Wykaż, że Ballady i romanse Mickiewicza są realizacją programu romantyków.
Wstęp
Data wydania „Ballad i romansów” – 1822 r., uznawana jest za początek romantyzmu w Polsce. Ten tomik zawiera utwory typowe dla wczesnej fazy romantyzmu w Polsce.
Co w rozwinięciu?
Ballady i romanse stanowiły praktyczną realizację haseł głoszonych przez romantyków i były ważnym „argumentem” w sporze klasyków z romantykami. Według klasyków ten tomik zawierał same bzdury i wołał o pomstę do nieba… Nie respektował bowiem ducha Poetyki Arystotelesa ani zbioru reguł zawartych w klasycystycznych poetykach (najbardziej znane ballady to Romantyczność, Rybka, Świtezianka, Lilie i Pani Twardowska).
Sam gatunek – ballada – nie jest klasycystyczny. Wywodzi się z kultury ludowej i dopiero romantycy sprawili, że ów pogardzany i może nawet niezauważany przez klasyków (preferujących gatunki wywodzące się jeszcze ze starożytności) gatunek literacki stał się bardzo modny.
- Ballada to pieśń opowiadająca o jakimś niezwykłym wydarzeniu, pisana prostym językiem, zawiera elementy dialogu. To gatunek z pogranicza liryki i epiki. Taki mieszany gatunek nie znalazłby uznania w oczach klasyków, jak również fakt, że fabuła ballad zaczerpnięta jest z ludowych podań i legend – a jednym z haseł romantyzmu była ludowość.
- Również ludowa wizja sprawiedliwości (bardzo surowej) znalazła uznanie w oczach romantyków – winowajca zawsze ponosi karę, która w porównaniu z jego przewinieniem może wydawać się bardzo duża.
- Romantycy, tak jak Szekspir, wprowadzali do swych utworów postacie nierealne – widma, duchy, rusałki.
- W balladach znajdziemy również nadprzyrodzone zjawiska i zdarzenia, które trudno wytłumaczyć, kierując się rozumem.
- Poza tym ballady prezentują urodę litewskich pejzaży, a zachwyt nad pięknem przyrody (zwłaszcza groźnej, tajemniczej, budzącej niepokój) to jeden z elementów programu romantyków, podobnie jak tworzenie budzącej strach atmosfery. Natura w dziełach romantyków jest autonomicznym bytem. Przyroda zdaje się strzec podstawowych praw i zasad moralnych.
Ballady i romanse uważane są za manifest romantyzmu polskiego i najbardziej reprezentatywny cykl utworów dla wczesnej fazy tej epoki. Czytając zawarte w tym zbiorku utwory, wyraźnie widzimy, że Mickiewicz zerwał z klasycystyczną poetyką, wprowadził emocjonalno-mistyczne podejście do rzeczywistości (obce klasykom!), a poza tym – co bardzo ważne – ludowego bohatera (z ludu pochodzi np. Karusia, bohaterka Romantyczności) i ludową tematykę. Ballada była gatunkiem, który najlepiej nadawał się do realizacji postulatów wczesnego romantyzmu, ponieważ łączyła elementy liryki, epiki i dramatu (romantycy opowiadali się za synkretyzmem). Częste rekwizyty w balladach to cerkiew, zamek, wiejski cmentarz. Pojawiały się niekiedy elementy gotycyzmu; akcja nierzadko rozgrywała się w średniowieczu – mrocznej i tajemniczej epoce (np. Lilie, Świteź).
W balladach obserwujemy również nowe podejście do języka – nasycone są one wyrażeniami zaczerpniętymi z mowy potocznej, języka prostych ludzi.
W tym zbiorku, moim zdaniem, poeta chciał pokazać, że racjonalista ufający jedynie sile swojego rozumu za nic nie będzie w stanie ogarnąć wszystkich złożonych stanów psychiki ludzkiej i zrozumieć bogactwa uczuć i emocji. Ludzie oświecenia, według romantyków, posługiwali się bardzo niewieloma środkami, którymi można poznawać świat. Tak jak starzec z ballady Romantyczność ograniczali się do „szkiełka i oka”, a to stanowczo za mało. Odrzucali np. intuicję, wiarę, serce. Według romantyków światem nie rządził rozum, lecz gra konieczności i przypadku. Nie oczekiwali wcale, że wszystkie zjawiska i ludzkie zachowania dadzą się racjonalnie wytłumaczyć.
Zakończenie
W programowej balladzie Romantyczność mamy do czynienia z prowokacją wobec racjonalnego sposobu postrzegania świata. „Czucie i wiara”, za którymi opowiadał się lud i narrator ballady, zostały skontrastowane z „mędrca szkiełkiem i okiem”. Lud i poeta mogli poznawać „prawdy żywe”, gdy dla starego mędrca dostępne były jedynie „prawdy martwe”.
Zobacz:
Dlaczego Ballady i romanse uznawane są za praktyczny początek romantyzmu?
Które ballady Mickiewicza podejmują rozważania natury moralnej?
Omów fantastyczne elementy świata przedstawionego w dziełach romantyków
Parada postaci fantastycznych w Balladach i romansach Adama Mickiewicza.