Wyspiański poddaje w swoim dramacie ocenie obie warstwy społeczne: chłopów i inteligencję, po pierwsze wydobywając z ich dusz to, co prawdziwe, po drugie stawiając ich przed możliwością wspólnego czynu. Okazuje się, że w tej osobliwej chwili wielkiej szansy inteligencja zawiodła, a chłopi nie dorośli do tak poważnego zadania.
Wniosek: tragizm narodu tkwi w niemożności spełnienia skutecznego czynu, w niemocy i braku umiejętności wykorzystania szansy.
Oto przekrój inteligencji:
- Pan Młody – łatwo poddaje się nastrojom, egzaltacji, poezji, prezentuje gadulstwo, ludomanię, pozór, a nie szczerość, ideałów.
- Podobnie Poeta – choć tęskni za potęgą, głosi pesymizm i dekadentyzm, a poeta dekadent nie jest zdolny do czynu.
- Dziennikarz – sam nie jest już pewien wartości swoich poglądów, pogarda dla ludu i lojalność wobec zaborcy nie przyniosą efektu.
- Nos – typowy dekadent w działaniu.
- Gospodarz – jedyny szczery w swoich zamierzeniach i ideałach inteligent, lecz nawet i on w chwili decydującej zawodzi. Charakterystyka inteligencji nie wypada więc pozytywnie.
Wynik oceny chłopów nie jest lepszy:
- Czepiec – prezentuje wartość ludu, jego energii i siły tak potrzebnej inteligentom. Niemniej jest to postać prymitywna, która samodzielnie nie podejmie decyzji.
- Dziad z zachowaną w psychice rabacją 1846 roku jest upostaciowaniem chłopskich obaw i niechęci, które nie dopuszczą do szczerej zgody.
- Jaśko – to symbol niedojrzałości chłopów do czynu, ich odwiecznego przywiązania do własności prywatnej – obarczony odpowiedzialnym zadaniem Jaśko pragnie błyszczeć przed innymi, schyla się po czapkę z piór – i gubi złoty róg… A zatem społeczeństwo polskie doby Wyspiańskiego otrzymuje marną notę: słaba, niezdolna do czynu inteligencja i niedojrzali, bezradni z powodu braku dowódcy, choć gotowi do walki chłopi… zdolni są tylko pogrążyć się w magicznym, uśpionym, chocholim tańcu.
Jacy więc są?
Inteligencja
• bierna, niezdolna do czynu;
• przygnieciona przez rzeczywistość, słaba;
• nieufna wobec chłopów, choć na pozór ludomańska;
• wymowna, hałaśliwa;
• znudzona, dekadencka.
Chłopi
• egoistyczni, myślący tylko o własnej zagrodzie;
• dumni ze swojego rodowodu;
• na swój sposób rozumni;
• chciwi, pazerni;
• energiczni, aktywni;
• z zazdrością patrzą na miejskich gości.
Zobacz:
Jakie słynne symbole z Wesela Wyspiańskiego możesz wymienić i jak je rozszyfrujesz?
Jakie są główne wyznaczniki artyzmu Wesela Stanisława Wyspiańskiego?
77. Przedstaw Wesele Stanisława Wyspiańskiego jako dramat realistyczno-symboliczny.
Wesele Stanisława Wyspiańskiego pytaniem o świadomość narodową Polaków.
Historia oraz współczesność w Weselu Stanisława Wyspiańskiego