Najważniejsi poeci
Artur Rimbaud
Rimbaud jest poetą zbuntowanym: przeciw rodzinie, małżeństwu, cesarstwu i wszelkim podobnym formom życia społecznego. Skandaliczna biografia, poszukiwanie prawdy przez stany narkotyczne nie powinny przesłonić osiągnięć poetyckich Rimbauda.
Utwory: zbiory prozy poetyckiej Sezon w piekle, Iluminacje, Statek pijany, Samogłoski i inne wiersze.
- Znany wiersz Statek pijany jest poematem o pragnieniu wolności, takim właśnie, jakie wyzwala w człowieku bezkresne morze w przeciwieństwie do kałuży na rodzinnym podwórku.
- Samogłoski to sonet świetnie obrazujący zabieg synestezji: oto poeta koloruje samogłoski. Już nigdy nie będą bezbarwne: A jest czarne, E – białe, I – czerwone, U – zielone, O – niebieskie.
Jak odczytasz symbole zawarte w utworze pt. Statek pijany Artura Rimbaud?
Charles Baudelaire
Poeta wyjątkowy, to on nadał ton ówczesnej poezji, on bowiem pierwszy wykorzystał: motyw spleenu, podróży, ucieczki od świata, genialnej jednostki, rozkładu ciała, brzydoty oraz poety przeklętego – odtrąconego przez matkę i ludzi geniusza, który nie może pogodzić się z nędzą świata. Pierwszy zbiór poezji Baudelaire’a od razu wywołał skandal i proces. Oskarżono autora o obrazę moralności. Sam poeta realizował typ ówczesnego dandysa – modnego młodzieńca o wyrafinowanych gustach i oryginalnym stroju, buntującego się przeciw towarzyskim konwencjom. Przy tym oczywiście był bywalcem salonów – w paryskim świecie błyskawicznie przepuścił rodzinną fortunę. Toczyła go choroba weneryczna, być może dlatego temat rozkładu ciała, śmierci tak go pociągał. Baudelaire zmarł młodo, bo mając czterdzieści sześć lat. Gdy żył – postrzegał wokół siebie otchłań, otaczały go demony, podobno modlił się do szatana. Wiersze jego wypełniają kraty, sieć pajęcza, ołowiane niebo, dekadenckie „ziewnięcie” nudy istnienia. W tej dusznej atmosferze symbol wolności – to biały albatros, szczęśliwy, gdy rozpina skrzydła daleko nad ziemią. Niestety – na ziemi nieszczęśliwy, stłamszony jak… poéte maudit (poeta przeklęty).
Utwory: Kwiaty zła (Padlina, Piękno, Albatros), Litanie do szatana; zbiory esejów: Ciekawostki estetyczne.
Paul Verlaine
Skandaliczna biografia Verlaine’a wiąże się w części z biografią Rimbauda. Ich uczuciowy związek, którego nie ukrywali, to jedna sprawa, a sensacyjna awantura, podczas której Verlaine postrzelił Rimbauda – za co poszedł do więzienia – to druga. Paul Verlaine był brzydkim człowiekiem słabego zdrowia. Wiódł życie absolutnie zdegenerowane, było w nim wszystko: pijackie uczty, prostytucja, homoseksualizm, narkotyki, awantury i ataki szaleństwa. Przy tym był wielkim poetą i zyskał sławę, pozycję mistrza nowej poezji już za życia. Uważa się go też za prekursora symbolizmu. Ważnym utworem Verlaine’a jest Sztuka poetycka, zawiera bowiem jego twórcze credo. Poezja Verlaine’a jest śpiewna, w pełni wyzyskuje brzmienia, melodyjną wartość słów, odbiega od reguł parnasizmu.
Utwory: Dobra piosenka (wiersze opiewające miłość do żony), Romanse bez słów (z czasów związku z Rimbaudem), zbiór Mądrość, utwór Sztuka poetycka.
Jaką wizję poezji można odnaleźć w wierszu Paula Verlaine’a Sztuka poetycka?
Najważniejsze utwory
Charles Baudelaire – Padlina
Utwór wielu może wydać się niesmaczny lub wręcz makabryczny. Jest wspomnieniem pewnego romantycznego spaceru, który zakończył się bardzo nieromantycznie, bowiem para zakochanych natrafiła na zwłoki w stanie rozkładu. Baudelaire daje nam dokładny opis tego znaleziska, wręcz lubuje się w niuansach dotyczących smrodu, much, robactwa i czyhającego na ochłap psa. Jakby pławił się w brzydocie i obrzydliwości opisu… w dodatku, w ostatnich partiach utworu mężczyzna uświadamia swojej towarzyszce, że jest to także jej los. Urocza apostrofa „A jednak upodobnisz się do tego błota” jest kuriozalnym wyznaniem, ale nie o uczucia tu chodzi. Istotą utworu jest zobrazowanie przemijalności człowieka, znikomości ludzkiego ciała – motyw, który znamy już z baroku. Połączenie miłości i śmierci też znali poeci barokowi, epatowanie brzydotą nie było im obce. Niemniej udało się Baudelaire’owi stworzyć wyjątkowo wstrząsającą sytuację liryczną.
Padlina
- epatowanie brzydotą
- rozkład ciała ludzkiego
- motyw śmierci i przemijania
- operowanie kontrastem (miłość – śmierć, piękno natury – rozkład ciała)
- prowokacja odbiorcy
Czy brzydota może być piękna? Rozważ ten problem, odnosząc się do Padliny Charles’a Baudelaire’a.
Charles Baudelaire – Albatros
Wiersz wart zapamiętania ze względu na motyw poety-ptaka tak bardzo rozpowszechniony w literaturze, przypominany i eksploatowany w czasach fin de sicle’u, jak wiemy wrażliwych na temat artysty. Tu w postaci albatrosa, którego czasem marynarze pochwycą, by uwięzić na statku. I cóż – więzień jest upokorzony, bezradny i śmieszny. Oczywiście albatros to poeta – książę na obłoku, gdy ściągnie się go na ziemię – nie potrafi żyć.
Albatros
- motyw poety–ptaka niezdolnego istnieć w niewoli zwykłego życia
- porównaj z tym samym motywem u Kochanowskiego (Niezwykłym i nie leda piórem obdarzony).
Jean Arthur Rimbaud – Statek pijany
Manifest wolności, wspieranej ucieczką w otwarte morze, porzucenie wszelkich codziennych zobowiązań twardego lądu, wyznaczonych szlaków, więzów holownika. Rimbaud potrafił zobrazować upojenie wolnością w sposób wspaniały. Ale okazuje się, że wolność oznacza tęsknotę… Ten sam, który mówi: „Archipelagi gwiezdne widziałem!”, stwierdza z rozgoryczeniem: „Lecz za dużo płakałem! (…) Ja tęsknię do wybrzeży odwiecznych Europy”. Statek – to oczywiście poeta, ucieczka w bezkres oceanu to próba uwolnienia się od konwenansów świata, ogarnięcia całości istnienia. Tęsknota i powrót – prawdopodobnie niemoc i porażka poety, który bezmiaru świata nie potrafi opanować, któremu przypisana jest „czarna zimna kałuża”.
Statek pijany
- wspaniały wiersz o wolności
- ważna metafora statku – poety, morza – wolności, ucieczki, kałuży–codziennego ograniczenia
- obrazowe przeciwstawienie ocean–kałuża, wielki statek – statek zabawka
- wiersz o tęsknocie za niewolą codzienności, ograniczeniami zwykłego życia.
Paul Verlaine – Niemoc
Sonet Niemoc jest ważny choćby ze względu na to, że dał imię epoce dekadentyzmu. To on rozpoczyna się słynnym wyznaniem:
Jam Cesarstwo u schyłku wielkiego konania,
Które patrząc, jak idą Barbarzyńce białe,
Układa akrostychy wytworne, niedbałe,
Stylem złotym, gdzie niemoc
sennych słońc się słania.
Schyłek (fr. dekadence) – dekadentyzm. Termin, jak wiemy, zrobił karierę w podręcznikach o literaturze wszystkich Europejczyków. Uważano, że to właśnie Verlaine jest twórcą dekadentyzmu w poezji, mistrzem duchowym całego nurtu, a w roku 1894 został wybrany na „Księcia poetów”. Kto wie, czy mimo to nie zasłynął bardziej jako awanturnik, rozpustnik związany z Arthurem Rimbaudem.
Z czym kojarzy się wiersz Verlaine’a pt. Zmierzch mistyczny?
Zapamiętaj!
Synestezja – jednoczesne oddziaływanie na wszystkie zmysły odbiorcy, przemieszania zmysłowych wrażeń: np. kolor pachnie, a zapach lśni.
Zobacz: