Anakolut (z gr. anakólouthon brak związku) — błąd składniowy, który polega na braku logicznej łączności między poszczególnymi częściami wypowiedzenia. Przykład: Wchodząc do szkoły, rozległ się dzwonek. Uwaga! Anakolut nie jest błędem, jeśli używa się go świadomie, na przykład jako sposobu indywidualizacji języka bohatera.
Pleonazm (od gr. pleonasmós nadmiar) — typ błędu słownikowego polegający na niepotrzebnym uzupełnieniu (określeniu) jakiegoś wyrażenia lub wyrazu wyrazem, który powtarza jego treść. Przykłady: bardziej weselszy, cofać się do rytu, akwen wodny, kontynuować dalej.
Tautologia (z gr. tautó to samo i lógos słowo) – błąd podobny do pleonazmu polegający na niepotrzebnym powiedzeniu jeszcze raz czegoś, co już w danej wypowiedzi został-o zawarte, np. nudny i nieciekawy film, wzajemne związki i powiązania.
Uzus – powszechny zwyczaj językowy będący podstawą normy językowej. Uzus jest szerszy od normy (bo obejmuje to, co naprawdę w języku istnieje, także np. błędy językowe czy wyjątki). Kryterium uzualne (czyli inaczej powszechności użycia) jest ostateczną instancją przesądzającą o poprawności jakiegoś słowa czy konstrukcji.
Puryzm językowy – skrajna postawa wobec języka polegająca na przesadnej dbałości o jego czystość. Puryści dążą do usunięcia z języka wszelkich zapożyczeń (czasem nawet tych, które już dawno się przyjęty!) i elementów nietradycyjnych. Całkowitym przeciwieństwem puryzmu jest przesadny liberalizm – także skrajna postawa akceptowania wszystkiego, co się w języku dzieje (również np. przesadnej ekspansji zapożyczeń).
Słowo stylistyka pochodzi od greckiego stylos (rylec), nazwy narzędzia służącego do pisania na woskowych tabliczkach. Z czasem wyraz ten nabrał znaczenia: „sposób pisania”, a stąd „sposób wypowiadania”. Jako dział nauki o języku zajmuje się opisem środków językowych pod względem ich przydatności do wyrażania myśli i uczuć. Praktycznym zadaniem stylistyki jest rozwijanie dbałości o dobór odpowiednich wyrazów i zwrotów, o właściwą budowę zdania, o zharmonizowanie członów wypowiedzi z treścią całości. Ponadto wyrabia umiejętność posługiwania się wyrazistymi, czyli ekspresywnymi środkami językowymi.
Pytanie nie o to, czy chcesz się zmienić. Bo chcesz, jak każdy myślący homo sapiens, ale o to, kiedy to zrobić. Kiedy? Na wiosnę, oczywiście. Nie oszukujmy się – zima wysysa z nas wszystkich siły. Na wiosnę wyglądamy najgorzej, czujemy się najgorzej, jesteśmy najmniej sprawni umysłowo i fizycznie. Sięgnęliśmy dna. Więc czas się od niego odbić. Mała wieka zmiana Pomyśl o jednej rzeczy, której w sobie nie cierpisz i która jak kotwica hamuje Twoje życie,
Na wiosnę przyroda pęcznieje, a my marzymy, żeby się skulić. W sensie dosłownym – żeby nas po prostu było mniej. Wtedy tradycyjnie jak co roku dopada nas pomysł odchudzania. Łapiemy pierwszą lepszą dietę-cud, co obiecuje 15 kg w cztery dni i już po dwóch dobach mamy dość. Co tu dużo mówić – odchudzanie to jedno z najtrudniejszych zadań. Dlatego nie wolno go traktować jak zadanie, tylko jak zwyczajne życie. Dlaczego najczęściej się nie udaje? Bo
Zbliża się koniec miesiąca, trzeba kupić bilet miesięczny. To zdecydowanie przerasta Nieśmiałego. Nie czuje się na siłach, żeby poprosić o kwartalny ulgowy. Ale bilet kupić musi. Przerażony staje w ogonku po bilety, a tu okazuje się, że w okienku sprzedaje śliczna dzieweczka. Dla Nieśmiałego nie ma nic gorszego, niż spotkać kogoś atrakcyjnego płci przeciwnej. Dezerteruje, gdy przed nim jest już tylko jedna osoba. Przeżywa istne katusze, gdy czuje, jak ludzie na niego podejrzliwie
ABSURD – słowo to pochodzi z języka łacińskiego i znaczy „niedorzeczny”. Absurdem będzie zatem stwierdzenie nonsensowne, sprzeczne z logiką. W literaturze jednak absurd bywa wykorzystywany jako ważny chwyt literacki, często występuje w parze z – groteską, parodią czy paradoksem. Wyśmienitym przykładem wykorzystania absurdu jest Ferdydurke Witolda Gombrowicza. Główny bohater – Józio – ma lat trzydzieści, co nie przeszkadza, że uczęszcza do szkoły niby osoba niedorosła. Ta absurdalna sytuacja pozwala autorowi
AGNOSTYCYZM – pogląd filozoficzny, głoszący, że poznanie świata i praw nim rządzących nie jest możliwe do końca. Agnostycy twierdzili, że są na świecie rzeczy i sprawy, które nie mieszczą się w nauce, i że nie należy się nimi zajmować, natomiast trzeba opracowywać tylko dostępne zmysłom zjawiska. Pogląd ten kojarzy się z filozofią pozytywizmu, jest bowiem realną odpowiedzią na pytania dotyczące zjawisk nieziemskich, tak eksponowanych w romantyzmie. Łatwo zauważyć, że ta
ALEGORIA – to pojedynczy motyw lub zespół motywów w utworze literackim lub w dziele plastycznym, który poza znaczeniem dosłownym i bezpośrednio przedstawionym ma jeszcze znaczenie inne – ukryte i domyślne. To drugie znaczenie jest konwencjonalne, ustalone przez tradycję i tylko jedno. Przykładem alegorii jest kościotrup z kosą – alegoria śmierci. Przykładem alegorii może być częsty w utworach literackich obraz okrętu w czasie burzy na morzu, który w rzeczywistości oznacza zagrożenie
ANAFORA – jest to rodzaj powtórzenia, figura stylistyczna stosowana w poezji. Powtórzenie wyrazu, zwrotu, spójnika, zaprzeczenia występuje na początku każdego wersu, odwrotnie niż w przypadku – epifory, gdzie ma ono miejsce na końcu wersów. Przykładem anafory może być poezja barokowa np. wiersz Daniela Naborowskiego Do Anny – każdy wers poeta rozpoczyna zwrotem „Z czasem…” wiersz Niestatek Jana Andrzeja Morsztyna, gdzie powtarzane jest na początku wersów słowo: „Prędzej…”.
ANAKREONTYK – utwór poetycki, który wywodzi się z literatury starożytnej, ukształtowany przez greckiego poetę Anakreonta (VI w. p.n.e.). Wiersze te charakteryzuje lekka tematyka, anakreontyki sławią uroki życia, biesiady, uczty, erotykę.
ANGLIKANIZM – nurt wyznaniowy powstały w wyniku reformacji w Anglii. Warto pamiętać, że renesans europejski określiły dwa główne prądy: humanizm i reformacja. W wyniku reformacji powstały nowe nurty wyznaniowe (por. → luteranizm, kalwinizm). W Anglii reformacja wiązała się z osobą króla Henryka VIII, który oderwał się od zwierzchności papieża i stworzył własny, narodowy Kościół. Oprócz względów politycznych zadziałał tu prawdopodobnie czynnik prywatny – słynny romans z Anną Boleyn, z którą
ANIMIZACJA – (animo = ożywiam) inaczej ożywienie. Stosowany w poezji środek stylistyczny, polegający na nadaniu przedmiotom martwym lub zjawiskom przyrody cech istot żywych. Służy dynamizacji obrazu poetyckiego. Przykładem animizacji są zwroty: czas mknie, ziemia oddycha, wyjący wiatr, biegnący potok, jęczący stół itp.
ANONIM – utwór nie podpisany. Anonimy często spotykamy w średniowieczu, które nie pochwalało sławy autorskiej i wyżej stawiało ideę dzieła niż jego twórcę. Anonim może to być także nie podpisany list – forma niezbyt kulturalna. Nazwą Anonima określamy także autora, którego nazwiska nie znamy. W przypadku Galla Anonima – słynnego kronikarza polskiego średniowiecza – miano to stało się imieniem własnym.
ANTROPOCENTRYZM – pogląd rozpowszechniony w epoce renesansu, określający sztukę, filozofię, światopogląd ludzi tej epoki. W centrum zainteresowań stawia człowieka (gr. antropos – człowiek, łac. centrum – środek = ), jako cel i ośrodek świata. Jest przeciwieństwem teocentryzmu, czyli stawiania w centrum świata Boga.
ANTYK – nazwa ta określa kulturę starożytną i świat Greków i Rzymian. Epoka starożytna, starożytność i antyk – są to terminy stosowane wymiennie. Łacińskie antiquus znaczy po prostu dawny. Stąd wyraz antyk jest stosowany także do określenia zabytku i dawnego dzieła sztuki.
ANTYTEZA – inaczej jest to przeciwstawienie, zestawienie w wypowiedzi dwóch przeciwstawnych znaczeniowo członów wypowiedzi, np. zdań. Figura retoryczna, jaką jest antyteza była szczególnie modna w poezji barokowej, w której znajdujemy nagromadzenie antytez. Np. Ty jednak milczysz, a mój język kwili, Ty nic nie czujesz, ja cierpię ból srodze Tyś jak lód, a jam w piekielnej śrzeżodze (J. A. Morsztyn Do trupa) Wyraźnie poeta przeciwstawia swoje „Ja”, określone przez dźwięk, cierpienie,