Kim jest człowiek i Bóg w antycznej Grecji i w Biblii?
Biblia i antyk – porównanie
Biblia i antyk to dwa źródła kultury europejskiej. Ich wpływy przemieszały się wzajemnie, kształtując przez wieki tożsamość kulturową mieszkańca naszego kontynentu. Nasz obraz świata i system myślenia, a także etyka wyrastają właśnie z tych dwóch kręgów kulturowych – śródziemnomorskiego i tego, który narodził się w starożytnym Izraelu. Myślimy mitami i archednio w życie ludzi, typami z mitologii biblijnej i greckiej. Najpiękniejsze dzieła sztuki powstały również z inspiracji opowieściami biblijnymi oraz mitologicznymi. Dlatego właśnie spróbujemy zastanowić się dokładniej nad podobieństwami i różnicami między światem biblijnym i antycznym.
.
Postrzeganie sił boskich
W starożytnej Grecji
- panował politeizm czyli wielobóstwo;
- bogowie byli antropomorfizowani czyli stworzeni na obraz i podobieństwo ludzi, z ich zaletami i wadami;
- bogowie i boginie ingerowali bezpośrednio w życie ludzi, a nawet zakochiwali się w mieszkańcach ziemi; stąd mamy półbogów (herosów) takich jak Achilles czy Herakles;
- bogowie mogli dowolnie zmieniać swoją postać, np. Zeus zmienił się w byka, aby porwać Europę, a Hera przybrała postać staruszki, aby sprawdzić czy Jazon przeniesie ją przez strumień;
- bogowie nie byli wszechmocni, każdy z nich opiekował się inną dziedziną życia, np. Atena była boginią wiedzy, prządek i sprawiedliwej wojny, a Apollon bogiem poezji i muzyki;
- oprócz dwunastki najważniejszych bóstw, tzw. Olimpijczyków mamy w Grecji całą plejadę pomniejszych bóstw i bożków, np. Dionizosa, Pana czy Charyty – boginki wdzięku);
- bogowie zamieszkiwali bardzo konkretne miejsca, np. Olimp. Posejdon mieszkał na dnie oceanu, a Apollon z Muzami na górze Parnas;
- wśród pomniejszych bóstw i istot półboskich było wiele hybryd czyli istot pół – ludzkich, a pół – zwierzęcych, np. centaury(mieszanka człowieka i konia) czy satyry (mieszanka człowieka i koziołka).
W Biblii
Bóg w Starym Testamencie
- to Jahwe, stwórca świata, groźny i surowy sędzia; wymaga absolutnego posłuszeństwa dla zasad przez siebie ustalonych;
- jest jedyny, potężny i wszechmocny, nie wymawia się nawet jego imienia, zastępując je omówieniami, np. Elohim czy Adonai;
- ma swój Naród Wybrany, który prowadzi niezwykle „twardą ręką”, karząc i nagradzając według własnej woli;
- chociaż Bóg jest osobowy, nie ma jego wizualnych przedstawień;
- wystawia swoich wybrańców na ciężkie i okrutne próby, np. Abrahama i Hioba;
- nie objawia się ludziom bezpośrednio, ale poprzez anioły (Abrahamowi) albo inne znaki (np. Mojżeszowi w postaci gorejącego krzewu).
Bóg w Nowym Testamencie
- jest przede wszystkim miłującym Ojcem, który dał ludziom swego syna, aby ten poniósł ofiarę na krzyżu za zbawienie całej ludzkości;
- widzimy przede wszystkim ludzką postać Boga czyli Jezusa Chrystusa, który przez naukę i cuda objawia moc Boga;
- posłuszeństwo i kara zostają zastąpione przez miłosierdzie i wybaczenie;
- Bog w Nowym Testamencie jest bliższy ludziom, dobry dla nich (nawet dla tych niewiernych i grzesznych), a przede wszystkim… o wiele bardziej sympatyczny!
Postrzeganie człowieka
W Biblii
W Starym Testamencie
- człowiek jest całkowicie podporządkowany woli i prawom Najwyższego;
- niejednokrotnie jest wystawiany na próby i sprawdziany wiary czy posłuszeństwa;
- Bóg ma swoich wybrańców, ale nawet ich ciężko doświadcza, kieruje ich poczynaniami tak, aby wypełniali Jego plan jest bardzo duży dystans między człowiekiem a Stwórcą.
W Nowym Testamencie
- dystans ten jest znacznie mniejszy;
- wzrasta wzajemne zaufanie, człowiek i Bóg zbliżają się do siebie;
- relacja miedzy nimi jest oparta na wzajemnej miłości;
- każdy człowiek w oczach miłującego Boga ma prawo do błędów i szansę na odkupienie win przez miłość ( przypowieść o synu marnotrawnym, historia jawnogrzesznicy Marii Magdaleny).
W antyku
- człowiek jest bliższy bogom, ale jednocześnie zależny od ich okrutnych kaprysów;
- jest poddany okrutnemu działaniu Fatum, jego dobre intencje zupełnie się nie liczą (np. mit o Edypie);
- ludzie i bogowie prowadzą ze sobą walkę i różnego rodzaju gry, są wobec siebie nieuczciwi, oszukują się nawzajem albo czasami zawierają przymierza ( mit o Syzyfie, mit o wojnie trojańskiej);
- bogowie nie są dla ludzi żadnymi wzorcami etycznymi.
Zobacz: