Posts From redakcja
Zanim język polski wkroczył do renesansowej literatury – pierwsi humaniści pisali po łacinie. Propagowali ideały humanistyczne, badali kulturę, przejmowali starożytne wzory. Ich twórczość była elitarna – odbiorca musiał szczycić się wykształceniem. Wśród pierwszych humanistów trzeba wymienić: Andrzej Krzycki – ważna osobistość w początkach XVI wieku w naszej ojczyźnie. Miał nie byle jakie wykształcenie – na uniwersytecie w Bolonii dorobił się tytułu doktora praw. Piastował urzędy, był przednim dworzaninem, erudytą i… kobieciarzem. Innymi słowy
Bardzo to oryginalna postać polskiej sceny renesansowej, barwna, dynamiczna, głosząca dyskusyjne poglądy. Należał do najwybitniejszych publicystów epoki. Był przeciwnikiem Andrzeja Frycza-Modrzewskiego. Umiał doskonale wczuwać się w nastroje społeczne i głośno bronił ogólnie popularnych postulatów, a protestował przeciw tym reformom, których szlachta nie chciała. W sprawie reformy państwa też się wypowiedział. Wymyślił mianowicie Quincunx – po polsku mówiąc „cynek” – figurę przypominającą piramidę, a mającą obrazować pożądany ustrój państwowy. Oto podstawa – jej cztery kąty to
Jezuita Piotr Skarga nazywany jest największym kaznodzieją Polski. Pozostawił około dwustu kazań. Spośród nich (Kazania na niedziele i święta, Kazania przygodne itd.) najważniejsze wydają się Kazania sejmowe. To one zawierają najwięcej przestróg i nawoływań o miłość do kraju, o rozsądek, przestróg przed anarchią i rozpadem Rzeczypospolitej! To one przyczyniły się do tego, iż w późniejszych epokach, już po upadku Polski, uznawano głos księdza Skargi za proroczy! To tu Skarga używał obrazowych porównań i całe serce wkładał, by
Dante – jako bohater Boskiej komedii, prowadzony w zaświaty przez Wergiliusza, a potem przez Beatrycze. Przywołujemy go jako bohatera wielkiego dzieła (a nie autora), choć to wyjątkowy przypadek. Utwór z przełomu epok – część literaturoznawców rzekłaby, że dzieło jeszcze średniowieczne, my wiemy, że zapowiada renesans, a jedną z oznak nowej epoki – jest właśnie sam autor-bohater. Odrzuca średniowieczną anonimowość, mówi o sobie, o swoich uczuciach i subiektywnych ocenach. Choć wędruje do Boga, to on jest podmiotem i głównym sprawcą
Sprawiedliwość w dramatach Szekspira – tradycyjnie rozumiana jako szczęście i godne życie darowywane każdemu, kto na to zasługuje – właściwie nie istnieje. Szlachetni i wrażliwi bohaterowie walczą z dylematami moralnymi, są zagubieni i pełni niepokoju (jak Hamlet), przez długi czas bywają niedoceniani i odrzuceni (jak Kordelia, córka króla Leara) czy wreszcie kończą tragicznie, jak sympatyczni przecież młodzi Romeo i Julia lub Merkucjo. Podobnie rzecz się ma z Makbetem – powinien zostać
Romeo i Julia to tragedia ukazująca piękną, czystą miłość, której nic nie jest w stanie zniszczyć. Miłość przeciwstawiająca się od woli rodziców, miłość aż po grób! Makbet jest analizą zła obecnego w świecie. To studium zbrodni i zbrodniarza. Dekonspiracja mechanizmów władzy, ambicji, a także strachu. Wręcz raj dla psychiatrów: tak wiele w jednym! Otello zawiera analizę miłości zaborczej. Czym jest zazdrość i do czego może doprowadzić? Hamlet to kolejny wgląd w tajemnice ludzkiej psychiki. I to w te najczarniejsze: zbrodnia
Po pierwsze: miłość, sprzeczności tego uczucia – dlaczego miłość jest dobrem, skoro przynosi tyle cierpienia, ale chyba nie jest złem, skoro daje tyle słodyczy. Przez nią człowiek płacze, dzięki niej się śmieje. Po drugie: człowiek – też pełen sprzeczności, twór tak skomplikowany, że nie wystarcza życia, by go poznać. A najtrudniej, oczywiście, poznać samego siebie. Używając określeń Petrarki, człowiek jest „dwuwykładny i pstrokaty, i połyskujący rozmaicie”! Ale uwaga! Na razie renesansowe rozważania o człowieku
Było ich trzech: Dante Alighieri, Francesco Petrarka, Giovanni Boccaccio. Dante Alighieri – wyprzedził epokę, w której żył, swoim arcydziełem zatytułowanym Boska komedia. Trudno je uznać za dzieło do końca średniowieczne, bo tyle w nim mowy o człowieku, jego uczuciach, zagubieniu w świecie i poszukiwaniu właściwej drogi do nieba. Francesco Petrarka zasłynął cyklem pt. Sonety do Laury, po dziś dzień uważanym za wspaniałe dzieło poświęcone niewoli miłości. Był Petrarka miłośnikiem starożytności. Sonety… zaś są głównie analizą
Ogromny wpływ na kształtowanie się epoki renesansu miał Erazm z Rotterdamu. Głosił on, że człowiek jest z natury dobry, zło zaś pochodzi z niewiedzy. Propagował także ideę irenizmu, która jest pochwałą pokoju, przeciwstawienia się wszelkim waśniom, wojnom i kłótniom. Znanym dziełem Erazma z Rotterdamu jest Pochwała głupoty. W utworze tym narratorem jest Głupota, która prześmiewa ludzką tępotę. […] czy jest co głupszego niż, nie wiadomo dla jakich przyczyn, rozpoczynać taką walkę, z której obie strony zawsze
Luteranizm – bezpośredni skutek reformacji, nurt rozpropagowany w Niemczech przez Marcina Lutra. Jego wyznawcy głoszą, że można interpretować Biblię indywidualnie, gdyż Kościół nie jest jedynym autorytetem odczytującym Słowo Boże prawidłowo. Aby umożliwić szerszej rzeszy ludzi samodzielne studiowanie Biblii, powinno się ją tłumaczyć na języki narodowe. Kalwinizm – nurt pochodzący od Jana Kalwina, który objął Francję, Szwajcarię, Niderlandy. Kalwiniści głosili teorię „predestynacji”, tzn. wierzyli w przeznaczenie, w to, że każdy człowiek ma swój los
W XIV wieku przez Europę przetoczyła się zaraza zwana „czarną śmiercią”, która zdziesiątkowała ludność naszego kontynentu. Ci, co pozostali, zapragnęli cieszyć się życiem i docenić jego wartość. Postanowili inwestować pieniądze, tworzyć banki, budować pałace. Dodatkowych dochodów dostarczały wyprawy zamorskie i odkrycia geograficzne. Dlaczego? Bo rozwijał się handel towarami przywożonymi zza oceanu. Najważniejszym nabytkiem były… przyprawy korzenne. Nie złoto, bogactwa, tytoń. To dzięki przyprawom Europejczycy nauczyli się konserwować żywność. Miało to ogromne znaczenie…
Humanizm i reformacja to dwa główne nurty epoki, które określiły jej charakter. Humanizm – to prąd, który w centrum zainteresowania myślicieli, artystów, uczonych stawia człowieka. Humaniści głosili potrzebę poznania i kształtowania indywidualnej, silnej jednostki ludzkiej. W myśl humanizmu człowiek jest najbardziej wartościową jednostką w świecie – liczy się jego talent!!! Hasłem humanizmu stało się słynne zdanie Terencjusza: Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce. Antropocentryzm – pojęcie to związane jest z humanizmem. Dosłownie oznacza
Autorem nazwy renesans (franc. renaissance) jest dziewiętnastowieczny badacz literatury Jacob Burckhardt, autor Kultury Odrodzenia we Włoszech. To właśnie temu historykowi literatury epoki takie jak średniowiecze i barok zawdzięczają pokutującą przez wieki marną opinię. Renesans oznacza odrodzenie – odnowienie i przywołanie ideałów antyku, odrodzenie nauki po stuleciach „ciemnej” epoki średniowiecza. Ale przeciwstawienie epoki średniowiecza (jako czasów ciemnoty i zacofania) oraz odrodzenia (jako epoki nowej i światłej) nie jest wcale takie jednoznaczne. Średniowiecze także interesowało się
Tak, choć nie jest ich wiele i nie wszystkie można zaraz obdarzyć mianem liryki. Choćby taki dwuwiersz: Ach, miły Boże! Toć boli, kiedy chłop kijem głowę goli, ale barziej boli, kiedy miła inszego woli. Tę refleksję o miłości w formie wierszyka wypowiedziano z pewnością innymi słowy niż te, do których jesteśmy przyzwyczajeni. Być może, rezolutny żak użył prozaicznego porównania, ale trudno chyba odmówić mu słuszności. To oczywiście nie jest jedyny średniowieczny polski utwór miłosny,
Walgierz Udały – fikcyjny rycerz – bohater ściśle epickiego fragmentu Kroniki Janka z Czarnkowa – zakochany i żonaty z piękną Helgundą. Jak to w życiu bywa, po powrocie z jednej z wypraw nie zastał w domu małżonki, albowiem uciekła z niejakim Wisławem. Walgierz ściga ich, jednak wpada w zasadzkę zastawioną przez Wisława – co kończy się dlań przykro, albowiem na rozkaz uwodziciela zostaje przykuty do ściany i w dość wyrafinowany i raczej osiemnastowieczny sposób dręczony – musi mianowicie przyglądać się uciechom
Obyczaje ludzi średniowiecza poznajemy nie tylko z dzieł średniowiecznych, obraz ich dają nam także późniejsze powieści oraz współczesne filmy. Przykładem może być: Powieść Henryka Sienkiewicza pt. Krzyżacy, która ukazuje obyczaje średniowiecznego rycerstwa polskiego oraz krzyżackiego. Słynne są np. sceny pojedynków, a także wyeksponowane przez autora niepisane prawo, obyczaje ślubne czy np. etos rycerski. Inne popularne pozycje dotyczące epoki średniowiecza, czytane lub oglądane, to np. historie o Robin Hoodzie, filmy ukazujące dzieje rycerzy
Nawiązania do motywów średniowiecznych znajdujemy we współczesnej poezji, np.: W utworach Stanisława Grochowiaka. Poeta ten fascynuje się epoką średniowiecza, podejmuje tematy, takie jak: miłość i śmierć, piękno i brzydota – typowe dla epoki wieków średnich. Grochowiak przywołuje także motyw „poety przeklętego”, który funkcjonuje w twórczości François Villona, słynnego średniowiecznego autora dzieła pt. Wielki testament. Z kolei w wierszu Święty Szymon Słupnik poeta rozważa problem ascezy i umartwiania ciała. Również utwór Kazimiery Iłłakowiczówny pt. Opowieść małżonki
W piętnastowiecznym wierszu pt. Satyra na leniwych chłopów. Utwór jest bardzo ważny w polskiej literaturze, bowiem daje potomnym realistyczny wizerunek życia wiejskiego z XV wieku. Portret wieśniaka ma być reprezentatywny dla całego stanu: przedstawia osobnika chytrego, wciąż usiłującego oszkapić swojego pana i wykpić się z pańszczyźnianych obowiązków. Zamiast pracować – tylko patrzy, czy nikt nie pilnuje, i wtedy odpoczywa. Chłopi symulują rozmaite naprawy sprzętu, narzekają, że niezdatny („rzekomoć mu pług orać nie chce”), a w ogóle
Pareneza biesiadna – to termin, który obejmuje utwory pouczające, jak powinien wyglądać wzorowy obyczaj biesiadny. Nie jest wymysłem polskim, poradniki „jak ucztować” powstawały w Niemczech, Francji, Anglii – wszędzie tam, gdzie kwitła rycerska kultura dworska. Wiersz Słoty O zachowaniu się przy stole jest pierwszym polskim dziełem poświęconym obyczajom. Otwiera długi szereg utworów rejestrujących, utrwalających, opiewających polski obyczaj. Tu – w XV w. – jeszcze rycerski, nie narodowy. Dzieli się na dwie części, które implikują
Czym charakteryzuje się styl gotycki? Gotyk jest to styl w architekturze i sztuce dojrzałego i późnego średniowiecza. Cechy charakterystyczne gotyku to m.in. krzyżowo-żebrowe sklepienia, łuk ostry, wielkie witrażowe okna. Budowano wówczas wielkie katedry i strzeliste kościoły gotyckie. Początkowo „gotyk” była to nazwa pogardliwa, używana w okresie renesansu jako określenie stylu barbarzyńskich Gotów. Dopiero w czasie romantyzmu uznano ten styl za arcydzieło sztuki. Słynne przykłady budowli gotyckich to wielkie katedry we Francji: Paryż, Amiens, Reims, Chartres. W Polsce
