EPITET – jeden z tropów poetyckich, przekształcających wypowiedź w utwór poetycki. Jest to określenie rzeczownika, najczęściej przymiotnik, choć może to być także rzeczownik lub imiesłów. Przykłady: dorodny owoc, lodowaty podmuch, pełzający potwór itd.
EUFONIA – inaczej zwana instrumentacją głoskową. Jest to fonetyczny (można zapamiętać „w warstwie dźwięków”) środek stylistyczny, stosowany w poezji, a czasami w powiedzonkach i przysłowiach. Polega na celowym zestawieniu głosek tak, aby dały dźwiękowy efekt np.:”chrząszcz brzmi w trzcinie w Szczebrzeszynie” lub „deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny”.
HIPERBOLA – wyolbrzymienie. Środek stylistyczny, polega na tym, że aby ukazać siłę danego zjawiska, używa się przesady. Zawsze jest znakiem silnych emocji. Przykład: „umieram z miłości” – jest to hiperbola, jeśli popatrzeć na sprawę realnie, podobnie: „wypłakała morze łez” – to także przesada, lecz wyraża w obu przypadkach ogrom uczuć.
ONOMATOPEJA – jest to wyraz dźwiękonaśladowczy, czyli słowo, które oddaje naturalny dźwięk np. plum!, brr!, bzz!, pst! itp. Onomatopejami nazywamy także czasowniki powstałe po to, by oddać działanie dźwięku, np. świszczeć, burczeć, piszczeć, dzwonić. Warto zauważyć, że są to wyrazy „podobne” do rzeczy, które określają, powstały dzięki dźwiękowemu podobieństwu. Onomatopeje są często wykorzystywane w poezji, czasem wręcz celowo nagromadzone dla wywołania efektu dźwiękowego.
PARALELIZM SKŁADNIOWY – jest to podobieństwo w budowie następujących po sobie zdań lub członów zdania. Taka powtarzalność jest chwytem z rodziny składniowych środków stylistycznych, często używanym w poezji a także w prozie – np. w prozie biblijnej. Paralelizm składniowy można określić także jako równoległość w budowie kolejnych zdań np. Dajcie odpowiedź, o wielobarwne skrzydła motyle (…) Dajcie odpowiedź, kwiaty, które barwy czerpiecie… Stefan Żeromski.
PERSONIFIKACJA – uosobienie, czyli nadanie przedmiotom martwym, a także zwierzętom cech typowo ludzkich. Mogą być także przedstawione jako ludzie pojęcia abstrakcyjne, zjawiska natury itp. Przykładem personifikacji są określenia typu: chmura płacze, roześmiało się niebo itp.
PERYFRAZA (omówienie) – to rodzaj metafory polegający na zastąpieniu słowa oznaczającego dany przedmiot, czynność lub cechę przez charakterystykę pośrednią, lub metaforę. Np. zamiast: „Jan III Sobieski” – „zwycięzca spod Wiednia”; zamiast: „Adam Mickiewicz” – „autor Pana Tadeusza”; zamiast: „szkoła” – „przybytek wiedzy” Peryfrazy używa się w celach artystycznych, wyeliminowania powtórzeń tego samego określenia, urozmaicenia stylistycznego, kiedy nie zna się nazwy danej rzeczy, albo gdy nie chce się danego słowa wymówić.
POLISYNDETON – środek stylistyczny, polegający na powtórzeniu na początku wersów tego samego spójnika. Np: I przyszedł… I przyniósł… I odejść nie chciał…
PORÓWNANIE HOMERYCKIE – szczególny rodzaj porównania, praktykowany przez Homera, widoczny i charakterystyczny dla eposu homeryckiego. Tak jak w zwykłym porównaniu istnieją tu dwa człony: porównywany i ten, do którego porównujemy, połączone spójnikiem jal, jakoby, jakby lub niby. Cechą porównania homeryckiego jest to, że drugi człon (to coś, do czego porównujemy) jest bardzo rozbudowany, wręcz stanowi małą scenkę fabularną epizod. Przykładem może być początek pojedynku Hektora z Achillesem, porównany do walki
STYLIZACJA – występuje wówczas, gdy autor danego tekstu literackiego, celowo i świadomie, wprowadził do tego tekstu środki językowe pochodzące z: dawnych epok, gwar, dialektów czy specyficznych środowisk. Są to zatem zabiegi, które przekształcają zwykły tekst w czyjąś, konkretną wypowiedź. Wśród rodzajów stylizacji wyróżniamy: archaizację (tekst upodobniony do języka dawnych czasów), dialektyzację (tekst przypomina mowę danego regionu), stylizacja na język środowiskowy – np. uczniowski, złodziejski, żeglarski. Przykładem powieści o stylizacji archaicznej
SYNEKDOCHA – rodzaj metonimii oparty na zależnościach ilościowych między zjawiskami lub rzeczami (część zastępuje całość albo całość część). Przykłady: „grób liliją zasiewa” (jedna „lilija” zamiast „lilijami”), „łza spływa jej po policzkach” zamiast „łzy płyną jej po policzkach”. „od takich modłów bieleje włos” (włos zamiast włosy), „kędy wąż śliską piersią dotyka się zioła” (wąż zamiast węże). Daje to pewien subtelny efekt innego nastroju, pogłębia wyrażane emocje, „upoetycznia” wypowiedź.
Środki stylistyczne Słowo: stylistyka pochodzi od greckiego stylos (rylec), nazwy narzędzia służącego do pisania na woskowych tabliczkach. Z czasem wyraz ten nabrał znaczenia: „sposób pisania”, a stąd „sposób wypowiadania”. Jako dział nauki o języku zajmuje się opisem środków językowych pod względem ich przydatności do wyrażania myśli i uczuć. Praktycznym zadaniem stylistyki jest rozwijanie dbałości o dobór odpowiednich wyrazów i zwrotów, o właściwą budowę zdania, o zharmonizowanie członów wypowiedzi z treścią całości; ponadto wyrabia umiejętność posługiwania się wyrazistymi, czyli
Skoro poeci barokowi przyjęli sobie za cel zaszokować odbiorcę, ich poszukiwania podążały w kierunku wymyślania coraz to nowych, zaskakujących form wyrazu. Efekty tych dążeń bywały czystym wyrafinowaniem i być może stąd zrodziła się opinia o „przeroście formy nad treścią”. Charakteryzując konstrukcję poezji barokowej, wymienić trzeba: Kontrast – poeci baroku lubili jaskrawe przeciwstawienia i często utwór budowali na antynomiach: biel – czerń, miłość – śmierć, itd. Brzydota – stała się środkiem ekspresji, prawdziwym i silnie
Przystępujesz do analizy i interpretacji wiersza. Co trzeba zauważyć? Oto stałe elementy wiersza: autor wiersza, tytuł, gatunek, podmiot liryczny, kontekst kulturowy i kontekst historyczny utworu, motyw główny, budowa utworu, środki stylistyczne. Tytuł wiersza Interpretowanie wiersza zacznij właśnie od tytułu! Jest ważną częścią utworu – to jakby jego wizytówka. Czasami poeci z niego rezygnują, ale zdarza się to rzadko i samo w sobie też może być faktem wartym interpretowania. W tytule możemy znaleźć wiele cennych informacji. Najczęściej
W baroku – przerost formy nad treścią Sztuka poetycka musi opierać się na poszukiwaniu nowych, kunsztownych, zaskakujących form wyrażenia treści, czyli na możliwie zaskakujących czytelnika chwytach. Mistrzem dla naszych poetów barokowych był włoski artysta włoski Marino. Manierę marinistyczną najlepiej opanował u nas Jan Andrzej Morsztyn. Stosowali ją też Daniel Naborowski, a nawet Wacław Potocki. Środki artystyczne Nagromadzenie środków stylistycznych w celu zwiększenia efektowności utworu: apostrofy, wyliczenia i liczne epitety, powtórzenia: anafory (powtórzenia tego