Posts From redakcja
Ten wczesny styl w średniowiecznej architekturze pochodzi od słowa „Roma”, czyli Rzym, choć bynajmniej nie oznacza rzymskiej architektury. Obejmuje gmachy, które wznoszono na terenach prowincji rzymskich od zarania średniowiecza do XIII wieku: zamki warowne, kolegiaty, kościoły. Charakteryzują się ciężką budową, przysadzistymi kopułami, grubymi murami i małymi okienkami. Cechy – styl romański: masywność, prostota form, grube mury, małe wąskie okna, wieże i przybudówki półokrągłe jako urozmaicenie bryły budynku, pókoliste łuki, sklepienia kolebkowe („połowa walca”).
Ten wczesny styl w średniowiecznej architekturze pochodzi od słowa „Roma”, czyli Rzym, choć bynajmniej nie oznacza rzymskiej architektury. Obejmuje gmachy, które wznoszono na terenach prowincji rzymskich od zarania średniowiecza do XIII wieku: zamki warowne, kolegiaty, kościoły. Charakteryzują się ciężką budową, przysadzistymi kopułami, grubymi murami i małymi okienkami. Cechy – styl romański: masywność, prostota form, grube mury, małe wąskie okna, wieże i przybudówki półokrągłe jako urozmaicenie bryły budynku, półkoliste łuki, sklepienia kolebkowe („połowa walca”).
Utwory maryjne to najstarsze nasze zabytki średniowieczne. Bogurodzica i Lament świętokrzyski to pieśni, których bohaterką jest Matka Boska. Bogurodzica jest najstarszym polskim hymnem. Nie wiadomo dokładnie, kiedy powstała, jaka była wcześniejsza jej wersja, kto jest autorem. Wiemy, że to oryginalny polski utwór, a nie tłumaczenie łacińskiego hymnu. Poprzestań na omówieniu dwóch najstarszych strof pieśni. Niektórzy badacze twierdzą, iż powstały one na przełomie XI i XII wieku. Świadczą o tym dwa archaizmy językowe z tego okresu
Jest to inaczej wiersz średniowieczny, czyli o typowej dla tej epoki kompozycji. Nazwa tego typu wiersza bierze się stąd, że: w każdym wersie zamyka się „zdanie” (lub jednorodny człon zdaniowy), „rymy” w wierszu średniowiecznym uzyskane są przez powtarzalność na końcu wersów formy gramatycznej – np. czasownika w 1. os. liczby mnogiej: ————— nosimy ————— prosimy lub np. wołacza: ————— bożycze ————— człowiecze poszczególne wersy mają różną liczbę sylab (w Bogurodzicy spotykamy pierwsze próby ustalania zgodności liczby
Do najstarszych dzieł polskiej poezji religijnej zaliczamy: Bogurodzicę – najdawniejszą, słynną pieśń – hymn z XIII wieku; staropolską wersję żywotu św. Aleksego pt. Legenda o św. Aleksym, zapis z XV wieku; Lament świętokrzyski lub inaczej Posłuchajcie, bracia miła, rękopis z XV wieku. Zabytkiem poezji religijnej są także znane i wciąż funkcjonujące modlitwy, takie jak: Ojcze nasz czy Zdrowaś Maria. Zobacz: Co to jest wiersz zdaniowo-rymowy? Na czym polega szczególna wartość Lamentu świętokrzyskiego? Omów Bogurodzicę, jej
Kronika Galla Anonima powstała w latach 1112-1116 na dworze króla Bolesława Krzywoustego. Treścią obejmuje dzieje państwa polskiego i jego władców od czasów legendarnych (władzy księcia Popiela) do współczesnych autorowi, do wydarzeń roku 1109-1113. Gall Anonim był autorem o nieznanym do dziś pochodzeniu. Imię Gall świadczy o pochodzeniu z krajów romańskich (być może z Francji), choć przez dłuższy czas podejrzewano, iż był Węgrem. Z całą pewnością zdobył gruntowne wykształcenie. Celem i zamiarem Galla Anonima było opisanie czynów króla Bolesława
Z punktu widzenia człowieka współczesnego całość dokonań Aleksego, jego wybór drogi do Boga, wydaje się chybiony, wręcz niezrozumiały. Nikt współczesny nie uwierzy, by świętość wymagała upokorzeń, cierpień ciała i tym podobnych drastycznych poczynań. Niemniej nie dziwi nas mnich buddyjski lub ktoś, kto wybiera się do Tybetu, by zgłębiać filozofię Wschodu, odciąć się od cywilizowanego świata i pogrążyć w kontemplacji. Nawet dziś. Tym bardziej więc nie powinna dziwić postawa ascety sprzed stuleci – a przynajmniej
Aleksy jest wzorem ascety, a Legenda o św. Aleksym przedstawia jego żywot: narodziny, młodość, ożenek z królewną Famijaną. Aleksy składa ślub czystości, rozdaje majątek ubogim i wyrusza w tułaczą wędrówkę. Znosi okrutne męki, leży pod progiem kościoła, szesnaście lat pod schodami na dworze ojca, gdzie wylewano nań pomyje. Przed śmiercią św. Aleksy napisał list wyjaśniający, kim jest. Przy jego śmierci i pochówku nastąpiły liczne cuda, dzwony same dzwoniły, piękny zapach wydobywający się
Hagiografia – to żywotopisarstwo świętych, inaczej tzw. żywoty świętych, bardzo rozpowszechnione w epoce średniowiecza. Są to utwory przedstawiające dzieje świętego, propagują i konstruują one wzór świętego (ascety) – ideał do naśladowania. Przykładem jest Legenda o św. Aleksym. Żywot świętego ma specyficzną budowę. Oto części żywotu: Prolog – czyli wypowiedź autora, mówi on o przyczynach, dla których opisuje żywot świętego, prosi o pomoc i wyrozumiałość. Opis narodzin świętego. Cudowne dzieciństwo (pierwsze objawy zdradzające niezwykłą osobowość). Młodość świętego (coraz
Średniowiecze w Polsce trwało znacznie krócej niż w Europie, choć później się skończyło. Zaczęło się znacznie później – bo dopiero od X w. Polska jako chrześcijańskie państwo znalazła się na mapie średniowiecznego świata cywilizowanego. W historii kultury wyróżnia się dziś trzy podstawowe okresy polskiego średniowiecza – oto ich skrócona charakterystyka (uwaga! podział ten nie do końca pokrywa się z podziałem stosowanym przez historyków): X-XII w. – wczesne średniowiecze To czas formowania się państwowości,
Średniowieczne opowieści o rycerzach układają się w dwa główne cykle: cykl arturiański: Opowieści o królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu. Król Artur panował zapewne ok. V lub VI wieku (postać legendarna). Osoby: rycerze Lancelot, Gowen, Parsifal, królowa Ginewra, czarnoksiężnik Merlin. Miejsce: Bretania – kraj mityczny, prawdopodobnie leżący częściowo we Francji i Anglii. cykl karoliński: Chansons de geste (pieśni o czynach) – w tym Pieśń o Rolandzie Król Karol Wielki panował na pewno w VIII wieku, został nawet cesarzem i założycielem
Można spotkać się z opinią, że jest to jedyny w swoim rodzaju, nigdy potem nie powtórzony obraz społeczeństwa ukazany w literaturze. Choć moglibyśmy dyskutować o tym, czy powtórzony, czy nie – jest faktem, że Geoffrey Chaucer, czternastowieczny pisarz angielski, dał potomnym świetną, pełną humoru panoramę swoich współczesnych. Oto trzydziestu pielgrzymów wybiera się w podróż do grobu św. Tomasza w Canterbury. W gospodzie „Pod Kaftanem” organizują coś w rodzaju konkursu literackiego: przez cały czas podróży snuć będą opowieści. Za
Poemat złożony ze 173 ośmiowierszy z wplecionymi weń balladami i sądami to najważniejszy utwór Villona. Jest parodią testamentu, bo i nie miał za bardzo co rozdawać pierwszy poeta przeklęty. Gdy pisał te strofy, był chory i biedny, rozdaje więc swoje strofy, pieśni i książki, a chude ciało („robactwo się ta nim nie naje”) zapisuje ziemi. Interesujące są ballady – bo zawierają refleksje umierającego Villona (lat zaledwie trzydzieści) nad kwestiami, które ludzkość trapiły na długo przed nim, i trapią
Okazuje się, że ów wdzięczny temat bardzo się w epoce podobał, a w następnych latach nie stracił na popularności. Na przykład średniowieczna Pieśń o Róży dwóch autorów (de Lovrisa i Jana Clopinela) była hitem przez długi czas. Szczególnie część I wierna jest tematowi miłości – pewien młodzieniec wkracza do zaczarowanego ogrodu w poszukiwaniu ukochanej. Wiele się nauczy – bo cała część to pouczenie na temat sztuki miłości, włącznie z wykładem samego Amora. A ukochana? Tak jak lubiło średniowiecze,
Słynny średniowieczny romans to francuskie Dzieje Tristana i Izoldy. Tristan i Izolda po dziś dzień są symbolem cierpień i zarazem szczęścia miłości. Tristan był posłańcem króla Marka i miał przywieźć mu narzeczoną Izoldę. Wraz z nimi wsiada na statek wierna służąca Brangien, która przez omyłkę podaje Tristanowi i Izoldzie napój miłosny, przeznaczony dla Izoldy i króla Marka. Od tej chwili tematem historii jest już tylko ślepa miłość Tristana i Izoldy,
Jest to chyba jedno z bardziej krwawych dzieł w historii literatury. Mniej więcej co stronę dochodzi do dramatycznego pojedynku, co dwie zaś spada jakaś głowa. Bohaterscy rycerze prześcigają się w coraz to wymyślniejszych sposobach uśmiercania przeciwnika, cios spada za ciosem, brzękają miecze i topory, walka trwa bez chwili wytchnienia. Germańscy wojownicy posługują się magią, zawiązują spiski, trują, zdradzają i przekupują się. Jednym z głównych bohaterów jest Zygfryd, syn króla Zygmunta z Xanten, odważny zabójca smoka i zdobywca skarbu
Ze starego bretońskiego cyklu Opowieści o królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu. Król Artur, który założył stolicę w mieście Camelot (dziś Winchester), nie chcąc wyróżnić żadnego ze swych wojowników, a przeciwnie – podkreślić ich równość, kazał zbudować okrągły stół. Przy takim stole miejsca są równoważne, choć rycerzy było aż stu pięćdziesięciu. Przeżywali niezwykłe przygody, poszukiwali św. Graala, gromadzili się w Camelocie co rok, by opowiadać swoje rycerskie przygody. Bohaterowie legendy spełniają wszelkie wymogi ideału rycerskiego:
Chansons de geste to dosłownie „pieśni o czynach”. Są to średniowieczne poematy epickie, nazywane także eposami rycerskimi. Gatunek ten opowiada o czynach bohaterskich z epoki Karola Wielkiego. Przykładem chansons de geste jest Pieśń o Rolandzie. Do eposu rycerskiego należą także romanse rycerskie. Przykłady chansons de geste: O królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu (Anglia), Dzieje Tristana i Izoldy (Francja), Pieśń o Nibelungach (Niemcy), Pieśń o Cydzie (Hiszpania). Średniowieczne opowieści o rycerzach układają się w dwa główne cykle: cykl arturiański: Opowieści o królu
Pieśń o Rolandzie opowiada o rycerzu, który dowodził tylną strażą króla Karola Wielkiego. Roland jest właśnie wzorem rycerza chrześcijańskiego, stał się nawet najbardziej bohaterską postacią, legendarną osobowością literatury średniowiecznej. W skrócie można przedstawić jego dzieje następująco: gwardia dowodzona przez Rolanda została otoczona przez Saracenów (muzułmanów, wrogów chrześcijan). Unosząc się honorem, Roland nie chce zadąć w czarodziejski róg, który wzywa na pomoc armię królewską. Kiedy decyduje się na to pod koniec bitwy, jest już za
Na podstawie poznanej literatury średniowiecza możemy mówić o trzech wzorcach parenetycznych – czyli ideałach, wzorach do naśladowania propagowanych w tej epoce. Ideał rycerza – wzorem takim jest np. Roland ze słynnej francuskiej Pieśni o Rolandzie. Ideał władcy – tu za przykład może nam posłużyć portret Bolesława Chrobrego i Bolesława Krzywoustego, jaki kreśli Gall Anonim w Kronice polskiej. Ideał świętego (ascety), a przykładem takiego wzoru osobowego może być św. Aleksy z Legendy o św. Aleksym. Oprócz tych podstawowych propozycji
