Biblia

Stary Testament

  • Bóg
    Stwórca, Jahwe, wybawia Izraela z niewoli, opiekuje się nim na pustyni, zawiera z nim przymierze na górze Synaj i wprowadza go do Ziemi Obiecanej – wierny mimo niewierności ludzi.
  • Człowiek
    Stworzony przez Boga na Jego obraz i podobieństwo, pan i korona stworzenia. Święty, ale i grzeszny, ma być wierny przymierzu z Bogiem i posłuszny Jego woli.
  • Prawo moralne
    Prawo Przymierza, czyli Dekalog z jego nakazami etycznymi, społecznymi i kultowymi.

.

Nowy Testament

  • Bóg
    Jeden Bóg, ale w trzech Osobach: Ojca, Syna i Ducha Świętego. Jezus Chrystus, Syn Boży, przyjmuje ludzką naturę, aby dokonać dzieła zbawienia świata. Bóg – Ojciec wszystkich ludzi – jest miłością.
  • Człowiek
    Grzeszny, ale zbawiony przez Chrystusa. Istota duchowa i cielesna, „świątynia Boga”, wezwany do życia wiarą, nadzieją i miłością. Chrześcijanin – „solą ziemi”.
  • Prawo moralne
    Dekalog i przykazanie miłości.

 

Okres koczowniczy (do ok. 1250 r. p.n.e.)

Wydarzenia: biblijne, z dziejów Izraela i z historii powszechnej

  • Potop.
  • Wędrówka Abrahama.
  • Dzieje Jakuba i Józefa.
  • Około 1700 r. p.n.e. – osiedlenie się plemion izraelskich w Egipcie.
  • Niewola egipska.
  • Około 1250 r. – misja Mojżesza, opuszczenie Egiptu.
  • Bóg przekazuje Mojżeszowi Dekalog na górze Synaj.

Powstawanie Biblii

Ustne przekazy w ramach kultu, w obrębie rodu. Pierwsze prawa, najstarsze utwory poetyckie.

Charakterys­tyka kultury okresu

Życie koczownicze oderwanych rodów i plemion żydowskich. Nie wiadomo, czy biblijna opowieść o niewoli egipskiej dotyczy większości plemion, czy tylko jednego z nich. Kult dopiero się formuje.

 

Okres niezależności – związku plemion, a później królestwa (mniej więcej 1250-841 r. p.n.e.)

Wydarzenia: biblijne, z dziejów Izraela i z historii powszechnej

  • Walka Dawida z Goliatem.
  • Od około 1010 do około 970 r. p.n.e. – panowanie Dawida.
  • Około 970 r. – początek panowania Salomona, budowa Świątyni Jerozolimskiej.
  • Około 931 r. – śmierć Salomona, podział królestwa na dwie części: północne Królestwo Izraela i południowe Królestwo Judy ze stolicą w Jerozolimie; państwa te toczą między sobą stałą wojnę.
  • Około 841 r. – królestwo północne płaci haracz Asyrii.

Powstawanie Biblii

Pierwsze kroniki, będące potem podstawą Ksiąg Królewskich. Powstają psalmy.

Charakterys­tyka kultury okresu

Stopniowo jednoczą się plemiona i koncentrują na obszarze Kanaanu. Później powstaje zwarta państwowość – królestwo z centrum państwowym i religijnym w Jerozolimie. Rozkwit kultury i ostatecznie ukształtowanie się kultu.

 

Okres utraty niezależności (ok. 841-333 r. p.n.e.)

Wydarzenia: biblijne, z dziejów Izraela i z historii powszechnej

  • 753 r. p.n.e. – założenie Rzymu.
  • Działalność Izajasza.
  • 721 r. – podbicie królestwa północnego przez Asyrię.
  • 625 r. – Asyria zostaje zastąpiona przez Babilonię.
  • Działalność Jeremiasza.
  • 586 r. – zdobycie Jerozolimy przez wojska babilońskie, ostateczny upadek królestwa południowego, deportacje Izraelitów do Babilonu, zburzenie Świątyni Jerozolimskiej.
  • Działalność Ezechiela.
  • 538 r. – Persja zdobywa Babilon i wraz z nim Izrael; pod panowaniem Persów złagodzenie prześladowań.
  • 515 r. – odbudowa Świątyni Jerozolimskiej.

Powstawanie Biblii

  • Po roku 740 p.n.e. powstaje Księga Izajasza.
  • Po roku 580 – Księga Ezechiela.
  • Około roku 450 – Księga Hioba, Pieśń nad Pieśniami i ostatecznie spisany zostaje Pięcioksiąg.

Charakterys­tyka kultury okresu

Istnieją dwa centra religijne i państwowe – osłabienie siły Izraela. Stopniowo uzależnia się od potężnych sąsiadów – aż do całkowitej utraty niepodległości. Wielką rolę odgrywają prorocy.

 

Okres hellenistyczny (333-63 r. p.n.e.)

Wydarzenia: biblijne, z dziejów Izraela i z historii powszechnej

  • 333 r. p.n.e. – Aleksander Macedoński rozpoczyna podbój Azji; po jego śmierci Izrael znajduje się najpierw pod panowaniem hellenistycznego Egiptu Ptolemeuszy, a później państwa Seleukidów.
  • 63 r. – Pompejusz na czele wojsk rzymskich zdobywa Jerozolimę.

Powstawanie Biblii

  • Około 300 r. p.n.e. powstaje Księga Jonasza.
  • Około roku 280 – Księga Koheleta.

Charakterys­tyka kultury okresu

Pojawia się zagrożenie dla kultury żydowskiej w postaci hellenizmu. Czasy ogromnej kariery kultury greckiej w całym basenie Morza Śródziemnego. Władcy hellenistyczni dążą do asymilacji Izraelitów, której ci skutecznie się opierają. Mimo to wpływy hellenizmu zaznaczają się nawet w kulcie religijnym; powstają sekty: faryzeusze, saduceusze, esseńczycy.

 

Okres podległości Rzymowi (63 r. p.n.e.-135 r. n.e.)

Wydarzenia: biblijne, z dziejów Izraela i z historii powszechnej

  • 30 r. p.n.e. – August cesarzem Rzymu.
  • Gdzieś między 8 a 6 r. p.n.e. – narodzenie Chrystusa.
  • 4 r. p.n.e. – koronacja Heroda Antypasa.
  • 27 r. n.e. – działalność Jana Chrzciciela i początek publicznej działalności Chrystusa.
  • Około 30 r. – śmierć Jezusa.
  • Nawrócenie świętego Pawła.
  • Około 64 r. – prześladowanie chrześcijan w Rzymie.
  • Śmierć Piotra Apostoła.

Powstawanie Biblii

  • Mniej więcej na przełomie er powstaje Księga Mądrości (Mądrość Salomona) – najpóźniejsza księga Starego Testamentu.
  • Około 50 r. mają miejsce pierwsze próby spisania Ewangelii, powstają pierwsze listy apostolskie, które wejdą potem w skład Nowego Testamentu.
  • Około 64 r. powstaje Ewangelia św. Marka (uchodzi za najstarszą).
  • Między rokiem 60 a 100 – Ewangelia św. Łukasza i Ewangelia św. Mateusza oraz Dzieje Apostolskie.
  • Około 95 r. – Apokalipsa św. Jana.
  • Ewangelia św. Jana jest zapewne najpóźniejsza ze wszystkich czterech – mogła zostać spisana między rokiem 60 a 100.

Charakterys­tyka kultury okresu

W zasadzie dalszy ciąg epoki hellenistycznej. W sferze prawnej natomiast następują istotne zmiany, związane z dominacją Rzymu. W Judei rządzi król, mianowany jednak przez Rzymian, a równocześnie urzęduje rzymski zarządca prowincji – prokurator.

 

Funkcje Biblii w kulturze Izraela:

  • sakralna;
  • kultowa – źródło przepisów religijnych;
  • prawna – źródło przepisów prawnych;
  • moralizatorska;
  • kronikarska – zapis wydarzeń historycznych;
  • prorocka;
  • literacka – kopalnia utworów literackich.

.

Pojęcia, które trzeba znać:

  • sacrum;
  • Pięcioksiąg (Tora);
  • Dekalog;
  • proroctwo;
  • Mesjasz;
  • ewangelia;
  • przypowieść;
  • apokalipsa;
  • Septuaginta;
  • Wulgata.

 

Zobacz:

Biblia

Jaką rolę spełnia Biblia w kulturze społeczeństw?

Biblia a filozofia

Biblia – dzieło wielogatunkowe

Udowodnij, że Biblia jest uniwersalną księgą naszej kultury.

Biblia na maturze

Najważniejsze terminy związane z Biblią

Biblia jako dzieło o człowieku

Biblia – TABELA

 

Antyk i Biblia – TEST 2