Dowiedź uniwersalności Biblii jako wielkiej księgi naszej kultury.
Tematy najczęściej zadawane przy opracowywaniu Biblii:
- Dowiedź uniwersalności „Biblii” jako wielkiej księgi naszej kultury.
- Człowiek to wielkość i małość jednocześnie – rozważ to stwierdzenie, odwołując się do „Biblii”.
- „Biblia” jako wykładnia etycznego postępowania ludzi.
- Zagadnienie cierpienia w świetle losów postaci biblijnych.
- Obrazy buntu w „Biblii”.
- Prześledź stosunki między rodzicami a dziećmi, przywołując przykłady z „Biblii”.
- Wizje szczęścia prezentowane w „Starym” i „Nowym Testamencie”.
Komentarz do tematu
Temat typowy dla rozważań o Biblii – spodziewaj się go na klasówce, na powtórce z całości Biblii lub w ogóle starożytności. Jest to jeden z celów programowych polonistyki w pierwszej klasie – aby uczniowie umieli wskazać nieprzemijalne wartości Biblii. A do tego jeszcze opisać… Za to materiał jest tu naprawdę bogaty – nie ma problemu, o czym pisać, jest raczej – co wybrać.
Rada:
Także malarze późniejszych epok z chęcią wykorzystywali motywy biblijne. Wystarczy wymienić:
- Judytę Botticellego,
- Zuzannę w kąpieli van Dycka,
- Ofiarę Abrahama Rembrandta,
- tysiące przedstawień Matki Boskiej, świętych, Chrystusa.
Materiał literacki
Wybór tytułów, na które możesz się powołać:
- Jan Kochanowski – psalmy,
- średniowieczna liryka maryjna,
- średniowieczne tłumaczenia kazań,
- barokowy motyw szatana w poezji,
- Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego Adama Mickiewicza,
- Dziady Adama Mickiewicza,
- Nie-Boska komedia Zygmunta Krasińskiego,
- Mistrz i Małgorzata Michaiła Bułhakowa,
- Na wschód od Edenu Johna Steinbecka,
- Imię Róży Umberto Eco,
- Mała apokalipsa Tadeusza Konwickiego.
Twoja teza:
Człowiek umyka jednoznacznej ocenie. Zarówno w historii, jak w literaturze dał wiele dowodów na swą wielkość i małość. Biblia – pierwsze, sakralne, powstające przez wiele stuleci dzieło też tego dowodzi.
- Człowiek to marność – głosi jedna z biblijnych tez.
- Człowiek to następca Boga na ziemi – wyczytamy w psalmach.
Możesz pisać:
- rozprawkę
- esej
- dialog
Użyj sformułowań:
- Według Księgi Rodzaju i biblijnej historii o stworzeniu człowiek i wielki jest, i mały…
- Z Księgi Rodzaju wyłania się portret człowieka potężnego.
- Człowiek mocny, wielki to…
- Co stało się z potęgą ludzką – w słowach Koheleta.
Jak zacząć?
I. Cytatem z Miłosza:
Przymuszonym uwagą, nie dalszy niż wczoraj
Wyda się tamten czas, choć twarze cezarów
Inne dziś na monetach.
Lektury, Czesław Miłosz
Czy może być lepszy wstęp do rozważań o nieśmiertelności Biblii niż te słowa? Znakomity wiersz daje poczucie łączności z ludźmi sprzed dwudziestu wieków, bo „lęk i pragnienie te same, oliwa i wino/ i chleb znaczą to samo…”.
II. Zacznij od refleksji:
Wielu ludzi zapytanych o to, jaką książkę staraliby się uratować z pożaru czy zabraliby ze sobą na bezludną wyspę, prawie bez wahania odpowiada, że Biblię. W domach wielu moich kolegów i krewnych to właśnie ta pozycja stoi na tzw. honorowym miejscu – często w salonie, a jeszcze częściej obok: Pana Tadeusza, Dziadów i Nad Niemnem. Dlaczego? Bo jest uniwersalną księgą naszej kultury.
III Zacznij od pytania:
Co jest najważniejsze w uniwersalnym wymiarze Biblii? Etyka. Często nawet nie zdajemy sobie sprawy, że to właśnie Biblii zawdzięczamy nasze poczucie moralności – dekalog jest dla nas (nie tylko dla wierzących!) podstawą moralności ogólnoludzkiej i prototypem prawa. Wniosek? Można zażartować, że przed Biblią nie ma ucieczki.
Rozwinięcie
W rozwinięciu zawrzyj argumenty dowodzące ponadczasowości Biblii. Niewątpliwie należą do nich trwałość zasad moralnych, obecność wątków, sformułowań w mowie potocznej i świadomości ludzi, bogactwo gatunków literackich zawartych w samej Biblii i nawiązania do niej przez wszystkie wieki.
Oto przykłady sformułowań:
Istnieje co najmniej kilka dowodów uniwersalności Biblii.
- Zaczerpnięte z niej motywy od dwóch tysięcy lat są niezwykle ważne i wciąż trwają w literaturze i sztuce. Istnieje mnóstwo liryków poruszających biblijne tematy – pisali je najważniejsi polscy poeci. Jan Kochanowski i w wieku XX Czesław Miłosz wspaniale tłumaczyli biblijne psalmy przypisywane Dawidowi. Wielkie powieści – arcydzieła światowe nawiązują do Biblii, choćby słynny Mistrz i Małgorzata Michaiła Bułhakowa. Natomiast dzieje bohaterów biblijnych są kanwą filmów – a nawet gier komputerowych i stron internetowych.
- Po drugie, sama Biblia to prawdziwie imponujący zbiór utworów literackich. W Księgach Mojżeszowych odnajdziemy sagę rodu Abrahama. W Księdze Koheleta – traktat filozoficzny. W większości ksiąg – legendy. W Księdze Psalmów – wspaniałe liryki, porównywane często z najpiękniejszymi pieśniami Grecji i Rzymu. Nie brakuje i historiografii – przykładem są kroniki zawarte w Księgach Królewskich czy Księdze Sędziów. Wszystkie te gatunki literackie lub typy wypowiedzi albo wywodzą się z Biblii, albo też w niej znalazły jedne z pierwszych realizacji.
- Po trzecie, niewątpliwie jest Biblia podstawą moralności. W naszych postępkach kierujemy się osądem opartym na dekalogu. I choć w kodeksach karnych nie ma już od dawna kar za cudzołóstwo lub lekceważenie pierwszego przykazania, to i one przecież bywają potępiane przez ludzi o bardziej tradycyjnych poglądach. Co ciekawe – nawet kiedy myślimy o występkach zupełnie nowoczesnych – jak piractwo płytowe, finansowe spekulacje czy internetowa pornografia, to zawsze półświadomie sprowadzamy je do starych, biblijnych jeszcze pojęć – jak „rozbój” czy „kradzież”.
- Na koniec – język potoczny. I on pełen jest odniesień do Biblii. Używając takich sformułowań, jak: „jabłko Adama”, „głos wołającego na puszczy”, „salomonowy wyrok”, „judaszowe srebrniki”, „odejść na łono Abrahama” i dziesiątków innych, po prostu odwołujemy się do Biblii. Dodajmy do tego jeszcze ważne pojęcia, które nie istniałyby bez Pisma Świętego – przykładem może być choćby koncepcja końca świata. Kto wie, czy bralibyśmy czasem na serio możliwość unicestwienia życia na Ziemi, gdyby nie Apokalipsa św. Jana. To zresztą kolejny przykład ważnego kulturowo motywu – wystarczy wspomnieć słynne obrazy Memlinga i Boscha czy też znany nam jeszcze ze szkoły podstawowej wiersz Miłosza Piosenka o końcu świata.
Propozycje zakończenia
Analiza terminu:
Słowo „uniwersalny” ma dwa znaczenia. Po pierwsze – oznacza, że coś ma wiele zastosowań, może się przydać do wielu rzeczy. W znaczeniu drugim mówimy o czymś, że jest „uniwersalne”, jeśli jest ponadczasowe i wspólne dla wszystkich ludzi. Powyższa praca udowadnia, że do Biblii odnoszą się oba znaczenia. Z jednej strony jest to jednocześnie Pismo Święte, zbiór starożytnych mądrości, istna kopalnia utworów literackich, kronika dawnego Izraela, traktat filozoficzny – czyli niewątpliwie księga o wielu przeznaczeniach. Z drugiej – jest to coś w rodzaju zapisu tysięcy kulturowych szyfrów i podstawowych wartości wspólnych większości ludzi na świecie – niezależnie od wieku, koloru skóry i wyznania.
Zobacz:
Udowodnij, że Biblia jest uniwersalną księgą naszej kultury.
Na podstawie wybranych przykładów przedstaw uniwersalną wymowę przypowieści nowotestamentowych.
7. Przedstaw uniwersalną wymowę wybranych fragmentów biblijnych
Dlaczego Biblia jest tak ważna i czytana nie tylko ze względów religijnych?