Ferdydurke to lektura niemal uniwersalna. Przyda się do bardzo wielu tematów, choćby takich jak:
• wątki egzystencjalne w literaturze
• szkoła
• dwór szlachecki
• tradycja, obyczaje
• dojrzałość i niedojrzałość
• gry pisarzy z czytelnikami
• młodość, dojrzewanie
• groteska
• rozpad mitów
Szkoła
Przykład tematu prezentacji tematu
Na podstawie wybranych tekstów kultury przedstaw najciekawsze portrety nauczycieli.
Podpowiadamy.
Porównaj ze sobą kilka wizerunków nauczycieli ukształtowanych według wzorców najczęściej spotykanych w różnych tekstach. Ciekawe mogłoby być następujące zestawienie:
- Nauczyciel – z poczuciem misji, czyli taki, który traktuje swój zawód jako szczególne posłannictwo. Tutaj warto przywołać postać autentyczną, najsłynniejszego chyba w historii nauczyciela starożytności – Sokratesa, którego portret utrwalił Platon w Obronie Sokratesa. Przedstaw filozofa jako człowieka niemieszczącego się w ramach swojej epoki, podkreśl niekonwencjonalność jego metod nauczania, reakcje, jakie wzbudzał wśród Ateńczyków. Porównaj Sokratesa z innymi równie szlachetnymi, choć nie tak sławnymi postaciami literackimi: Stasią Bozowską, bohaterką Siłaczki, orędowniczką pracy u podstaw, czy Joanną Lipską (A… b… c… Orzeszkowej) uczącą dzieci języka polskiego w czasach zaborów.
- Nauczyciel – autorytet, ten budzi ogólny szacunek, bo zapracował na to wiedzą i doświadczeniem. Piękny przykład znajdziesz na obrazie Edgara Degasa Klasa tańca. Zwróć uwagę na kontrast: młode tancerki wpatrzone w sędziwego, opartego na lasce pedagoga.
- Nauczyciel – radosny eksperymentator, a więc szalony reformator próbujący walczyć ze szkolnym konserwatyzmem, uwielbiany zazwyczaj przez uczniów, a znienawidzony przez swoich kolegów nauczycieli. Znajdziesz taką postać chociażby w kultowym filmie Stowarzyszenie Umarłych Poetów.
- Nauczyciel – zatwardziały, niereformowalny belfer, tutaj jest miejsce na profesora Bladaczkę, żałosnego, ograniczonego w swojej umysłowości nauczyciela, drżącego przed wizytatorem. Zwróć uwagę na karykaturalny sposób prezentacji postaci: przesadne uwydatnienie cech wyglądu, język pełen egzaltacji, zdradzający typowe belferskie nawyki, reakcje posunięte do granic absurdu itp. Podobny wariant reprezentuje w powieści profesor łaciny.
Powyższe zestawienie pozwoli Ci uniknąć jednostronnego ujęcia tematu i przedstawić różnorodne konwencje stylistyczne. Prezentację możesz zakończyć efektownie przywołaniem poczytnej powieści Antoniego Libery Madame dla podkreślenia, że nie zawsze portret nauczyciela musi mieścić się w określonym stereotypie. Znajdziesz w tej książce fascynującą postać nauczycielki francuskiego ukazaną oczyma zauroczonego nią ucznia. Tytułowa madame w niczym nie przypomina wizerunku pani pedagog z kokiem na głowie lub grubymi okularami na nosie. Warto tę książkę wykorzystać choćby do uatrakcyjnienia prezentacji.
Tradycja, obyczaje
Przykład tematu prezentacji tematu.
Motyw pojedynku w literaturze. Omów na wybranych przykładach.
Podpowiadamy.
Zestaw ze sobą trzy, cztery sceny najbardziej znanych z literatury pojedynków, na przykład:
- Pojedynek Achillesa z Hektorem z Iliady – możesz potraktować go jako ujęcie archetypiczne, budujące pewien określony wzorzec walki honorowej, w której przeciwnicy dają popis swoich rycerskich umiejętności. Zwróć uwagę na epitety, jakimi określa Homer walczących i funkcję tych określeń. Podkreśl charakterystyczną dla eposu tendencję do idealizacji postaci i podniosły styl, który nadaje scenie swoistą monumentalność.
- Pojedynek Kmicica z Wołodyjowskim w Potopie – najsłynniejszy chyba w polskiej literaturze, spopularyzowany również za sprawą filmu Hoffmana. Konwencją nawiązuje niewątpliwie do antycznego pierwowzoru. W trakcie prezentacji zaznacz heroizację bohaterów, zwłaszcza Wołodyjowskiego, który mimo niewielkiego wzrostu odznacza się nadzwyczajną siłą i mistrzostwem we władaniu szablą. Zwróć uwagę na styl, jakim operuje Sienkiewicz. Zastanów się, na ile plastyczność, obrazowość opisu wpływa na atrakcyjność ujęcia?
- Pojedynek między Wokulskim a baronem Krzeszowskim – scena w Lalce należąca raczej do zabawnych, mimo iż w grę wchodził honor kobiety. Zwróć uwagę na komizm postaci Krzeszowskiego i komizm sytuacji ujawniający się w finale sceny, kiedy baron w wyniku strzału Wokulskiego traci ząb.
- Pojedynek na miny między Miętusem a Syfonem – dobry przykład do zestawień, bo całkowicie odmienny w swoim charakterze i sposobie ujęcia. W przeciwieństwie do wcześniej wspomnianych nie należy go traktować w sposób dosłowny, ale szukać symbolicznych podtekstów. Zwróć uwagę na groteskową, prześmiewczą konwencję. Uzasadnij jej demaskatorską funkcję. Zastanów się, w jakiej mierze pojedynek na miny odzwierciedla Gombrowiczowską filozofię Formy, na ile może stanowić parodię szkolnych dyskusji?
Sformułuj wniosek:
zastanów się, jak dalece literatura nowożytna odeszła od antycznego pierwowzoru zarówno w treści, jak i sposobie ujęcia.
Zobacz: