Kogo uznasz za osobowości prozy XIX wieku?
Osobowości oczywiście – sprawiają kłopoty, głównie z próbą klasyfikacji do nurtu, epoki, prądu itp.
- Choćby Stendhal – przecież to romantyk. Życie jego mieści się w pierwszych czterdziestu latach XIX wieku, wierzył w odnawiającą moc romantycznych pomysłów – w dziedzinie form literackich, interesował się Szekspirem. A jednak stworzył nowy typ powieści i rozpropagował hasło, iż ma być ona „zwierciadłem przechadzającym się po gościńcu”, co jest przecież kwintesencją realizmu! Najsłynniejsze dzieło – Czerwone i czarne, bohater – Julian Sorel – rodzaj ówczesnego karierowicza, więc bynajmniej nie bohater romantyczny. Za to niektórzy skłonni są widzieć w tym inteligentnym synu cieśli, analizującym własne stany psychiczne – pierwowzór bohatera Marcela Prousta.
- Następny as realizmu francuskiego to Honoriusz Balzak. Jego życie także przypada na pierwszą połowę XIX wieku, a jego twórczość przeszła ewolucję, która obrazuje swoisty pomost pomiędzy romantyzmem a naturalizmem. W latach trzydziestych znajdował się pod wpływem okultystów, pisał o rzeczach niesamowitych, o magicznej skórze jaszczura, o tajemnicy rozpoznawania miejsc, w których na pewno nie byliśmy… Mało to realistyczne, ale już wkrótce pisarz stanie się bardzo wnikliwym obserwatorem swojego świata, machiny społecznej i zniewalającej władzy pieniądza. Cykl swoich powieści nazwał Komedią ludzką, co jest oczywistą aluzją do Boskiej komedii Dantego, z tym że tamtą, mistyczną strukturę zastępuje jak najbardziej realistyczna konstrukcja społeczna. Znamy najlepiej osoby z lektury Ojciec Goriot: samego Goriota, młodego prowincjusza Rastignaca, dwuznacznego Vautrina-Ołży Śmierć, szefa paryskiego podziemia.
- Gustaw Flaubert także przynależy do pierwszej połowy XIX wieku i do pocztu ojców realizmu. Najbardziej znaną postacią jego kart jest Emma Bovary – kobieta nie na swoim miejscu, znudzona prowincją i zwykłym życiem przy boku porządnego i nudnego męża. Także Flaubert jest autorem znanego powiedzonka iż „prawdziwa miłość jest zawsze nieszczęśliwa”.
- Wspomnieć też trzeba o pisarzu angielskim – niezapomnianym Karolu Dickensie i jego popularnych w swoim czasie powieściach: Dawid Copperfield, Oliver Twist czy Klub Pickwicka. Dzięki Dickensowi zaglądamy do Anglii wiktoriańskiej, wzruszamy się niedolą dzieci i ludzi biednych, ale uczciwych, by cieszyć się na końcu – bo powieści te wieńczy z reguły happy end. Za sprawą telewizji najbardziej znana jest chyba Opowieść wigilijna i demoniczne przeżycia skąpca Scrooge’a.
W tej epoce w Anglii tworzą jeszcze:
- William Makepeace Thackeray (Targowisko próżności),
- Robert Louis Stevenson (Doktor Jekyll i pan Hyde) niezwykła rzecz o rozdwojeniu jaźni, o dżentelmenie i potworze w jednej osobie,
- siostry Brontë,
- Jane Austen.
Ojcowie realizmu:
- Stendhal
- Balzak
- Flaubert
- Dickens
Pytanie dodatkowe:
Motywy postępowania balzakowskich postaci.
Warto dostrzec, że jest w nich pewien fatalizm połączony z determinizmem. Postać wtłoczona w tryby praw społeczeństwa w rezultacie skazana jest na pewne czyny i musi działać zgodnie z kierunkiem nakazanym przez tę machinę.
Jeśli, aby zaistnieć w świecie paryskim, trzeba było zdobyć pieniądze na konie, karety, kabriolety, teatry i gry salonowe – to pieniądz stawał się nadrzędnym władcą.
Uwaga!
Pochwal się znajomością malarstwa baroku, przejrzyj albumy z obrazami hiszpańskiego malarza Velázqueza i artystów flamandzkich Rubensa i Rembrandta. Dla ich sztuki – podobnie jak dla poezji – charakterystyczna jest skłonność do podkreślania kontrastów, efektów świetlnych i ekspresyjnych.
Zobacz: