Historia oraz współczesność w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego.
Komentarz do tematu
Temat o tyle trudny, o ile trudność stanowi interpretacja symbolicznych dramatów.
Problemem może być też skonstruowanie pracy o historii i współczesności, które w utworze się przenikają, a także sformułowanie własnych wniosków.
Przydatne sformułowania:
- silnie osadzony w realiach współczesnego autorowi życia,
- ujawnianie rozbieżności między dwiema warstwami społecznymi,
- kontrastowe ukazanie przeszłości i teraźniejszości,
- skompromitowanie bohaterów, będących ucieleśnieniem dominujących w społeczeństwie postaw i poglądów.
Historia oraz współczesność w Weselu
Jak zacząć?
Od razu od zarysowania połączenia historii ze współczesnością. Gdzie to widać najlepiej? W chacie bronowickiej! Przyda się też nawiązanie do innego dzieła.
Przykład:
Traktując Wesele Wyspiańskiego jako dramat narodowy, pamflet polityczny, rozrachunek ze współczesnym społeczeństwem polskim, nie sposób nie usłyszeć „echa historii”, które miesza się z odgłosami wesela.
Już w samym wystroju bronowickiej chaty dostrzegamy nawiązanie do historii – obrazy Matejki, przedstawiające Stańczyka czy Wernyhorę oraz „Bitwa pod Racławicami” pełnią podobną funkcję jak portrety Kościuszki i Kilińskiego w Panu Tadeuszu – przypominają o potędze dawnej Rzeczypospolitej.
Co w rozwinięciu?
Można podzielić tekst na część pierwszą, w której omówimy historię, i część drugą, w której przejdziemy do rozważań na temat współczesności w utworze Wyspiańskiego.
Wyżej jednak oceniona zostałaby praca, w której wyeksponowalibyśmy spotkanie historii i współczesności (czyli zetknięcie bohaterów realnych i fantastycznych tzw. osób dramatu – jakże efektowne).
Przykłady sformułowań:
Historia – głównie akt II
W akcie II zasięg historii znacznie się rozszerza. Postacie historyczne ożywają, by skonfrontować swoje doświadczenia ze współczesnym rozumieniem walki o niepodległość, a jednocześnie, by skompromitować bohaterów będących ucieleśnieniem dominujących w społeczeństwie postaw i poglądów.
I tak Dziennikarzowi pojawia się Stańczyk, by głosić potęgę czasów zygmuntowskich, gdy dzwon królewski „kołysał się górnie, wysoko, pochmurnie”. Zetknięcie tej potęgi ze współczesnością ujawnia jej sromotę, do której przyczynia się niewątpliwie m.in. ugrupowanie konserwatywnych stańczyków.
Pojawiający się Poecie Rycerz jest z kolei wyrazicielem walki zbrojnej o wyzwolenie ojczyzny. Przybywa on z pola grunwaldzkiego – miejsca chwały polskiego oręża, by zdemaskować utajone marzenia o sile, które nigdy nie zostaną zrealizowane przez poetów głoszących hasło „sztuka dla sztuki”.
Jednakże obok postaci głoszących potęgę dawnej Rzeczypospolitej są i takie, które przypominają „krwawe zapusty” (Upiór) oraz zdradę ojczyzny (Hetman).
Współczesność – głównie akt I i III
Dla łatwiejszej oceny współczesności wprowadzony został zatem akt I, silnie osadzony w realiach ówczesnego życia. Posłużył on przede wszystkim ujawnieniu rozbieżności między dwiema warstwami społecznymi próbującymi bratać się na weselu.
Zbratanie to uniemożliwia jednak przepaść dzieląca dwa stany, niezrozumienie wynikające nie tylko z odmiennego modelu życia, innego stroju i sposobu wysławiania się, ale również ze zróżnicowania poglądów na sprawę narodowowyzwoleńczą. Traktowanie „wsi spokojnej i wesołej” jako miejsca, gdzie można odpocząć od „murów szarej pleśni”, jest przyczyną „narodowego bałamuctwa”, dostrzegania w ludzie egzotyki i tężyzny fizycznej – cech, które przesłaniają inne ukryte wartości. Z kolei chłopi wolą tańczyć z pannami z ludu, a do gości z miasta odnoszą się częściowo z kpiną, a częściowo z dystansem, zdając sobie sprawę z trudności, jakie może stwarzać rozmowa z nimi na ważkie tematy. Nic więc dziwnego, że w dialogach dochodzi często do dysonansów, nawet komicznych, świadczących o tym, że „każdy sobie rzepkę skrobie”. Naturalnym następstwem tego jest niepowodzenie fantastycznej akcji powstańczej w akcie III, w którym próżność i niedojrzałość polityczna chłopów oraz bezsilność inteligencji prowadzą do klęski zrywu narodowowyzwoleńczego i stagnacji całego społeczeństwa.
Powoduje to gorzką konkluzję, że współczesna Wyspiańskiemu Polska jest nadal krajem pawi i papug, a Polacy narodem, który nie tylko, jak napisał Rudolf Starzewski, nie potrafi „rozciąć gordyjskiego węzła sprawy kosami”, ale nie jest zdolny go rozplątać nawet siłą rozumu. W charakterystyce środowisk społecznych nie pominął także Wyspiański artystów, z których z największym rozmachem nakreślony został Nos – wcielenie dekadentyzmu, kompromitujący przybyszewszczyzną.
Jak zakończyć?
W zakończeniu powinien paść wniosek definiujący jakoś historię i współczesność w dramacie oraz sumujący wnioski. Co z tymi sferami? Łączą się czy rozmijają? Co dało ich przemieszanie? Jakie prognozy stawia autor?
Przykład – zakończenie:
Z połączenia historii i współczesności rodzi się wizja… przyszłości. Smutna, bo symbolizuje ją Chochoł. Niepozbawione nadziei, bo chochoł powinien rozkwitnąć na wiosnę. Tak przeszłość i teraźniejszość splotła się w utworze Wyspiańskiego w ocenę narodu polskiego. Niejednoznaczną – jak Chochoł.
Zobacz:
77. Przedstaw Wesele Stanisława Wyspiańskiego jako dramat realistyczno-symboliczny.
Jakie są główne wyznaczniki artyzmu Wesela Stanisława Wyspiańskiego?
Realizm i fantastyka w Weselu Wyspiańskiego – ich znaczenie dla kompozycji ideowej dramatu.
Wesele Stanisława Wyspiańskiego pytaniem o świadomość narodową Polaków.
Historia oraz współczesność w Weselu Stanisława Wyspiańskiego
Jaką ocenę poszczególnych warstw społecznych zawarł Wyspiański w Weselu?