Przywołaj kluczowe pojęcia polskiego romantyzmu i wyjaśnij ich znaczenie.
Kluczowe pojęcia dla rozumienia specyfiki polskiego romantyzmu to: wieszcz, mesjanizm, prometeizm i tyrteizm.
Wieszcz
Szczególna koncepcja poety, który wykreowany jest na duchowego przywódcę narodu, przewidującego przyszłe dzieje Polski. To typ artysty natchnionego, wznoszącego się ponad tłumy. Taka koncepcja poety znalazła swoje odzwierciedlenie w Wielkiej Improwizacji w Dziadach Adama Mickiewicza. Mianem wieszcza określa się tradycyjnie trzech wielkich poetów polskiego romantyzmu:
Mesjanizm
Jest to zespół historiozoficznych przekonań odwołujący się judaistycznej koncepcji Mesjasza. Według tej koncepcji wybitnej jednostce bądź narodowi przyznaje się misję zbawienia świata na drodze cierpienia, ofiary i śmierci. Ideę mesjanizmu najpełniej w literaturze polskiej wyraża Widzenie Księdza Piotra z III części Dziadów.
Prometeizm
To postawa wyrażająca indywidualistyczny bunt wobec natury, Boga i ograniczających człowieka reguł życia społecznego przeprowadzony w imię poświęcenia swego życia dla szczęścia ludzkości. Termin ten pochodzi od imienia greckiego bohatera mitologicznego Prometeusza i oznacza zgodę na cierpienie dla dobra świata. Postawę prometejską wyraża Konrad w Wielkiej Improwizacji z III części Dziadów, a także Walter Alf z Konrada Wallenroda – oba utwory autorstwa Adama Mickiewicza.
Tyrteizm
To aktywna postawa uosabiana przez spartańskiego wodza i poetę Tyrteusza, który wcielił ten ideał. Oznacza połączenie twórczości i czynu, myśli i działania. Tyrteizm to postawa człowieka, który nie poprzestaje na mówieniu, ale sam chwyta za oręż. Natomiast poezja tyrtejska to taka poezja, która głosi pochwałę czynu i opiewa bohaterstwo tych, którzy w walce zginęli w obronie własnego kraju.
Uwaga! Tyrteuszami nazwane było pokolenie Kolumbów – poetów i powstańców: Baczyński, Gajcy i inni.
Zobacz:
Przedstaw koncepcję mesjanizmu na przykładzie Widzenia księdza Piotra z III części Dziadów
Na czym polega mesjanizm narodowy w Widzeniu księdza Piotra?
Wyjaśnij, na czym polega postawa prometejska. Skąd wywodzi się prometeizm?