„Niezdolni do życia w świecie takim, jaki jest” (Izabella Cywińska). Twoje refleksje na temat marzycieli, idealistów i „wrażliwców” w odwołaniu do wybranych przykładów filmowych i literackich.
Uwaga!
W temacie nie pojawia się bezpośrednio polecenie: „oceń” lub „wyraź sąd”, ale tak właśnie musisz zrobić! Dlatego oprócz przywołania konkretnych przykładów, nie zapomnij o krytycznym, indywidualnym spojrzeniu na bohaterów. Zastanów się więc:
- Czy idealizm i wrażliwość musi oznaczać samotność?
- Czy zamknięcie w świecie własnych złudzeń słusznie uważane jest przez niektórych za chorobę?
- Dlaczego „wrażliwcy” skazani są jedynie na rozczarowania i niespełnienia?
Bohaterowie zamknięci w stworzonym przez siebie świecie iluzji:
- Don Kichot z powieści Miguela Cervantesa – bohater to nie tylko bujający w obłokach marzyciel, ale przede wszystkim – idealista. Nie potrafi przyjąć do wiadomości faktu, że świat nie jest doskonały, a ludzie nie są dobrzy i szlachetni. Zamyka się więc we własnych fantazjach, widzi to, co chce zobaczyć (przypadkowo spotkaną wieśniaczkę nazywa Dulcyneą i uznaje za damę swego serca, wiatraki traktuje jak olbrzymów, z którymi należy walczyć). Idealizm błędnego rycerza, który doznaje kolejnych rozczarowań, jest jeszcze bardziej wyrazisty dzięki skonfrontowaniu z mocno stąpającym po ziemi Sancho Pansą.
- Hrabia Henryk z Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego – bohater romantycznego dramatu jest jednostką wybitną o niepospolitej wyobraźni, która staje się dla niego sposobem kontaktowania się ze światem. Nie potrafi więc trzeźwo ocenić ludzi i zdarzeń, ale patrzy na rzeczywistość przez pryzmat uduchowionej poezji i nieosiągalnego ideału, który (w przypadku Dziewicy – upersonifikowanej poezji) okazuje się złudzeniem.
- Ignacy Rzecki z Lalki Bolesława Prusa – to również wieczny marzyciel zamknięty w świecie przeszłości i dawnych walk, w których brał udział. Jest dobrotliwy i prostolinijny, ale nie przyjmuje do wiadomości rzeczywistości takiej, jaka jest – dlatego np. działalność kupiecką Wokulskiego traktuje jako zakonspirowany sposób walki z zaborcami.
- Pani Bovary z powieści Gustawa Flauberta – Emma od wczesnej młodości żyje we własnym, wyimaginowanym świecie, który ma swe źródło w czytanych potajemnie romansach. Nie rozumie reguł rządzących światem, funkcjonuje jakby obok normalnego życia, nie potrafi zaakceptować faktu, że codzienność i zwykłość są nieodłączną częścią naszego losu, w której można – i należy – odnaleźć sens. Życie pani Bovary okazuje się więc ciągiem rozczarowań, bo nie dorasta do jej idealistycznych wyobrażeń i prowadzi w konsekwencji do tragicznej śmierci bohaterki.
- Barbara z Nocy i dni Marii Dąbrowskiej – główna bohaterka powieści jest pod wieloma względami podobna do Emmy Bovary – nie potrafi odnaleźć sobie miejsca w zwykłym życiu i banalnych obowiązkach, jest niepoprawną marzycielką, powracającą ciągle do sentymentalnej sceny z wyłowionymi przez Toliboskiego nenufarami. Skutek jest jednak tragiczny – Barbara unieszczęśliwia siebie i bliskich.
Wrażliwość (i nadwrażliwość) wywołująca poczucie osamotnienia w świecie:
- Hamlet z dramatu Williama Szekspira – niepospolity i niezwykle wrażliwy bohater nie pasuje do otaczającego go okrutnego świata, w którym czuje się samotny i niezrozumiany – nieustannie zadaje sobie fundamentalne pytania (słynny monolog „Być albo nie być…”), odbiera świat niezwykle intensywnie, w związku z czym zostaje uznany za osobę szaloną.
- Werter z Cierpień młodego Wertera Johanna Wolfganga Goethego – „choroba wieku”, która dręczy bohatera (Weltschmerz), wynika z wyjątkowej wrażliwości, która nie pozwala na wpisanie się w określone schematy myślenia i zachowania, a tym samym odnaleźć się w okrutnym świecie.
- Kordian z dramatu Juliusza Słowackiego – bohater jest wrażliwym człowiekiem pełnym ideałów, które zostają brutalnie zderzone z rzeczywistością. Kordian nie chce zamykać się jednak na świat, ale nie potrafi też całkowicie zaakceptować jego reguł, dlatego do końca pozostaje człowiekiem nieszczęśliwym i targanym wątpliwościami.
Użyj sformułowań
- Donkiszoteria – to postawa wiecznego marzyciela i fantasty, który nie potrafi pogodzić się z rzeczywistością, w jakiej przyszło mu żyć, więc ucieka w świat złudzeń. Niektórzy widzą w takiej postawie szaleństwo, inni – konieczną walkę o ideały. Przykład: Don Kichot.
- Bowaryzm – to termin zaczerpnięty z powieści Gustawa Flauberta Pani Bovary. Oznacza znużenie codziennością, uciekanie w świat fantazji, wcielanie się w role innych ludzi (zwłaszcza powieściowych bohaterów) i pogrążanie w marzeniach. Ale bowaryzm to także konflikt między potrzebami jednostki wrażliwej a zewnętrznym światem. Przykłady: Pani Bovary, Noce i dnie.
Podpowiedzi do wypracowań
- Świat nigdy nie był łaskawy dla osób wrażliwych i idealistów. Ale dziś – w rzeczywistości komputerów, powszechnego biegu, brutalnej walki o pieniądze – postawy osób takich jak Don Kichot szczególnie narażone są na drwiny. Wrażliwość, wierność ideałom, próba realizowania własnych marzeń nie są przecież w cenie. A może w rozpoczętym dopiero wieku stanie się inaczej?
- Chociaż trudno odmówić idealistom i marzycielom wrażliwości, ich postawy wywołują we mnie gwałtowny sprzeciw. Od świata nie można przecież uciekać, choćby był brutalny, pełen zła i okrucieństwa. Emma Bovary czy Barbara z „Nocy i dni” zamykały się w świecie własnych marzeń – i do końca pozostały osobami nieszczęśliwymi. Nie można przecież ograniczać się do siebie i stworzonych w głowie złudzeń, ale trzeba szukać szczęścia w świecie – i w ludziach.
Cytat:
Właśnie Don Kichot pragnął zmienić świat; ukształtować go według własnych wzorów. Giermek Don Kichota myślał i zabiegał o to, aby w tym świecie najwygodniej się urządzić. I takich giermków możemy spotkać na każdym kroku. (…) Nie wolno bać się spięcia ze światem; nie jest ono groźne, jeśli narasta w nas wewnętrzne przekonanie o słuszności podejmowanych działań. Trzeba wzorem Don Kichota umacniać się w swojej prawdzie, po to zresztą, by przeżywać radość dzielenia się nią z innymi. Czynnikiem odgrywającym zasadniczą rolę jest więc żywotność, nasza namiętność i niepokój wzywający wciąż dalej i dalej. (…) Warto, na wzór Don Kichota, nie schodzić z obranej drogi dlatego tylko, że wokół pełno Sancho Pansów. Trzeba mieć odwagę urzeczywistnienia słusznej sprawy, choćby się o nią walczyło samotnie.
Maria Szyszkowska, Drogowskazy
Zobacz:
Don Kichot – idealista czy szaleniec? Jak oceniasz tę postać?