Ballada Goethego pt. Król Olch (znana też pod tytułem Król olszyn lub Król elfów) jest utworem na wskroś romantycznym. Oto jesteśmy świadkami dramatycznej sceny: nocą, pośród zamieci, wśród złowrogich drzew pędzi konno ojciec z chorym, rozgorączkowanym dzieckiem w ramionach. Podróż ta rozgrywa się jakby w dwóch światach: zrozumiałym dla ojca, który widzi wokół tylko ciemność, drzewa i mgły, lecz wyglądającym zupełnie inaczej w oczach syna. Chory chłopiec (być może w gorączce) widzi inny świat: fantastyczną postać króla olch, który woła go do siebie, czuje, że król olch porywa go do swojej Krainy Elfów. Ojciec uspokaja dziecko: to tylko mgła, to gałęzie rozłożystej wierzby… Lecz gdy przybywają na miejsce – dziecko jest martwe.
Romantyzm utworu polega na:
- przywołaniu i ożywieniu fantastycznego świata elfów,
- na stworzeniu atmosfery grozy i napięcia,
- przyjęcia za tło wydarzeń scenerii nocnej…
- jest tu mistycyzm – łączność dziecka z pozazmysłowym światem duchów.
- Jest tu ludowość – elfy, król olch są przecież wytworem ludowych bajań.
- Jest tu oczywiście irracjonalizm, bo istoty takie jak elfy wymykają się możliwościom racjonalizmu.
Lecz jest coś jeszcze
Zauważmy, że oba światy: racjonalny, rzeczywisty świat ojca i baśniowo-fantastyczny świat dostrzegany przez dziecko są równoprawne – poeta wcale nie sugeruje, iż ten drugi jest nieprawdziwy, wymyślony. Możemy oczywiście twierdzić, że to halucynacje spowodowane gorączką, że dziecku „mami się” w oczach, mgła jawi się jako król olch itd. Lecz nie ustala takich rozwiązań autor. Sugeruje niejako, że nie mamy prawa twierdzić, iż to, co widział chłopiec, nie było prawdziwe. Być może jest to „romantyczna interpretacja” śmierci dziecka, próba innej, fantastycznej odpowiedzi na racjonalne pytanie: czemu dziecko umarło? Zmogła je choroba czy porwał król olch? Podążając za romantycznym odczuwaniem świata, przypomnijmy słowa Szekspira: „są rzeczy na niebie i ziemi, o których nie śniło się filozofom”.
Zobacz:
Jakie były najważniejsze postulaty romantycznej poetyki?
Jakie gatunki literackie były typowe dla literatury romantycznej?