczywa. Chłopi symulują rozmaite naprawy sprzętu, narzekają, że niezdatny (rzekomoć mu pług orać nie chce), a w ogóle umyślnie źle pracują i życzą panom niepowodzenia.
- Satyra na leniwych chłopów prezentuje punkt widzenia pana i ukazuje sposoby, jakich używali chłopi, aby uniknąć świadczenia pańszczyzny. Chytrze bydlą z pany kmiecie – widać, iż autor krytykuje nieuczciwych chłopów, którzy oszukują w pracy, często odpoczywają, chcą spędzić czas na próżnowaniu.
Autor (być może pan zmęczony użeraniem się ze swoimi kmieciami) wylał na papier swoje żale i ukazał jak „chytrzy pachołek”. Nasuwa się pytanie: a czegóż pan się spodziewał? Czy ochoczej, pełnej entuzjazmu pracy na cudzej ziemi i dla cudzego zysku? Oglądany z dzisiejszej perspektywy chytry pachołek budzi jednak nieco zrozumienia.
- Satyra na leniwych chłopów opisuje konflikt pan – kmieć, który musiał przecież być żywy w tak zhierarchizowanym świecie, jakim była epoka średniowiecza.
Ważne skojarzenie
Nawiązaniem do tematu stosunków społecznych jest także Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią, która oprócz portretu śmierci (motyw danse macabre) zawiera myśl, iż „śmierć zrównuje stany”. Idea tego ujęcia polega na twierdzeniu, iż nie jest ważny stan ani pochodzenie wobec majestatu śmierci: „duchownego i świeckiego, kanonicy i proboszcze, dobre kupce, handlarze koni, panie i tłuste niewiasty, dziewki, wdowy i mężatki” – wszystkich wylicza Śmierć jako swoich adresatów, bez względu na stanowisko, jakie zajmują tu na ziemi.
Feudalny system społeczny
Średniowieczny system feudalny był rodzajem organizacji społeczeństwa związanym z wyodrębnieniem się rycerstwa jako warstwy rządzącej.
Rycerstwo zobligowane zostało stosunkiem lennym do służby i wierności władcy, otrzymując w zamian prawa do ziemi oraz urzędy, wraz z płynącymi z nich politycznymi, militarnymi i sądowniczymi uprawnieniami. Warto wiedzieć, że owe stosunki lenne wyrosły z więzi przyjaźni i wierności występujących między wodzem i dróżnikami już w czasach plemiennych. Świat średniowieczny był ściśle zhierarchizowany, dlatego i w społeczeństwie można dostrzec wyraźny podział na grupy bardziej i mniej uprzywilejowane.
Zobacz:
Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią
Jaki obraz społeczeństwa średniowiecznego odnajdziemy w Rozmowie mistrza Polikarpa ze Śmiercią?
Motyw danse macabre w Rozmowie mistrza Polikarpa ze Śmiercią
Jaki wizerunek śmierci odnajdujemy w Rozmowie mistrza Polikarpa ze Śmiercią?
Gdzie znajdziesz portret kmiecia w średniowiecznej literaturze?