Informacje wstępne Pieśni Kochanowskiego uważane są za początek polskiej liryki. Zbiór ukazał się w 1586 roku już po śmierci poety. Składał się on z dwóch, liczących każda po dwadzieścia pięć pieśni ksiąg oraz dołączonej do nich Pieśni świętojańskiej o sobótce.W pełni wyrażają filozofię Kochanowskiego jako renesansowego myśliciela. Pieśni Księgi pierwsze – 25 pieśni Księgi wtóre – 25 pieśni Pieśń świętojańska o sobótce – 12 pieśni Podział ze względu na temat: pieśni
Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem Mikołaja Reja Gatunek: dialog udramatyzowany – to znaczy, że jesteśmy świadkami sceny – dysputy osób rozgrywającej się w jakiejś sytuacji, jakby to był „mały” dramat. Co się dzieje: Dyskutują tu przedstawiciele trzech stanów: kleru (Pleban), szlachty (Pan) i chłopów (Wójt). Wzajemnie wytykają sobie wady, przez co otrzymujemy ciętą charakterystykę i krytykę szesnastowiecznego społeczeństwa, dokładniej: satyrę na szlachtę i księży, bowiem najbardziej pokrzywdzony i uciskany jest chłop. O
Praca Henryk Sienkiewicz, Szkice węglem (postulat pracy u podstaw); Bolesław Prus, Lalka (postulat pracy organicznej); Eliza Orzeszkowa, Marta (temat pracy kobiet); Eliza Orzeszkowa, Nad Niemnem (główna idea utworu); Bolesław Prus, Emancypantki (zagadnienie pracy kobiet). Najważniejszym utworem dowodzącym wartości pracy niechybnie jest Nad Niemnem. Tam bohaterowie, którzy żyją z pracy swoich rąk (Bohatyrowicze), są szczęśliwi, zdrowi i piękni. Próżniacy (Różyc, Kirło, Emilia) – przeciwnie: skwaszeni, brzydcy, chorzy. Praca u podstaw – to postulat ściśle związany
Wieś polska dostarczyła literaturze sporo materiału – nie było epoki, której poezja lub proza nie opiewałyby dworku sielskiego, krajobrazu wiejskiego albo losu, obyczajów czy mentalności chłopa. To z pochwały wsi wyrosła sielanka, powstał także w naszej świadomości mit o uspokojeniu, ciszy, odpoczynku, który niesie wieś. Pytania o utwory dotyczące wsi – wizje sielankowe i realistyczne – znalazły odpowiedzi przy kolejnych epokach. Zestawmy więc teraz konspekt tytułów o wiejskiej tematyce, ich
Motyw i temat wsi w utworach polskiej literatury powojennej. Zakończenie II wojny światowej przyniosło ogromne przemiany wsi polskiej, nazywane często mianem awansu. Nie chodzi tu tylko o reformę rolną i zmiany polityczne, chodzi też o kształcenie młodszego pokolenia, które „zmieniało stan” bo stawało się inteligencją i wyjeżdżało do miast, chodzi o nowinki techniczne i cywilizacyjne, które dotarły do wsi i zaczęły zmieniać życie jej mieszkańców. Mówi się o tym szybko,
Sprawa narodowa Temat ojczyzny w literaturze tej epoki być może wcale nie jest najważniejszy, ale na pewno jest ważny – dzięki dwóm potęgom: Wyspiańskiemu i Żeromskiemu. Autorzy ci zajmują inne obszary literackiej mapy. Żeromski pisze prozę zrywów niepodległościowych; spod jego pióra wyjdzie jednak także dramat Róża. Wyspiański tworzy wielkie dramaty narodowe: Wesele – rzecz o współczesnym mu społeczeństwie polskim wobec sprawy wyzwolenia, Noc listopadową, Warszawiankę – o powstaniu. Często cytowanym utworem patriotycznym jest wiersz
Jak pisać o wsi? Wieś „spokojna i wesoła” Wizję uroczej sielanki, harmonijnego życia w zgodzie z naturą rysuje Jan Kochanowski w Pieśni świętojańskiej o sobótce. Ta słynna pieśń ku chwale wiejskiego żywota ukazują uroki życia ziemianina oraz obrazuje obyczaj świętojański odprawiany w wigilię św. Jana. Uroda Czarnolasu i pejzażu wiejskiego pojawia się wielokrotnie w pieśni Serce roście i fraszkach Na dom w Czarnolesie, Na lipę. Autor głosi, że zdecydowanie lepiej być gospodarzem niż podróżnikiem, żołnierzem czy dworzaninem, ponieważ: ziemianin
TEMATY renesansowej literatury O ojczyźnie mówili: Mikołaj Rej Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej Piotr Skarga, Kazania sejmowe. O filozofii istnienia, konstrukcji wszechświata i człowieku: Mikołaj Rej – Żywot człowieka poczciwego – wizja życia zgodnego z naturą. Jan Kochanowski – wszechświat: harmonijna, pełna ładu, reguł przyrody, misterna struktura. Jan Kochanowski – Treny – załamanie renesansowej wizji ładu wszechświata i powrót do niej. O wzorcach postępowania (pareneza): Mikołaj Rej
Realizm i idealizacja – dwa spojrzenia na wieś w literaturze renesansu. Tak zacznij Utwory podejmujące temat życia pasterzy, rolników, myśliwych, rybaków to sielanki. Mają one na ogół formę lirycznego monologu, najczęściej poprzedzonego czy przeplatanego opisem albo dialogiem. Niektóre sielanki zbudowane były jedynie z dialogów – sielanka udramatyzowana, sielanki z narracją – sielanka epicka. Jednym z najbardziej znanych twórców sielanek jest Szymon Szymonowic. O wielkiej popularności sielanek Szymonowica może świadczyć fakt, że jako polską nazwę
Obraz wsi w wybranych utworach młodopolskich. Uwaga! Sformułowanie: obraz wsi oznacza nie tyle konieczność opisania utworów traktujących o wsi, lecz wyciągnięcia wniosków z opisów pisarzy. Jaką wieś przedstawiają? Nowoczesną? Zacofaną? Oddaloną od dworu czy zjednoczoną z ziemiaństwem? Silną czy słabą? Warto nie tylko zwrócić uwagę na to, jaki obraz wsi malują młodopolscy autorzy, ale także na to, jakimi środkami to czynią. Wszak stosują rozmaite techniki: impresjonizm, naturalizm, mitologizację. Jak
Jak ukazywani są chłopi w literaturze polskiego renesansu? Odpowiedz na pytanie, bazując na wybranych utworach. Komentarz Temat nie jest łatwy. Przykłady literackie można jednak znaleźć. Nie można powiedzieć, że chłop awansował na pełnoprawnego bohatera literackiego, ale nie można przeoczyć kilku ważnych utworów. Chłop pojawia się w poezji i publicystyce; renesansowi humaniści dostrzegają jego krzywdę, brak praw, całkowitą niemal zależność od łaski i niełaski (częściej niestety niełaski) pana. Antyk skupiał się na losach bogów
Józef Czechowicz Na wsi Siano pachnie snem siano pachniało w dawnych snach popołudnia wiejskie grzeją żytem słońce dzwoni w rzekę z rozbłyskanych blach życie – pola – złotolite Wieczorem przez niebo pomost wieczór i nieszpór mleczne krowy wracają do domostw przeżuwać nad korytem pełnym zmierzchu Nocami spod ramion krzyżów na rozdrogach sypie się gwiazd błękitne próchno chmurki siedzą przed progiem w murawie to kule białego puchu dmuchawiec Księżyc idzie srebrne chusty prać świerszczyki świergocą w stogach
Ludomania (wieś) Pod koniec wieku XIX – zwłaszcza w Krakowie, w kręgach elit kulturalnych – pojawia się moda, na wieś i wszystko co „chłopskie” – którą określamy terminem ludomania. Owocuje to między innymi: serią małżeństw przedstawicieli elit z chłopkami; powstaniem setek utworów literackich opiewających życie wsi; zalewem obrazów o tematyce wiejskiej; wreszcie pojawieniem się motywów folklorystycznych we wzornictwie. Wynikiem mody są dwa arcydzieła Wesele Wyspiańskiego i Chłopi Reymonta – panorama
Obrazy wsi w literaturze renesansu. Renesansowe utwory pokazujące obrazy wsi można wyraźnie podzielić na dwie grupy: idealizujące życie na wsi (Pieśń świętojańska o Sobótce Jana Kochanowskiego, Żywot człowieka poczciwego Mikołaja Reja ), pokazujące wieś – zwłaszcza sytuację chłopów – w sposób realistyczny (Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem Mikołaja Reja, Żeńcy Szymona Szymonowica). Wstęp pracy powinien wprowadzić ten podział – literackie tradycje sielanki i zachwyt nad życiem ziemiańskim łączą się w literaturze renesansu
Czy motyw wsi obecny jest w literaturze romantycznej? Zainteresowanie romantyków wsią zapowiadał już jeden z oświeceniowych nurtów: sentymentalizm. Sentymentalni twórcy na bohaterów swych utworów wybierali postacie z ludu i usiłowali zwrócić uwagę na ich przeżycia. I bohaterowie, i ich problemy wydawały się jednak zbyt sielankowe, nieprawdziwe. Inaczej u romantyków. Fascynuje ich sposób postrzegania świata przez lud – magiczny, tajemniczy, niewytłumaczalny, ludowa moralność opierająca się na prostej zasadzie: zło musi być ukarane, a dobro nagrodzone. Wiele utworów romantycznych swoje
Dlaczego Satyra na leniwych chłopów to ważny utwór w polskiej literaturze. Ponieważ daje realistyczny wizerunek życia wiejskiego z XV w. Portret wieśniaka ma być reprezentatywny dla całego stanu: przedstawia osobnika chytrego, wciąż usiłującego oszkapić swojego pana i wykpić się z pańszczyźnianych obowiązków. Zamiast pracować – tylko patrzy, czy nikt nie pilnuje, i wtedy odpoczywa. Chłopi symulują rozmaite naprawy sprzętu, narzekają, że niezdatny (rzekomoć mu pług orać nie chce), a w
Jakie masz wyobrażenie o XIX-wiecznej wsi polskiej? Komu je zawdzięczasz, jakim utworom zaufałeś? Można przywołać Chłopów Władysława Reymonta. Wybór bezpieczny, bo poparty literacką Nagrodą Nobla, któż więc zaprzeczy, że pisarzowi można ufać. Zwłaszcza że autor splótł realizm z wątkiem naturalizmu, impresjonizmu i, jak wiemy, bardzo swoją powieść przeżywał („trzy dni tańczyłem na weselu” – miał powiedzieć zmęczony po opisaniu wesela Boryny). Wprawdzie Reymont używa też mitologizacji, nie podaje konkretnej daty, ale możemy
Chłopi Władysława Reymonta Chłopi Władysława Reymonta to podstawowa lektura do matury. Sprawdź swoją znajomość tej lektury i odpowiedz na pytania. Z ilu osób składała się rodzina Boryny? Maciej Boryna miał dość liczną rodzinę. Dwie żony dały mu czworo dzieci. W jednej części obszernej chałupy mieszkał on sam z najmłodszą – dziesięcioletnią córką Józią, a potem i z trzecią żoną Jagną. Drugą stronę zajmował najstarszy syn Antek z żoną Hanką i
Przedstaw różne ujęcia tematyki wiejskiej w literaturze renesansu. Zacznij: Najbardziej znane ujęcia tematyki wiejskiej to Pieśń świętojańska o sobótce Jana Kochanowskiego oraz Żywot człowieka poczciwego Mikołaja Reja. Oba są wyidealizowane, jednak więcej jest między nimi różnic niż podobieństw. Rozwiń: Dzieło Reja to swoisty poradnik dobrego gospodarza. Rej nie szczędzi zapewnień, że życie na wsi jest urocze, bardzo szczegółowo opisuje prace gospodarskie – dobry właściciel majątku przez cały dzień jest zajęty. Kochanowski
Ukaż fascynację folklorem wiejskim w literaturze Młodej Polski. Zacznij: Przywołaj pojęcie chłopomanii (dość płytkiej fascynacji obyczajowością i światopoglądem chłopstwa) reprezentowanej np. przez Lucjana Rydla (Pana Młodego w Weselu). Zaznacz ogromną wagę motywu wsi w zakresie zainteresowań twórców młodopolskich. Rozwiń: Dokonaj przeglądu utworów realizujących motyw: Z chałupy – cykl sonetów Jana Kasprowicza (chłopa z pochodzenia) poświęcony życiu wsi. Część utworów ma charakter społeczny, część jest prostymi obrazkami opisującymi chłopską codzienność. Nowele Żeromskiego. Zmierzch to skrajnie