Jak pisać o sobie

O sobie piszemy wówczas, gdy wplatamy w tekst własne opinie, odczucia, emocje. Kiedy opowiadamy się wobec tematu lub oceniamy. Bywa i tak, że w autobiografii albo autoportrecie czy liście chcemy zaprezentować się bezpośrednio. Wtedy dominują informacje o sobie i autooceny.
Uwaga – innymi prawami rządzi się CV lub list motywacyjny.

Jak pisać o sobie dobrze, ale nie za dobrze, prawdę, ale nie całą, tak by zbudować dobre wrażenie osoby kompetentnej – ale nie przemądrzałej?

Informacje – najbezpieczniej prezentować tonem beznamiętnym, rzeczowym.

• Nazywam się…
• Pochodzę z…
• Mieszkam…
• Mój wzrost… wygląd… zainteresowania…
• Moje ulubione zajęcie, marzenia.
• Jak się widzę w przyszłości…

Każdy cień emocji, próba żartu będą budzić podejrzenie o nieszczerość u odbiorcy, zdradzać kompleksy. Jeśli napiszesz: „Urodzony w małej mieścinie pragnę wyjrzeć nieśmiałymi oczętami na świat”. To jak to brzmi?
W dodatku czytelnik może nie mieć odpowiedniej dozy poczucia humoru. Jeśli napiszesz: „Po prostu wiem, że jestem świetny” – recenzent natychmiast zapragnie, by napisać, że nie, nie – nie taki świetny! Jeśli napiszesz – „Oto ja, młodzieniec z grodu Piasta” – powieje sztucznością stylistyczną.

Niestety – o sobie musimy pisać bez emocji!

Natomiast własne emocje i opinie – przedstawiaj szczerze i nieagresywnie, to Twoje emocje, opinie, oceny; masz do nich prawo. Nie masz prawa zmuszać do nich innych. Nie masz też prawa do agresji wobec tych, którzy myślą inaczej.

Pisz:
Nie darzę Wallenroda zachwytem tak jak romantycy. Widzę – być może z pewnej perspektywy czasu – że jednak był zdrajcą”.

Nie pisz:
„Tylko ktoś beznadziejny może zachwycać się Wallenrodem. Albo podobny do niego – dwulicowy, posługujący się kłamstwem zdrajca”.

Pisz:
„Z dystansem podchodzę do idealistycznej wizji Polski w Panu Tadeuszu. Trzeba pamiętać o sytuacji autora emigranta i o kontekście historycznym, które z pewnością deformują obraz ojczyzny i skłaniają do idealizacji”.

W wypowiedziach o sobie unikaj kolokwializmów, mowy potocznej, wtrętów młodzieżowych. Tekstami typu – „Wokulski to był łebski chłop” albo „Romantycy to oszołomy, a hrabia – jełop” – nie podniesiesz poziomu pracy. Zrobisz to za pomocą terminów trudniejszych, używając stylu naukowego: postać pozytywna, pejoratywna, reprezentant pokolenia straceńców…

Kilka rad

Kiedy będziesz pisała autocharakterystykę, nie oceniaj swojego wyglądu!
- Podaj dane: wzrost, kolor, wagę ewentualnie strój. Niech odbiorca sam męczy się z oceną, niech ruszy wyobraźnią.
- Dane dotyczące wyglądu należy podawać raczej sucho, skromnie i z dystansem. Jeśli będzie to czytał ktoś obcy, to może niechętnie potraktować deklarację: „jestem śliczna i już”.
- Daruj sobie poetyckie porównanie dotyczące swoich oczu, włosów, ust i figury. Nie pisz zdań typu:
  – Niewątpliwie największym atutem mojej urody są oczy barwy wiosennego nieba, ocienione długimi rzęsami.
  – W moich oczach widać lekką, błękitną falę, a także lekki powiew wiatru kołyszącego zieloną trawę.

Napisz jaka jesteś. Wyeksponuj zainteresowania, to co lubisz, stosunek do otoczenia, sympatię do zwierząt.

Daj poznać, że jesteś inteligentna, ale nie pisz tego wprost. Jeśli już – przytocz opinie kolegów, nauczycieli, rodziców czy sąsiadów.

Możesz zmienić kolejność albo wprowadzić do autocharakterystyki jakiś oryginalny chwyt. Warto sprawić, by akurat Twoja praca była inna od wszystkich. Na przykład, znajduję czarodziejskie lustro, które opowiada o tym, kto się w nim przegląda. Przez taki zabieg piszemy o sobie w trzeciej osobie i unikamy wielu pułapek, wynikających z autoprezentacji. Ale nie musisz wymyślać opowiadań – wystarczy zacząć od tego, co we mnie inne jest od wszystkich, co mówią o mnie inni albo – jaka chciałabym być.

Przykłady:

Wygląd zewnętrzny

Moje ciemnobrązowe włosy są troszkę kręcone i sięgają ramion. Cerę mam jasną, oczy zielone.
Jestem dziewczyną średniego wzrostu, z długimi, prostymi włosami ciemnoblond.
Mam długie, ciemne włosy, oczy piwne, wąskie usta.
Jestem szczupłą długonogą brunetką o brązowych oczach.
Mam drobną budowę ciała.
Jestem średniego wzrostu i sylwetkę mam raczej szczupłą.
Jestem średniego wzrostu (166 cm). Nie jestem gruba, ale chciałabym troszeczkę zeszczupleć.

Pamiętaj, że samą siebie można opisać na wiele różnych sposobów. Zamiast „gruba” – napisz: puszysta lub korpulentna. Zamiast „chuda” – szczupła, drobna, filigranowa.

Upodobania

Jeżeli chodzi o ubiór – prawie zawsze ten sam: wygodne dżinsy, podkoszulek lub obszerna bluza dresowa, a na nogach adidasy.
Lubię nosić szerokie, często za duże ubranie, przez co – jak mówi moja mama – przypominam chłopaka.
Lubię ubierać się luźno i swobodnie. Tylko na specjalne okazje ubieram coś eleganckiego.
Lubię chodzić w spodniach i sportowych bluzach.
Lubię wygodne ubranie i odprężającą muzykę.
Lubię ubierać się w bluzy i dżinsy.
Przeważnie chodzę w spodniach, ale równie dobrze mogę ubrać się w sukienkę, jeśli tylko będę czuła się w niej dobrze.
Bardzo lubię zwierzęta, szczególnie konie i psy. Mam boksera, który jest niezwykle sprytny i mądry. Nie wyobrażam sobie, jak żyją ludzie, którzy nie mają psów.
Kocham zwierzęta, czego dowodem mogą być moje świnki: Klara i Sara. Uwielbiam patrzeć, jak się bawią. Nigdy ich nie zaniedbałam.
Kocham to, co mnie otacza (…) To samo uczucie żywię do większości zwierząt, zwłaszcza do koni. Uwielbiam też mojego kota.
Lubię wyjazdy w góry i piesze wędrówki.
W wolnym czasie czytam, a raczej pochłaniam książki.
Interesuje mnie wszystko, co mnie otacza i co kryje małą tajemnicę, piękno, którego nikt jeszcze nie odkrył.
Marzę, że w przyszłości będę dużo podróżowała i poznawała wielu ciekawych ludzi.

Walory umysłu

Nie mam żadnych uzdolnień muzycznych ani sportowych, ale za to jestem zdolna do nauki, bystra i dość inteligentna.
Cechuje mnie szybkość myślenia i umiejętność wyciągania wniosków z posiadanych wiadomości. Interesuję się sportem. Lubię biologię i geografię.
Bardzo lubię rozwiązywać rebusy i krzyżówki, w ćwiczeniach do chemii już na początku roku wszystkie są rozwiązane. Interesuję się też zjawiskami nadprzyrodzonymi, naszą przyszłością i odległą przeszłością.
Uzdolnienia? No cóż, chyba techniczne – bardzo lubię majsterkować.
Uczę się z łatwością, przez co niektórzy uważają mnie za osobę poważną.

Charakter

Mam duże poczucie humoru.
Jestem spokojna, ale czasem nie do wytrzymania. Gdy się zdenerwuję, stawiam cały dom na nogi.
Mam czternaście lat i jak każda dziewczyna w moim wieku jestem szalona. Mam zwariowane pomysły i dość często zauważam u siebie cechy, o których normalnie nie śmiałabym nawet pomyśleć.
Moja skłonność do kłótni i wielka porywczość prowadzą do ciągłych konfliktów.
Potrafię wpadać z jednej skrajności w drugą. Są dni, kiedy kocham cały świat. Niestety czasem ogarnia mnie melancholia. Staję się wtedy opryskliwa.
Lubię ryzyko, choć czasem nie jestem do niego przekonana w stu procentach. Mimo to zazwyczaj decyduję się podjąć niebezpieczny krok i zazwyczaj wychodzę z opresji obronną ręką – zawsze „spadam na cztery łapy”.

Samoocena

Ogólnie rzecz biorąc, oceniam się pozytywnie. Jedną moją wadą jest to, że lubię się uczyć, a drugą, że zawsze muszę mieć swoje zdanie. Moją zaletą jest ogromne poczucie humoru.
Moją największą wadą jest skłonność do długiego spania i bałaganiarstwo. Bez przerwy przegrywam walkę z przedmiotami, które są w moich szafkach i biurku. Mama czasem załamuje ręce i żartuje, że kiedyś zginę w stosie niepotrzebnych rzeczy.
Czasem odczuwam znudzenie życiem i szkołą. Staję się apatyczna, zamknięta w sobie i pytam wtedy: kim jestem?
Myślę, że moją dużą wadą jest to, iż bardzo trudno jest mi wybaczyć komuś, kto mnie skrzywdził.
Jak uważają moje koleżanki, jestem miłą dziewczyną. Moją ciemną stroną jest to, że jestem obrażalska. Mały spór – i już się obrażam. Mimo iż koleżanki przemawiają mi do rozumu, to i tak postawię na swoim. Jestem bardzo wrażliwą dziewczyną. Nie lubię, jak się ze mnie żartuje.
Myślę więc, że nie jestem aż taka nieznośna i da się ze mną wytrzymać. Wiele rzeczy muszę w sobie jeszcze poprawić, ale przecież nikt nie jest idealny, a najważniejsze jest to, że ja nawet siebie lubię.
Moją ogromną wadą jest lenistwo. Nie lubię szpanu. Uważam, że to głupie robić z siebie błazna. Sądzę, że mam parę zalet, ale czy wiem jakich? Jestem z natury marzycielem. Często myślę sobie, co by było, gdyby…
Należę do zaradnych, rozważnie działających dziewcząt. Mam duże poczucie humoru. Z natury jestem optymistką.
Myślę, że byłabym dobrą przyjaciółką. Umiem dochować tajemnicy.
Kończąc autobiografię, oceniam samą siebie na bardzo dobry, ponieważ własną pracą i wytrwałością coś w życiu osiągnę.

Rady praktyczne

Może się zdarzyć, że w wypracowaniu egzaminacyjnym zostaniesz poproszony o zaprezentowanie samego siebie – swoich poglądów, marzeń, planów. Już teraz poćwicz pisanie.

Zwróć uwagę na tematy

To ja. Mój portret nie całkiem na serio.
Napisz list do rówieśnika z innego kraju, w którym przedstawisz mu siebie.
Tej chwili długo nie zapomnę. Opowiadanie.
To jest mój świat. Reportaż do szkolnej gazetki.
Człowiek tylko z samym sobą jest w zupełnej harmonii (Artur Schopenhauer). Czy zgadzasz się z tym twierdzeniem?
Miałem przedziwny sen, śniło mi się, że spotkałem samego siebie… Opowiadanie z dialogiem.

Przemyśl, zanim napiszesz

Twoje wypracowanie będzie miało wiele wspólnego z charakterystyką. Postaraj się jednak, aby nie był to nudny opis postaci, ale barwna opowieść o kimś niebanalnym (bo przecież taki właśnie jesteś). Już teraz przemyśl, jakimi cechami chciałbyś się pochwalić. Czy masz za sobą jakieś szczególne osiągnięcia? Co wyróżnia Cię spośród grona Twoich rówieśników? Tylko nie przesadź z tym przechwalaniem się – wypracowanie nie może stać się hymnem pochwalnym na twoją cześć. Najlepiej zachowaj rozsądny umiar – nie narzekaj na swoją bylejakość, ale nie uważaj się też za pępek świata.

Niezależnie od tego, w jakiej formie będziesz pisał wypracowanie, absolutnie nie pomiń tych elementów:

Przedstaw się
Czy ty to zwyczajny gimnazjalista, zdający właśnie egzamin, czy może młody odkrywca nowego kontynentu lub kamienia filozoficznego (uwaga, zaczynamy lekko bujać).

Napisz o swoich zainteresowaniach
Nie wymieniaj wszystkich, przedstaw dwa, trzy najważniejsze (najciekawsze).

Określ swój cel w życiu
Napisz, jak wyobrażasz sobie swoją przyszłość – bez szczegółowego wyliczania (typu dom z sześcioma pokojami, prywatny gabinet stomatologiczny, w garażu volvo). Czy jesteś osobą czynną, chcesz zrobić coś dla innych? A może wolisz zacisze małego domku z dala od miasta i spokojną pracę?

Napisz o swoich zaletach
Tylko bez przesady.
Zamiast nadętego zdania:
Uważam, że mam doskonałe poczucie humoru i fenomenalną pamięć.
napisz
Przyjaciele mówią o mnie zgrywus, a rodzice dziwią się, że tak szybko zapamiętuję teksty piosenek. Niestety, w dziedzinie fizyki moja pamięć zawodzi.

Napisz o swoich marzeniach
O tym, co cenisz u innych ludzi, a czego u nich nie znosisz.

Napisz o swoich wadach
Ale również nie popadaj w przesadę. Nie przedstawiaj się jako nieudacznika. Każdy ma jakieś słabe strony.

Formy wypowiedzi, w których możesz przedstawić samego siebie

Autocharakterystyka

Nie przepadacie za pisaniem charakterystyk. Nic dziwnego, to takie szkolne, sztywne formy. Trzeba przedstawić postać, wymienić jej cechy charakteru, określić zainteresowania, napisać, co o tej postaci sądzą inni bohaterowie i co Ty o niej sądzisz. Sprawa się komplikuje, kiedy trzeba pisać o sobie samym. Absolutnie odradzamy suche wyliczanie cech, typu „to są moje zalety”, „a teraz wymienię swoje wady”. Pisz tak, żeby czytający (czyli egzaminator) nie zaczął ziewać z nudów lub co gorsza znacząco pukać się w czoło.

Wywiad

Nieco przewrotna forma, ale ciekawa. Czy potrafiłbyś przeprowadzić wywiad z samym sobą? No dobrze, ale skoro Ty będziesz odpowiadającym na pytania, to kto będzie te pytania zadawał? Musisz stworzyć postać dziennikarza (ze szkolnej gazetki? z Victora?), który mógłby formułować pytania. Albo wyobraź sobie taką sytuację: stajesz rano przed lustrem, a tu Twoje odbicie mówi Ci „cześć, co słychać?”. O czym porozmawiałbyś z tym kimś z lustra?

Pamiętnik

Najbardziej osobista forma, przeznaczona właśnie do tego, aby pisać o sobie. Zapisujesz najważniejsze wydarzenia ze swojej codzienności, komentujesz zachowanie swoje i innych ludzi. Pamiętnik to miejsce dla sekretów i najskrytszych marzeń. Uważaj jednak! Pisząc pamiętnik dla samego siebie (podejrzewam, że część z Was go pisze), używasz skrótowych określeń, zdań i wyrażeń zrozumiałych tylko dla Ciebie. Pamiętnik pisany na egzaminie musi mieć cechy pamiętnika (wykrzyknienia, swobodny tok wypowiedzi, możliwość przywoływania wydarzeń odległych, określenia typu „ta głupia Aśka”). Ale przede wszystkim musi być zrozumiały dla czytającego. Nie pisz: „I wtedy on powiedział, że to nie jest tak, ale ja wiem dobrze, że to jest właśnie tak.” Przecież tego nikt poza Tobą nie zrozumie.

List

Wyobraź sobie, że chcesz nawiązać korespondencyjną znajomość z rówieśnikiem z innego miasta, kraju. Co o sobie napiszesz? Jak zachęcisz kolegę do nawiązania znajomości? Nie zapomnij w liście o wykazaniu zainteresowania osobą, do której piszesz. Tak nakazuje grzeczność.

Opowiadanie

Pisze się je łatwo i przyjemnie. Bohaterem jesteś Ty. Opisz jakąś śmieszną przygodę, albo dzień, który szczególnie utkwił Ci w pamięci. Dobrze, jeśli do opowiadania włączysz dialogi (np. Twoją rozmowę z kimś albo czyjąś rozmowę na Twój temat). Nie zapomnij również o opisach wyglądu osób i miejsc.

Porównaj

O sobie samym w trzech różnych formach.

Autocharakterystyka
(fragment)

Niczym się nie wyróżniam. No, może ta ogromna ilość piegów na nosie. A, i jeszcze lekka wada wymowy (podobno prawie niezauważalna, ale ja tam swoje wiem). Uczę się przeciętnie, średnio radzę sobie z historią i angielskim, za to jestem najlepszy z fizyki. Mam paru dobrych kumpli i jednego bliskiego przyjaciela. Ale i tak najlepiej dogaduję się z Gamoniem – moim seterem. Interesuję się wszystkim, co można rozkręcić, rozmontować, zainstalować, przewiercić, przyśrubować. Rodzice mówią o mnie Dłubek, a kumple znoszą do mnie zepsute radia i budziki. Zrobiłem w naszym mieszkaniu fajny dzwonek do drzwi. Wygrywa różne melodyjki. Moim największym marzeniem jest, żeby tydzień składał się z samych sobót. Bo w każdą sobotę jeździmy do dziadka i tam właśnie mieszka mój przyjaciel. Razem siedzimy w garażu i kombinujemy, jakby tu uruchomić trzydziestoletni motocykl.

Wywiad
(fragment)

Do miesięcznika Życie jest piękne:

– Masz dosyć wywrotowe pomysły. Podobno chciałbyś zlikwidować szkołę?
– To prawda. Marzę o tym, od kiedy rozpocząłem naukę w szkole. Uważam, że to miejsce, gdzie zabija się osobowość. Kiedy miałem sześć lat, byłem geniuszem. Niestety, poszedłem do szkoły i skutecznie mnie zdołowano. Z dawnego geniuszu nie pozostało prawie nic.

– A może to nie szkoła jest winna? Może po prostu jesteś mało zdolny?
– No, wie pani… Moi rodzice chyba lepiej wiedzą, czy jestem zdolny, czy nie. Już dwa razy mamusia przeniosła mnie do innej szkoły, niestety wszystkie są równie beznadziejne.

List
(fragment)

Droga Aniu!
Zdecydowałam się do Ciebie napisać, bo zobaczyłam Twój adres w Victorze. Spodobało mi się to, w jaki sposób skrytykowałaś szpanerstwo i zarozumialstwo. Zgadzam się z Tobą w zupełności, ja też mam wiele takich nieznośnych koleżanek. Ale powinnam chyba się przedstawić…
Mam piętnaście lat, uczę się w trzeciej klasie gimnazjum. Moje imię jest dosyć oryginalne – Matylda. W klasie mówią na mnie Mata. To nie tylko z powodu imienia. Trenuję judo i prawie codziennie opowiadam koleżankom, jak wylądowałam na macie lub kogoś przewróciłam na matę. I stąd ta Mata.

Słowniczek

Skorzystaj z tych wyrażeń, pisząc o sobie.

Chciałbym…
Lubię…
Uwielbiam…
Nie przepadam…
Boję się…
Marzę o…
Planuję…
W ludziach cenię…
Najbardziej mnie złości, kiedy ktoś…
Wyobrażam sobie…
Nie potrafię żyć bez…
Moim idolem jest…
Staram się żyć tak, aby zrealizować jak najwięcej ze swoich marzeń.
Za swoje największe osiągnięcie uważam…
Za swoją największą wadę uważam…
Moim największym marzeniem jest…
Nie lubię się przechwalać, chciałbym jednak wspomnieć o…
Nie jestem pozbawiony wad. Wręcz przeciwnie, czasami mam wrażenie, że nie mam żadnych zalet.

Zobacz:

Jak pisać o książce

Piszemy wypracowanie egzaminacyjne – na co uważać?

Jak pisać o ulubionym bohaterze literackim?

Jak pisać wypracowanie na egzaminie?

Piszemy wypracowanie z lektury. Przykład.

Jak pisać o epokach literackich

Charakterystyka w szkole podstawowej