„Człowiek to wielkość i małość jednocześnie” – rozważ to stwierdzenie, odwołując się do treści Biblii.
Temat nie jest skomplikowany, trzeba tylko jasno uświadomić sobie cel pracy: za pomocą przykładów osób i koncepcji zawartych w Biblii pokazać słuszność myśli o człowieku.
Użyj sformułowań:
- Według „Księgi Rodzaju” i biblijnej historii o stworzeniu człowiek i wielki jest, i mały…
- Z „Księgi Rodzaju” wyłania się portret człowieka potężnego.
- Człowiek mocny, wielki to…
- Co stało się z potęgą ludzką – w słowach Koheleta.
- Późniejsze epoki podjęły biblijny motyw słabości istoty ludzkiej..,
- O ile średniowiecze postrzegać będzie człowieka w kontekście vanitas, renesans odwoła się do wielkości człowieka,
- Dyskusja na ten temat nie kończy się na Biblii,
- Rozważania o potędze czy też małości człowieka wykraczają poza Biblię, kontynuuje je późniejsza literatura i sztuka.
Zauważ:
- Wielkości człowieka dowodzi umiejętność wybaczania – Józef wybaczył swoim braciom, ojciec marnotrawnemu synowi.
- Inna cecha wielkości – poświęcenie dla drugiego człowieka – najpełniej wyrażone zostało w czynach Chrystusa. Zawsze mierzy się wielkość umiejętnością pokonania siebie samego, pokus, przemianą, odpokutowaniem grzechów. Biblia daje sporo takich przykładów: swój lęk pokonał Jezus, oparł się też kuszeniu na pustyni.
- Są dość istotne różnice między Starym i Nowym Testamentem. Cenione są inne wartości i postawy – w Starym Testamencie to oddanie się Bogu, zaufanie Mu i całkowite posłuszeństwo (historia o ofierze Abrahama), godzenie się z Jego wyrokami (historia Hioba). W Nowym Testamencie – przyjaźń, umiejętność wybaczania, poświęcenie, praca nad sobą, wyrzeczenie się wartości doczesnych, takich jak np. majątek.
Zauważ, że bohaterowie Starego i Nowego Testamentu to zupełnie inni ludzie. W starotestamentowych księgach spotykamy głównie królów (np. król Salomon), patriarchów (np. Noe) i proroków (np. Daniel). Z kolei w drugiej księdze Biblii spotkamy rybaków, celników, bezdomnych i ciężko chorych.
Twoja teza
Człowiek umyka jednoznacznej ocenie. Zarówno w historii, jak w literaturze dał wiele dowodów na swą wielkość i małość. Biblia – pierwsze, sakralne, powstające przez wiele stuleci dzieło też tego dowodzi.
- Marność nad marnościami – głosi jedna z biblijnych tez.
- Człowiek to następca Boga na ziemi – wyczytamy w psalmach.
Uatrakcyjnij pracę
Nawiąż do filozofów, na przykład Pascala. Jego koncepcja człowieka jako kruchej trzciny na wietrze znakomicie koresponduje z biblijnym motywem vanitas. Jeszcze późniejsza bergsonowska teoria woli mocy z kolei do wizji człowieka mocnego.
Ale uważaj!
Temat jest o Biblii – nie możesz rozpisywać się o późniejszych tekstach kultury, a w razie nawiązań musisz to zaznaczyć.
Rada:
Nawiąż do innej lektury. Na przykład do Na wschód od Edenu Johna Steinbecka. Pięknie tłumaczy tam Chińczyk Li wykładnię biblijnego słowa timszel. Nie znaczy ono musisz, nie znaczy chcesz. Znaczy możesz, pokonasz zło – bo możesz, potrafisz. To największy dowód wielkości człowieka, którego Bóg obdarzył wolną wolą, możliwością wyboru.
Forma – niekoniecznie rozprawka
Takie sformułowanie tematu daje możliwość wyboru formy. Może to być oczywiście tak często pisana w szkole rozprawka – myśl zawarta w temacie stanie się wtedy tezą, której prawdziwość potwierdzą przywoływane przykłady z treści Biblii. Zamiast uporządkowanej rozprawki możesz jednak napisać swobodniejszy w kompozycji esej, którego istotą jest rozważanie problemu (zauważ w temacie słowo „rozważ”!), ale wymaga on nie tyle umiejętności wyciągania wniosków, ile samodzielności sądów. Czy jeszcze coś innego? Na przykład rozmowa człowieka z samym sobą czy rozmowa Boga z człowiekiem? W przypadku dialogu musisz pamiętać o odpowiednim zapisie, a także uniknąć infantylności – często, niestety, spotykanej w takich pracach.
Pamiętaj też, że bez względu na to, jaką formę pracy wybierzesz, musisz odwoływać się do treści Pisma Świętego.
Od czego zacząć
Raczej nie od informacji o Biblii, to, w ilu językach powstała i kiedy, zupełnie nie ma znaczenia. Dokładna lektura tematu pozwala bez trudu zauważyć, co jest w nim najważniejsze. Nie można przecież rozważać prawdziwości jakiegoś stwierdzenia, nie odczytując zawartych w nim sensów! Pamiętaj, że wstęp wypracowania musi zawierać wprowadzenie w istotę tematu.
Aby zachowane zostały odpowiednie proporcje pracy, nie może być to wstęp dwuzdaniowy. Warto zacząć od stwierdzeń ogólniejszych, jakby poprzedzających myśl zawartą w temacie:
- Biblia jest utworem pokazującym prawdę o człowieku.
- Różne są spojrzenia na człowieka zawarte w tym utworze.
Albo inaczej:
- Niezwykle trudno określić, jaki jest człowiek. Bardzo dużą pomocą może być w tych rozważaniach Biblia.
We wstępie pracy można zawrzeć odczytania sensów zawartych w słowach „wielkość” i „małość”. Wyjaśnić, co one oznaczają.
- Wielkość – siła duchowa, wiara, miłość, poświęcenie, wreszcie stworzenie „na obraz i podobieństwo Boże”, życie wieczne.
- Małość – cielesność, śmiertelność, podatność na grzech, egoizm, brak wiary.
Pamiętaj, że we wstępie można tę problematykę jedynie zapowiedzieć, wnikliwe jej rozważenie powinno znaleźć się w rozwinięciu.
Przykład:
Czy człowiek jest wielki, czy mały? Wielkość to jego siła duchowa, wiara i boski dar decydowania o swoich czynach; małość to cielesność, śmiertelność i grzeszność… Trudno będzie dać jednoznaczną opinię o istocie ludzkiej. Biblia też portretuje człowieka niejednoznacznie.
Co w rozwinięciu?
Uporządkuj swoje myśli.
Niezbyt lubiana rozprawka ma jednak niezaprzeczalną zaletę – nakazuje uporządkowanie przywoływanych przykładów i wniosków, co pomaga zwłaszcza tym uczniom, którzy mają kłopoty z pewną dyscypliną umysłową. Pewna sugestia dotycząca uporządkowania pracy zawarta jest już w samym temacie. Można najpierw przedstawić dowody na wielkość człowieka, a później na jego małość. To jednak ujęcie niezbyt efektowne, zmuszające czasem do powtarzania myśli. Zdecydowanie lepsze jest ujęcie problemowe:
Wielkość i małość człowieka wynikające z samej kondycji człowieka i jego miejsca we wszechświecie
Przywołaj:
- Opowieść o stworzeniu człowieka zawarta w Księdze Rodzaju – Bóg ulepił go z prochu ziemi (małość, śmiertelność), ale stworzył go na swoje podobieństwo i tchnął w niego życie (wielkość, dusza).
- Przekazanie władzy nad światem człowiekowi jako najdoskonalszej istocie.
– Księga Rodzaju: „Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną”.
– Księga Rodzaju: nadanie przez Adama nazw wszystkim istotom jako znak panowania nad nimi.
– Mówiące o człowieku słowa z Psalmu 8:
Uczyniłeś go niewiele mniejszym od niebieskich mocy
chwałą i blaskiem ukoronowałeś go.
Postawiłeś go władcą nad dziełami rąk Twoich
wszystko poddałeś pod stopy jego.
- Księga Koheleta – człowiek i wszystkie jego sprawy jako marność (vanitas), bezbronność wobec przemijania, całkowita zależność od Boga.
Los bowiem synów ludzkich jest ten sam,
co i los zwierząt;
los ich jest jeden:
jaka śmierć jednego, taka śmierć drugiego,
i oddech życia ten sam. (…)
Wszystko idzie na jedno miejsce:
Powstało wszystko z prochu
I wszystko do prochu znów wraca.
Przykłady sformułowań:
Człowiek jest jednocześnie wielkością i małością; pierwsza ma swoje przyczyny w wywyższeniu człowieka przez Boga, obdarzeniu go duszą i daniu władzy nad światem, druga wiąże się z biologicznością człowieka, jego śmiertelnością. Jest to przyczyną rozterek przeżywanych przez człowieka, których dowodem będą także utwory literackie późniejszych epok.
Wielkości człowieka dowodzą na przykład:
- Historia Hioba – bohater ten mimo niezwykłych cierpień nie stracił głębokiej wiary w Boga. Utrata wszystkiego, co posiadał, śmierć dzieci, zachorowanie na trąd spowodowało, że zaczął się zastanawiać nad sensem swojego istnienia, nigdy jednak nie oskarżył Boga. Został za to nagrodzony przywróceniem majątku i rodziny.
- Postawa Abrahama – potrafił on zaufać Bogu do tego stopnia, że gotów był złożyć w ofierze jedynego, ukochanego syna Izaaka.
- Miłosierny Samarytanin – żaden z przechodzących, wśród których był także kapłan, nie pomógł poranionemu człowiekowi, dopiero Samarytanin (członek nacji, której przypisywano najgorsze cechy charakteru) zajął się nim, na własny koszt umieścił w gospodzie i zapewnił opiekę. Świadczona czynem miłość z pewnością jest dowodem wielkości człowieka.
Wiele jest też przykładów małości człowieka:
- Grzech pierwszych ludzi – Adam i Ewa nie posłuchali zakazu Boga i zwiedzeni przez węża zjedli owoc z drzewa wiadomości dobrego i złego. Zostali za to wygnani z raju.
• Zbrodnia Kaina – syn Adama i Ewy zabił swego brata Abla, tak bardzo zazdrościł mu przychylności Boga.
- Grzechy ludzkie były przyczyną zarówno zniszczenia Sodomy i Gomory (można w tym miejscu wspomnieć o ukaraniu ciekawości żony Lota), jak i późniejszego potopu, z którego ocalał jedynie Noe.
- Zdrada Judasza Iskarioty – w zamian za trzydzieści srebrników wydał Chrystusa.
- Tomasz, który nie uwierzył w zmartwychwstanie Jezusa, dopóki Go nie zobaczył i nie dotknął Jego ran.
Propozycje zakończenia
- Możesz swoją pracę podsumować – zebrać wszystkie najważniejsze wnioski (ale nie przepisywać w tym samym brzmieniu) i jeszcze raz napisać o prawdziwości postawionej we wstępie tezy, którą warto ponownie przywołać.
- Możesz skomentować np. aktualność poruszanych problemów. Jakie jest Twoje zdanie na ten temat? Które z biblijnych treści w największym stopniu wpłynęły na Twój sposób patrzenia na człowieka? Tutaj także odwołaj się do zawartego w temacie stwierdzenia.
Przykład – zakończenie I:
Próbowałem skonfrontować argumenty za wielkością istoty ludzkiej z dowodami na jej małość. Chciałem, by wyszło, że człowiek jest raczej wielki niż mały. Ale nie jest tak – prawdą okazuje się teza z tematu – „Człowiek to wielkość i małość jednocześnie”.
Przykład – zakończenie II:
Kończąc, pozwolę sobie na refleksję – stara prawda o złożoności człowieka jest wciąż aktualna. Wciąż mnóstwo Kainów jest pośród nas, wciąż spotykasz niewiernych Tomaszów, ale i niejednego miłosiernego samarytanina.
Ciekawa refleksja
Grzech pierworodny jest przez niektórych interpretowany jako dowód wolnej woli, bunt przeciwko Boskiemu zakazowi to pierwsza samodzielna decyzja ludzi. Czy wolna wola nie jest dowodem wielkości człowieka? Kontrowersyjne sądy (przywoływane nie po to, żeby zrobić wrażenie na nauczycielu!) także mogą znaleźć się w twojej pracy – w końcu masz rozważyć zawarty w temacie problem, a ten nie jest wcale taki jednoznaczny.
Zobacz: