„Dramat romantyczny był tym gatunkiem literackim, który najpełniej wyraził romantyczną postawę wobec świata”. Rozważ to stwierdzenie, odwołując się do wybranych przykładów literackich.
Komentarz
Temat brzmi teoretycznie, co dla wielu oznacza ponuro i trudno. Ale wystarczy znać dwie zestawione tu płaszczyzny – konwencję gatunku i romantyczną postawę i już rzecz staje się prostsza. Temat dobry na klasówkę. Jeśli pokażesz, że dramaty romantyczne rzeczywiście świetnie wyrażały ideologię romantyków – będzie dobrze.
Użyj sformułowań
• Improwizując poeta traci kontrolę nad dziełem, kierują nim emocje…
• Patriotyzm wiąże się z natchnieniem poetyckim…
• Poeta – stwórca – demiurg
• Rola poety i poezji w dziejach narodu
• Dramat Polaka jawi się w…
• Dramat poety ujawnia się w…
• Bieg słów Konrada świadczy o…
• Konrad ucieleśnia pragnienia narodu…
• Kontrastowe postacie Konrada i księdza Piotra…
• Konrad to postać – symbol, egzemplifikacja patriotyzmu Polaków…
Wnioskuj
- Jeśli Konrad nie okazał się godny Boskiej odpowiedzi, to jego dramat tkwi w degradacji postawy buntu.
- Jeśli nikt nie słyszy głosu samotnego poety – jaki z niego Tyrteusz, jaki bard narodu?
- „Samotność – cóż po ludziach, czym śpiewak dla ludzi” taki wniosek to prawdziwy dramat poety…
Co sprawdza to wypracowanie?
- Znajomość dramatów romantycznych
- Umiejętność wskazania cech gatunkowych tych dramatów
- Rozpoznawanie romantycznej postawy wobec świata
- Umiejętność powiązania cech formalnych dramatu romantycznego z romantyczną postawą wobec świata (to najtrudniejsze)
Co w rozwinięciu?
Twoim zadaniem będzie tu zastanowienie się, czy zacytowany pogląd jest prawdziwy, i udowodnienie swojego stanowiska. I pierwsze, i drugie wymaga dobrej znajomości romantyzmu i odwołania się do odpowiednich przykładów literackich. Temat mówi o dramacie romantycznym, potrzebne więc będą przede wszystkim:
- III część Dziadów Adama Mickiewicza,
- Kordian Juliusza Słowackiego,
- Nie-Boska komedia Zygmunta Krasińskiego,
- Faust Johanna Wolfganga Goethego.
Pamiętaj, że odwołania do dramatów romantycznych – choć w tej pracy niezbędne – pojawiać się będą jedynie jako dowody na prawdziwość przywołanych argumentów. Żadnego streszczania losów Kordiana! Twoim zadaniem będzie rozważenie pewnego poglądu. Cytat stawia bardzo konkretne pytanie: czy dramat romantyczny najpełniej wyraził romantyczną postawę wobec świata? Masz, co prawda, prawo nie zgodzić się z takim poglądem, wiele jednak przemawia za jego prawdziwością. Jakiż inny gatunek mógłby lepiej wyrazić romantyczną postawę? Powieść poetycka? Ballada? Poemat dygresyjny? Skomplikowana forma dramatu romantycznego była w stanie unieść dużo bogatszą problematykę.
Przykład
Dramat romantyczny jest gatunkiem typowym dla epoki, w której powstał. Wyrasta z określonej estetyki zrywającej z zasadami klasycznymi. Wszystkie jego charakterystyczne cechy łatwo połączyć z elementami romantycznego światopoglądu, z obecnymi wówczas poglądami filozoficznymi. Epoka ta głosiła kult wolności, zrywała z ograniczeniami. Hasła swobody twórczej wpłynęły także na kształt dramatu romantycznego. Jego autorzy rezygnują z klasycznych zasad, przede wszystkim z zasady trzech jedności. Akcja każdego z takich utworów jest wielowątkowa, rozgrywa się w wielu miejscach, a czas znacznie przekracza jedną dobę. Można to udowodnić na przykładzie „Nie-Boskiej komedii”. Utwór Krasińskiego łączy w sobie różne wątki – losy Hrabiego Henryka, jego żony Marii, syna Orcia, problem rewolucji i jej przywódcy Pankracego. Pokazuje wydarzenia od ślubu Henryka po jego śmierć w czasie rewolucji. W pierwszej części utworu rodzi się Orcio, w drugiej ma już 14 lat. Różne są miejsca wydarzeń: pałac Hrabiego, góry, obóz rewolucjonistów, oblegany zamek Świętej Trójcy. Hasła swobody twórczej ujawnią się także w swobodnej fragmentarycznej kompozycji dramatu romantycznego. Sceny występujące w takim utworze zazwyczaj nie wiążą się ze sobą na zasadzie przyczynowo-skutkowej czy chronologicznej. Romantycy swobodnie wplatają w dramaty elementy liryczne i epickie – zjawisko to nazywamy synkretyzmem rodzajowym.
Romantycy postrzegali rzeczywistość jako składającą się z części materialnej, widzialnej i tej ważniejszej, duchowej. Głoszone przez nich spirytualizm i mistycyzm wpłynęły na obecność w dramatach elementów fantastycznych: aniołów, diabłów, zjaw i duchów. Łatwo to pokazać w każdym z utworów tego typu: o duszę Senatora w III cz. „Dziadów” walczą dobre i złe duchy, te ostatnie tworzą w „Kordianie” przywódców powstania listopadowego, a w „Nie-Boskiej komedii” wodzą na pokuszenie Hrabiego Henryka, którego ratuje Anioł Stróż. Mistycyzm, zakładający możliwość bezpośredniego kontaktu z Absolutem, widoczny jest także w różnego rodzaju wizjach, proroctwach, snach.
Przykłady?
W III cz. „Dziadów” mamy na przykład sen Ewy, sen Senatora, ważną scenę „Widzenie księdza Piotra”.
Takiego świata nie można poznać w pełni, stąd w dramacie romantycznym tak często zakończenie jest otwarte. Nie wiemy, co stało się z Konradem, nie wiemy, czy posłaniec zdąży doręczyć ułaskawienie Kordiana. Takiego świata nie można też opisać jedynie za pomocą słów – romantycy łączyli je z muzyką, tańcem… Synteza sztuk miała być sposobem przedstawienia rzeczywistości w jak najpełniejszy sposób. Widać ją na przykład w III cz. „Dziadów”, gdzie Konrad wygłasza swoją improwizację z towarzyszeniem fletu, a później mamy scenę balu u Senatora, w czasie której tańczy się menueta.
Bohater romantyczny
Niewątpliwie bohaterowie dramatów romantycznych – Konrad, Kordian, Faust, Hrabia Henryk – byli takimi wybitnymi jednostkami. Co ich łączyło? Wszyscy wyrastali ponad przeciętność, zapłacili za to osamotnieniem. Czasem sami mieli w pogardzie otaczający ich świat jako banalny, przyziemny (Konrad, Hrabia Henryk). Wszyscy w jakiś sposób buntowali się przeciwko rzeczywistości, próbując ją zmienić lub chociaż wydrzeć jej wszystkie tajemnice (Faust). Byli też nadmiernie wrażliwi. Nierzadko to poeci (Konrad, Hrabia Henryk), prawie zawsze przeżywali nieszczęśliwą miłość. Ta szczególna kreacja bohatera – typowa dla epoki – pojawia się najczęściej właśnie w dramatach romantycznych. Postacie o takiej osobowości są przez autorów umieszczane w sytuacjach również wiążących się z romantycznym światopoglądem. Ważnym problemem polskiej literatury tego okresu jest kwestia niewoli narodowej. Konrad z III cz. Dziadów jest jednym z młodych patriotów aresztowanych z rozkazu Nowosilcowa. Zdobywa się na prometejski bunt przeciw Bogu, by Polska odzyskała niepodległość. Kordian pragnie pomóc ojczyźnie, samotnie mordując cara. I pierwszy, i drugi okazuje się zbyt słaby. Bohater Nie-Boskiej komedii staje wobec problemu innego niż sprawa narodowa, ale również ważnego w omawianej epoce. Jest przywódcą obozu arystokratów w walce przeciwko rewolucjonistom. Przywódcą tragicznym, bo jego grupa społeczna skazana jest na zagładę.
.
Jak zakończyć?
Potwierdzeniem tezy zamieszczonej w temacie. Można też ogólnym wnioskiem o przystawalności dzieł do ducha swojej epoki nie tylko w zakresie treści, ale i kompozycji. Jeśli ktoś ma w pogotowiu słowo autorytetu – zawsze na miejscu.
Przykład
Obecność i narodziny dramatu romantycznego właśnie w tej epoce są według mnie świadectwem żywego związku literatury z ideologią swoich czasów. Cóż mogło lepiej wyrazić emocje romantyków? A cóż mniej będzie pasować do postulatów realistów? Dlatego epoka następna to już królestwo powieści.
Zobacz:
W jaki sposób dramat romantyczny nawiązuje do tematyki powstania listopadowego?
Udowodnij, że Dziady Adama Mickiewicza są dramatem romantycznym