Przedstaw obraz Boga w utworach twórców renesansowych, w Sonetach Mikołaja Sępa Szarzyńskiego i ujęciu późniejszych autorów.
Bóg jest wartością niezwykle ważną w hierarchii pisarzy obu epok – choć postrzeganą inaczej. To jakby opozycja harmonii i niepokoju, spokojnego, ufnego humanizmu i humanizmu heroicznego.
- W liryce Jana Kochanowskiego Bóg jest Stwórcą, Mistrzem, Architektem konstrukcji tak misternej i skomplikowanej jak wszechświat. Struktura taka daje podstawy do zaufania, poczucia bezpieczeństwa, wiary w ład i sens istnienia. Dziękczynienie za urodę świata składa Kochanowski Bogu w Hymnie (Czego chcesz od nas panie), w Psałterzu Dawidów, w Pieśniach. Cień niepokoju dojrzymy w końcu w Trenach – po tym jak niezachwianym spokojem poety targnie tragedia osobista, we fraszkach zaś Bóg rysuje się czasem jako reżyser teatru kukiełek, bawiący się ludzkimi istnieniami.
- Ten spokój rozsypuje się w proch w poezji Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego. Ma być zastąpiony wieczną walką, życie ludzkie wypełni dynamiczna droga ku Bogu, Bóg – ,,byt nasz podniebny”. Kim jest Bóg? ,,Ratunkiem duszy”, ,,obrońcą stworzenia”, najwyższą miłością. By dojść do niego, trzeba stawić czoło hetmanowi ciemności. Otóż – wyboru swojej postawy musi człowiek dokonać sam – a nawet w samotności. Nie zna ostatecznego wyniku swojej walki, lecz podejmuje ją – i to właśnie jest heroiczny humanizm – heroizm istnienia.
W literaturze polskiej temat Boga wciąż powraca
- Znamienne jest ,,wadzenie się z Bogiem” romantyków – pojedynek Konrada w Wielkiej Improwizacji skontrastowany z Widzeniem księdza Piotra (Dziady Adama Mickiewicza).
- Ów bunt przeciw Bogu wzniesie w Hymnach Jan Kasprowicz.
- Heroiczny humanizm przypomni Bolesław Leśmian, widzący w ułomności, kalectwie, trudzie życia – człowieczeństwo.
- Poezja czasów wojny i literatura o tych czasach zwróci się do Boga z pytaniem o czas apokalipsy (np. epizod Henia z Początku Andrzeja Szczypiorskiego),
- z kolei poezja Jana Twardowskiego wskrzesi ufność i podziw dla dzieła Boskiego – tę rodem z przemyśleń św. Franciszka i Jana z Czarnolasu.
Zobacz:
O czym traktują znane Ci utwory Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego?
Motyw vanitas vanitatum z Księgi Koheleta i jego barokowe wyobrażenie.