„Ocalić życie to jeszcze nie wszystko”. Wpływ wojny na psychikę człowieka na podstawie wybranych tekstów literackich.
Przykładowy wstęp
Nigdy nie brałem udziału w wojnie, nie przeżyłem jej na własnej skórze, więc mogę pisać o tym dramacie jedynie na podstawie relacji innych, zwłaszcza twórców literatury. Wielu bohaterów podkreśla, że wojna jest koszmarem, przerażającym snem, z którego człowiek chce się obudzić w normalnym świecie. Jedna z podstawowych wartości (bodaj najważniejsza obok patriotycznej, honorowej walki do końca) to: przetrwać. Przeżyć.
Kiedy wojna się kończy, okazuje się jednak często, że tak naprawdę… nic się nie skończyło. Ta wojna wciąż tkwi w człowieku, wciąż wraca i nie pozwala funkcjonować w normalnym świecie. Zbyt wiele się widziało, zbyt wiele przeżyło, by teraz tak po prostu zajmować się przyziemnymi rzeczami. By zapomnieć. Często pojawia się nawet myśl, że lepiej było umrzeć bohatersko w walce niż żyć z piętnem tej straszliwej przeszłości.
Proponowane rozwinięcie tematu
1. Wojna nie jest zwykłym wydarzeniem w biografii bohaterów. Pozostawia trwały ślad w psychice, nie pozwala o sobie zapomnieć.
Życie z piętnem przeszłości (wojny, wszechobecnej śmierci, strachu), która wraca nieustannie we wspomnieniach:
- Młody żołnierz Apollinaire’a
- Jak być kochaną Brandysa
- Róża, Krzyczałem w nocy Różewicza
Wojna, która burzy świat wartości moralnych, każe zabijać, spiskować itd.:
- Konrad Wallenrod Mickiewicza
- Pokolenie Baczyńskiego
- Ocalony Różewicza
- Kamienie na szaniec Kamińskiego
Wojna, która „wyrzuca” bohaterów z normalnego życia, w związku z tragicznymi doświadczeniami w przeszłości popadają oni w marazm, nie potrafią normalnie żyć: - Nad Niemnem Orzeszkowej (Anzelm Bohatyrowicz)
- Kartoteka Różewicza (Bohater)
- Rzeźnia numer pięć Vonneguta (Billy Pilgrim)
2. Z perspektywy czasu różnie ocenia się tych, którzy uczestniczyli w rozmaitych walkach.
Ocaleni często nie są traktowani jak bohaterowie, ale muszą ukrywać swoją przeszłość i są prześladowani:
- Lalka Prusa (Wokulski)
- Kolumbowie. Rocznik 20 Bratnego
- Popiół i diament Andrzejewskiego
Przykładowe zakończenie
„Bywa nieraz, że stajemy w obliczu prawd, dla których brakuje słów” – powiedział kiedyś Jan Paweł II. Bez wątpienia taką okrutną prawdą, o której trudno w normalny sposób mówić, jest wojna, każda wojna, nie tylko ta sprzed sześćdziesięciu lat, o której pamiętamy najczęściej. Wobec tego rodzaju wydarzeń trzeba wiele pokory, której uczą przede wszystkim ludzie doświadczeni tym dramatem.
To oni zwracają uwagę, że fizyczne ocalenie jest tak naprawdę tylko częściowym uratowaniem samego siebie, swego człowieczeństwa. Prześladowania, wspomnienia przeszłości – nie to jest nawet najważniejsze. Najistotniejsze okazuje się ocalenie wartości, które w czasie wojny zostały zawieszone, przekreślone, zniszczone. A to najważniejsza sztuka. Czy możliwa?
Szukam nauczyciela i mistrza
niech przywróci mi wzrok słuch i mowę
niech jeszcze raz nazwie rzeczy i pojęcia
niech oddzieli światło od ciemności.
(Tadeusz Różewicz, Ocalony)
Jeśli coś trzyma tragicznie doświadczonych ludzi przy życiu, to chyba właśnie wiara w to, iż ocalenie wartości jest jednak możliwe…
Zobacz:
W jakich utworach znalazłeś dowód na ujemny wpływ wojny na psychikę człowieka?