- Gatunek – powieść poetycka.
- Tytuł: Giaur – niewierny, tytułowy bohater – to innowierca w oczach Turków, a akcja rozgrywa się w okupowanej przez nich Grecji.
Co się dzieje?
Jest to historia miłości Giaura i pięknej niewolnicy Turka Hassana – Leili. Zakochani zamierzają uciec, lecz basza Hassan dowiaduje się o romansie najpiękniejszej żony. Kara za zdradę jest w Turcji okrutna – Hassan topi Leilę w morzu. Zrozpaczony Giaur mści się i zabija Hassana (napada go w wąwozie), po czym zamyka się w klasztorze i tu – dopiero w chwili śmierci – opowiada mnichowi swoją historię.
Cechy kompozycji
- Giaur jest typowym przykładem powieści poetyckiej: akcja została przedstawiona niechronologicznie, czytelnik dopiero rekonstruuje fakty (kompozycja otwarta i fragmentaryczna). Atmosfera pełna grozy, tajemniczości i dramatycznych wypadków.
- Giaur to typowy bohater bajroniczny.
Cechy typowo romantyczne
- synkretyzm (elementy epickie mieszają się z lirycznymi), a także wielość narratorów,
- orientalizm – wschodnia sceneria akcji, słownictwo typowe dla kultury Orientu (giaur, harem, basza itp.), wschodni bohaterowie i obyczaje. Jest to wyraz romantycznej fascynacji egzotyką Wschodu,
- mistycyzm – duch Leili zjawia się przed oczami Giaura,
- tajemniczość akcji uzyskana jest także przez ukształtowanie głównego bohatera – jego prawdziwego nazwiska, narodowości ani pełnej biografii (pełno w niej luk) czytelnik nie poznaje do końca,
- bohater typowy dla powieści poetyckiej i tego autora – bajroniczny.
Co nim wiemy?
- Pochodzi z obcego kraju, jest innego niż muzułmańskie wyznania, jest wyobcowany, samotny, odważny.
- Za nic ma obyczaje czy konwenanse.
- Jego przeszłość nie zostaje odkryta, podobnie jak niejasne są pewne fragmenty biografii już po zabójstwie Leili. Skąd wziął majątek? Z jakiego kraju pochodził?
- Cechą bohatera bajronicznego jest tajemniczość. Jedno wiadomo na pewno – istotą jego życia, obsesją i przekleństwem była miłość do Leili.
Przesłanie lektury
- Wśród romantycznych tematów Giaura wymienić należy właśnie umiłowanie wolności, nieszczęśliwą, tragiczną miłość, bunt i wyobcowanie bohatera oraz problem etyczny – choćby fakt, że Giaur mści się, zabijając, że zemsta nie przynosi mu ulgi. Nieszczęśliwa miłość, zemsta za śmierć ukochanej, pokuta, nienawiść, rozpacz. Byron opowiada swoim odbiorcom dramatyczną historię pewnej miłości – ujmuje się za kochankami, choć – albo właśnie dlatego, że – łamią konwenanse i popełniają zdradę.
- Byron chce pokazać potęgę uczucia i swój podziw dla indywidualizmu, buntu i odwagi.
- Orientalna sceneria staje się atrakcją dla ówczesnych czytelników – jest po prostu modna.
- Mistycyzm w utworze (duch ukochanej) jest na wskroś romantyczną realizacją poglądu, że rozum nigdy nie pojmie miłości i że świat z pewnością ma duchową, niepoznaną stronę istnienia.
Skrót zdarzeń
- miłość Giaura do niewolnicy Leili – plany ucieczki,
- basza Hassan topi niewierną żonę,
- zemsta – Giaur zabija Hassana
- Giaur w klasztorze,
- wyznanie przed śmiercią.
Cechy bohatera bajronicznego
- samotny,
- dumny,
- tajemniczy,
- odwrócony od świata,
- nieszczęśliwy.
W jaki sposób powiążesz wstęp Giaura Byrona z sytuacją Polski?
Giaur a sprawa polska
Dla nas ważny jest wstęp do Giaura tłumaczony przez Mickiewicza.
We wstępie wskrzesza Byron dawną świetność wolnej Grecji, zniewolonej przez Turków, pisze o walce o wolność – co tak doskonale pasuje do ówczesnej sytuacji Polski. Mickiewicz wie o tym i tłumaczy Giaura tak, by poruszyć serca rodaków, nadaje strofom tyrtejską moc.
Sugeruje podobieństwo Polaków do Greków – tak jak oni niegdyś, świetni, wolni, tak jak oni dziś w niewoli, tak jak w ich przypadku walka staje się dziedzictwem: „walka o wolność gdy się raz zaczyna z krwią ojca spada dziedzictwem na syna”.
Zobacz:
O czym jest Giaur Byrona, co świadczy o romantyzmie tego utworu?