Na podstawie fragmentów Wielkiej Improwizacji scharakteryzuj polskiego patriotę – spiskowca ze zwróceniem uwagi na romantyczne cechy osobowości bohatera. Wskaż źródła dramatyczności sceny.

KONRAD
po długim milczeniu

Samotność – cóż po ludziach, czym śpiewak dla ludzi?
Gdzie człowiek, co z mej pieśni całą myśl wysłucha,
Obejmuje okiem wszystkie promienie jej ducha?
Nieszczęsny, kto dla ludzi głos swój i język trudzi:
Język kłamie głosowi a głos myślom kłamie;
Myśl z duszy leci bystro, nim się w słowach złamie.
(…)
Ja mistrz!
Ja mistrz wyciągam dłonie!
Wyciągam aż w niebiosa i kładę me dłonie
Na gwiazdach jak na szklannych harmoniki kręgach.
To nagłym, to wolnym ruchem,
Kręcę gwiazdy moim duchem.
Milijon tonów płynie; w tonów milijonie
Każdy ton ja dobyłem, wiem o każdym tonie.
(…)
Jam się twórcą urodził:
Stamtąd przyszły siły moje,
Skąd do Ciebie przyszły Twoje,
Boś Ty po nie nie chodził:
Masz, nie boisz się stracić: i ja się nie boję.
(…)
Chcę czuciem rządzić, które jest we mnie;
Rządzić jak Ty wszystkimi zawsze i tajemnie:
Co ja zechcę, niech wnet zgadną,
Spełnią, tym się uszczęśliwią,
A jeżeli się sprzeciwią,
Niechaj cierpią i przepadną.
Niech ludzie będą dla mnie jak myśli i słowa,
Z których, gdy zechcę, pieśni wiąże się budowa; –
Mówią, że Ty tak władasz!
Wiem, żem myśli nie popsuł, mowy nie umorzył;
Jeśli mi nad duszami równą władzę nadasz,
Ja bym mój naród jak pieśń żywą stworzył,
I większe niżeli Ty zrobiłbym dziwo,
Zanuciłbym pieśń szczęśliwą!

Daj mi rząd dusz! – Tak gardzę tą martwą budową,
Którą gmin światem zowie i przywykł ją chwalić,
Żem nie próbował dotąd, czyli moje słowo
Nie mogłoby jej nawet zwalić.
Lecz czuję w sobie, że gdybym mą wolę
Ścisnął, natężył i razem wyświecił,
Może bym sto gwiazd zgasił, a drugie sto wzniecił –
Bo jestem nieśmiertelny! I w stworzenia kole
Są inni nieśmiertelni; – wyższych nie spotkałem –
Najwyższy na niebiosach! – Ciebie tu szukałem,
Ja najwyższy z czujących na ziemnym padole.
Nie spotkałem Cię dotąd – żeś Ty jest, zgaduję;
Niech Cię spotkam i niechaj Twą wyższość uczuję –
Ja chcę władzy, daj mi ją, lub wskaż do niej drogę!
O prorokach, dusz władcach, że byli, słyszałem,
I wierzę; lecz co oni mogli, to ja mogę,
Ja chcę mieć władzę, jaką Ty posiadasz,
Ja chcę duszami władać, jak Ty nimi władasz.
(…)
Teraz duszą jam w moję ojczyznę wcielony?
Ciałem połknąłem jej duszę,
Ja i ojczyzna to jedno.
Nazywam się Milijon – bo za milijony
Kocham i cierpię katusze.
Patrzę na ojczyznę biedną,
Jak syn na ojca wplecionego w koło;
Czuję cierpienia całego narodu,
Jak matka czuje w łonie bole swego płodu.
Cierpię, szaleję”.
(…)
Odezwij się, – bo strzelę przeciw Twej naturze;
Jeśli jej w gruzy nie zburzę,
To wstrząsnę całym państw Twoich obszarem;
Bo wystrzelę głos w całe obręby stworzenia:
Ten głos, który z pokoleń pójdzie w pokolenia:
Krzyknę, żeś Ty nie ojcem świata, ale…
GŁOS DIABŁA
Carem!
Konrad staje chwilę, słania się i pada.

 

Za co można otrzymać punkty?

Umiejscowienie sceny w całoś­ci utworu:

  • scena następująca po scenie więziennej, w której spiskowcy opowiadają o prześladowaniach młodzieży
  • monolog bezpośrednio poprzedza pieśń szatańska śpiewana przez Konrada
  • jest wynikiem nagromadzenia emocji pod wpływem usłyszanych przez bohatera dramatycznych opowieści
  • Konrad tuż przed wygłoszeniem Wielkiej Improwizacji słabnie

Prezentacja typowo romantycznych cech osobowości bohatera:

  • natchniony poeta
  • samotnik
  • egocentryk
  • indywidualista, ma poczucie włas­nej wyjątkowości
  • gardzi słuchaczami, wynosi się ponad tłum
  • ma cechy autokratyczne; żąda całkowitego posłuszeństwa
  • jest dumny, przemawia przez niego pycha
  • wierzy w siłę własnego geniuszu
  • czuje się równy Bogu, bo jest artystą obdarzonym mocą tworzenia
  • wierzy w nadprzyrodzoną moc poezji, która daje władzę nad kosmosem
  • jest jednostką głęboko czującą, rozmiarem uczucia przerasta innych

Wskazanie cech Konrada jako patrioty – spiskowca:

  • postać wewnętrznie skomplikowana, doznająca sprzecznych uczuć: mówi, że kocha naród, a jednocześnie nim gardzi, chce działać dla narodu, ale bez narodu
  • głęboko przeżywa historię swego narodu
  • nie pojmuje sensu dziejących się wydarzeń
  • z pasją domaga się objawienia zamysłu Boga wobec Polaków
  • buntuje się przeciwko Bogu w imię szczęścia narodu i całej ludzkości
  • wygłasza bluźnierstwa
  • domaga się rządu dusz
  • jest zdeterminowany, gotowy na największe poświęcenie
  • pragnie stworzyć świat szczęśliwy
  • identyfikuje się z cierpiącym narodem
  • ma cechy męczennika
  • jest przykładem romantycznego Prometeusza, uosabia ideę romantycznej ofiary, cierpienia jednostki za miliony

Wskazanie źródeł dramatyczności sceny:

  • emocjonalny tok wypowiedzi znajdujący potwierdzenie w warstwie językowej:
    – intonacja wykrzyknikowa
    – nagromadzenie pytań
    – zastosowanie inwersji (szyku przestawnego)
    – prosta składnia
    – anafory
  • sytuacja, w której człowiek występuje przeciwko Bogu: Konrad poważył się zszargać Boski majestat, nazwał Boga carem
    w sceneria: ciemna sala, Konrad wygłasza monolog w samotności
  • długie milczenie bohatera przed wygłoszeniem monologu, buduje napięcie dramatyczne
    w wstrząsający finał: omdlenie bohatera

Przywołanie kontekstów różnego typu:

  • historycznych (np. dzieje procesu filomatów i filaretów w Wilnie, prześladowania Nowosilcowa, sytuacja Polski po powstaniu listopadowym)
  • biograficznych (np. młodzieńcze doświadczenia autora, który za działalność konspiracyjną został osadzony wraz z innymi spiskowcami w carskim więzieniu, postać Konrada ustylizowana w pewnym stopniu autobiograficznie)
  • literackich (np. zaznaczenie, że główny bohater Wielkiej Improwizacji nosi imię swojego wielkiego poprzednika – Konrada Wallenroda, ma jego determinację i pasję, niewykluczone, że jest kontynuacją tego wzorca, przywołanie innych literackich postaci spiskowców, choćby Kordiana i krótka próba porównania bohaterów)

Funkcjonalne wykorzystanie utworu:

Możesz odwołać się na przykład do sceny Prologu, w której następuje symboliczna transformacja bohatera (tragiczny kochanek przeistacza się w spiskowca) lub nawiązać do przyszłych losów Konrada zarysowanych mgliście w Widzeniu księdza Piotra.

Wnioski końcowe:

  • wniosek pełny to np. ukazanie Konrada jako postaci wewnętrznie skomplikowanej, wymykającej się jednoznacznej ocenie, głęboko przeżywającej świat i siebie, naznaczonej rysem prometejskim poprzez bluźnierczy bunt i gotowość poświęcenia; podkreślenie, że oprócz rysów charakterystycznych dla postaci spiskowca prezentuje cechy typowe dla biografii i osobowości romantycznej; zaznaczenie, na ile emocjonalny sposób ukształtowania monologu pozwala wyeksponować portret psychologiczny bohatera
  • wniosek częściowy to np. podkreślenie reprezentatywnych cech biografii i osobowości Konrada jako bohatera romantycznego i spiskowca, męczennika narodowej sprawy
  • próba podsumowania to wskazanie najważniejszych cech postawy Konrada

Szczególne walory pracy

To punkt, w którym musisz pokazać, że wiesz coś więcej, niż przewiduje program, popisać się jakąś błyskotliwą refleksją, oryginalnym zestawieniem, znajomością jakiegoś pojęcia itp. Oczywiście, wszystko powinno mieścić się w kontekście tematu.

Kompozycja

Najlepiej, rzecz jasna, aby była spójna, przejrzysta, logiczna. Pamiętaj o zachowaniu właściwych proporcji pomiędzy poszczególnymi częściami pracy, graficznym ich wyodrębnieniu za pomocą akapitów. Ideałem jest, gdy praca ma wyraźny zamysł kompozycyjny.

Styl

Powinien być przede wszystkim komunikatywny, żywy, obrazowy, swobodny, zharmonizowany z formą wypowiedzi i tematem. Istotną rolę odgrywa zasób słownictwa, im bardziej urozmaicone, bogatsze, tym lepiej.

Język

To sprawa oczywista: poprawna, urozmaicona składnia, fleksja, frazeologia.

Zapis

Dotyczy poprawnej ortografii i interpunkcji.

 

Zobacz:

Adam Mickiewicz, DZIADY część III

Dziady cz. III na maturze

Adam Mickiewicz Dziady – pytania i odpowiedzi

Dziady – praca domowa

Dziady Adama Mickiewicza – przegląd części

Gustaw-Konrad – bohater Dziadów

Wskaż w postaci Konrada typowe cechy bohatera romantycznego.

Dlaczego bunt prometejski Konrada prowadzi go do klęski?