Miniatura średniowieczna
Po najzieleńszym wzgórzu,
najkonniejszym orszakiem,
w płaszczach najjedwabniejszych.
Do zamku o siedmiu wieżach,
z których każda najwyższa.
Na przedzie xiążę
najpochlebniej niebrzuchaty,
przy xiążęciu xiężna pani
cudnie młoda, młodziusieńka.
[…]
Z tomu Wielka liczba, 1976
Wiersz rozpoczyna się niczym bajka. Oto mamy idealistyczną scenkę, jak z barwnego obrazka zdobiącego średniowieczną księgę: czyste kolory, zgrabne sylwetki, piękne twarze. W sztuce średniowiecza – wyjąwszy, oczywiście, makabryczne tańce śmierci – uwieczniano tylko to, co bogate, piękne, doskonałe. Niezwykle ceniono ozdobność, stąd właśnie w wierszu Szymborskiej nagromadzenie przymiotników w stopniu najwyższym („najzieleńszy”, „przenajśmieszniejszy”), nieco dziwnie brzmiących neologizmów („najkonniejszy”, „najjedwabniejszy”) i zdrobnień („kopytka”, „pyszczek”, „ogonek”).
Czy poetka sugeruje, że życie przed wiekami było spokojniejsze, bezkonfliktowe i pogodne jak powstające wówczas miniatury? Czy nie istniały wtedy brzydota i bród? Ależ oczywiście, że były, ale chowano je w kąt, pomijano, bo nie odpowiadały obowiązującej wówczas idealistycznej koncepcji sztuki! Tylko z tego powodu na żadnej ze średniowiecznych miniatur nie zobaczymy tego, „[…] kto smutny, strudzony,/ z dziurą na łokciu i z zezem”, ani szubienic; nie poznamy też dzięki tym miniaturom ówczesnych problemów społecznych („Najżadniejszej też kwestii/ mieszczańskiej czy kmiecej/ pod najlazurowszym niebem.”). Poetka nie solidaryzuje się z tym „najfeudalniejszym” realizmem – uważa, że ogranicza się on wyłącznie do dbałości o detal, szczegół, zupełnie natomiast bagatelizuje to, co powinno stanowić o istocie realizmu: dążenie do przekazania prawdy historycznej. Wiersz Szymborskiej przepełnia zdradzająca krytyczne stanowisko autorki ironia. Przesyca ona wszystkie zbyt mocno „ulukrowane”, upiększone w duchu średniowiecznych malowideł słowa („[…] szubieniczki nawet tyciej/ dla najsokolszego oka”).
Zobacz:
Wypisz w punktach charakterystyczne cechy poezji Szymborskiej
Co wiesz o twórczości Wisławy Szymborskiej? Omów wybrane utwory.