Wisława Szymborska, laureatka literackiej Nagrody Nobla, zwana jest pierwszą damą poezji polskiej. Choć jej dorobek poetycki jest objętościowo szczupły, każdy jej wiersz jest małym arcydziełem…

Jej rola w literaturze polskiej

  • Literacka Nagroda Nobla dała Szymborskiej miano pierwszej damy poezji polskiej.
  • Akademia Szwedzka 3 października 1996 r. przyznała Wisławie Szymborskiej literacką Nagrodę Nobla. W uzasadnieniu tej decyzji napisano, że nagrodzono „poezję, która z ironiczną precyzją pozwala wydobyć historyczny i biologiczny kontekst fragmentów ludzkiej rzeczywistości”.
  • Twórczość Szymborskiej charakteryzują przewrotność, dystans do spraw, o których mowa w wierszu, ironia, zaduma i refleksja nad życiem i śmiercią. Poetka prowadzi pewnego rodzaju dialog z czytelnikiem, historią i tradycją. Sygnalizuje ważne problemy, ale nie przedstawia gotowych rozwiązań.
  • Badacze dostrzegają związki poezji Szymborskiej z egzystencjalizmem, choć ona sama nie akceptuje tej klasyfikacji.
  • Poetka bardzo chętnie posługuje się ironią i paradoksem.
  • Poezja Wisławy Szymborskiej dotyczy podstawowych spraw ludzkiej egzystencji – stosunku do II wojny światowej, miłości, śmierci, smutku, radości.
  • Szymborska, tak jak np. Bolesław Leśmian, Paul Valéry, uprawia poezję filozoficzną. Paul Valéry uważał, że w poezji wielkie idee i refleksje powinny istnieć tak, jak istnieją… witaminy w jabłkach. Jabłka spożywamy dla ich dobrego smaku, a witaminy spożywa się przy okazji. Tak samo z wierszami – powinniśmy czytać je dla przyjemności i z przyjemnością, a zawarte w tych utworach idee powinniśmy przyswajać „bezboleśnie”.

 

Szymborska – zawsze możesz o niej pisać

  • Wiersze Wisławy Szymborskiej (np. Recenzja z nie napisanego wiersza, Radość pisania) przekonują nas, że poezji nie da się prosto zdefiniować. Prawdziwi poeci piszą wiersze z mozołem, w trudzie, choć towarzyszy im także tytułowa „radość pisania”. Sama poetka przyznaje, że jednym z najważniejszych dla niej sprzętów jest kosz na śmieci. Wiersze, które powstały, muszą przetrwać próbę czasu. Są czytane za tydzień, miesiąc, rok… Wiele z nich ląduje w koszu.
  • W wierszach Szymborskiej często mamy do czynienia z zabawą, z grą z konwencjami literackimi i z czytelnikiem.
  • Z jej utworów możemy wyczytać refleksję o ludzkim poznaniu i o prawdzie. Zdaniem poetki prawda nie może być człowiekowi DANA. Musi zostać przez niego DOŚWIADCZONA, oczywiście, na drodze prób i błędów.
  • Twórczość poetki sugeruje, żebyśmy zachowywali dystans wobec otaczającego nas świata i wobec nas samych. Wszystko przecież może okazać się względne…
  • Poetka chętnie sięga po wywodzący się ze starożytności topos teatru świata – pojawia się on w takich utworach jak Życie na poczekaniu czy Buffo. W Życiu… czytamy:
    O czym jest sztuka,
    zgadywać muszę wprost na scenie.
    (…)
    Kiepsko przygotowana do zaszczytu życia,
    narzucone mi tempo akcji znoszę z trudem.
    Improwizuję, chociaż brzydzę się improwizacją.
    (…)
    Trema, tłumacząc mnie, tym bardziej upokarza.
    (…)
    W krótkim fragmencie tego wiersza zwróćmy uwagę na wielość terminów związanych z teatrem, z odgrywaniem roli: sztuka, scena, akcja, improwizacja, trema.
  • W wierszach Szymborskiej zawarta jest przestroga przed manipulacją historią i człowiekiem oraz znieczuleniem, obojętnością w stosunkach międzyludzkich.
  • Kiedy poetka pisze o śmierci, nie ma tam tonu requiem. Patrzy na śmierć z różnych, czasem zaskakujących punktów widzenia, np. opuszczonego przez opiekuna kota (Kot w pus­tym mieszkaniu).

Te tomiki zawsze z nią skojarz:

  • 1952 – Dlatego żyjemy
  • 1954 – Pytania zadawane sobie,
  • 1957 – Wołanie do Yeti,
  • 1962 – Sól,
  • 1967 – Sto pociech,
  • 1972 – Wszelki wypadek,
  • 1976 – Wielka liczba,
  • 1986 – Ludzie na moście,
  • 1993 – Koniec i początek,
  • 2005 – Dwukropek.

Wisława Szymborska jest wielkim POETĄ

Badacz i teoretyk literatury, Michał Głowiński, uważa, że Wisława Szymborska jest wielkim poetą. Dlaczego nie poetką, jak wskazywałaby płeć autorki? I jak Głowiński odpowiada na pytanie „Dlaczego Szymborska wielkim poetą jest?”

Wisława Szymborska jest wielkim poetą. Takim, którego można postawić obok najwybitniejszych poetów polskich II połowy XX w.: Czesława Miłosza, Zbigniewa Bieńkowskiego, Tadeusza Różewicza, Mirona Białoszewskiego, a może – kto wie – po prostu największym. Muszę się wytłumaczyć, dlaczego mówię: wielki poeta, nie zaś – wielka poetka. Nie z męskiego szowinizmu czy dążenia do maskulinizacji pierwszej damy literatury polskiej. Czynię to z konieczności, gdyż język jest tak skonstruowany, ze formom męskim przyznał przywilej ogólności. Kiedy powiadam „wielka poetka” chcąc nie chcąc sugeruję, że jest tylko najlepsza wśród kobiet piszących wiersze, a tutaj takie ograniczenie byłoby niestosowne. Słowo »poeta« ogarnia wszystkich, którzy oddają się tworzeniu poezji – bez różnicy płci, jest więc uniwersalne”.

Zobacz:

Jaka jest funkcja paradoksu w poezji Wisławy Szymborskiej?

Człowiek i świat w wierszach Wisławy Szymborskiej

Wisława Szymborska – jak pisać o…

Wisława ­Szymborska – matura

Wisława Szymborska – biografia

Szymborska na maturze

Poeci nobliści – Czesław Miłosz, Wisława Szymborska

Co wiesz o twórczości Wisławy Szymborskiej? Omów wybrane utwory.