GIMNAZJUM
Uniwersalna wartość Biblii Biblia to arcydzieło literatury światowej. Biblia jest, obok dorobku antyku, jednym z dwu najważniejszych źródeł naszej kultury – z niej wyrasta światopogląd, system wartości i ocen, bogactwo literatury i sztuki kręgu śródziemnomorskiego. Jest zapisem historii – obyczajów, zdarzeń i osób sprzed wieków. Prezentuje ludzi, ich obyczaje i poglądy z wielu epok, ale eksponuje to, co uniwersalne i niezależne od kostiumu i czasu historycznego. Biblia jest sacrum – księga święta dla chrześcijan i w części Starego Testamentu – dla
Epos rycerski Pieśń o Rolandzie Biografia Roland uczestniczy w wojnie prowadzonej przez Karola Wielkiego przeciwko Saracenom. Wojna trwa już siódmy rok. Cesarzowi pozostało już tylko pokonać Marsyla, władcę Saragossy, aby odnieść całkowite zwycięstwo. Doradca Marsyla przekonuje go, by wysłał do cesarza poselstwo z bogatymi darami i obietnicą poddania się. Roland nie ufa posłom – opowiada się za tym, by walczyć z niewiernymi do ostatniej kropli krwi. Jego ojczym Ganelon chciałby jednak zaprzestania walki i jest
Przypowieść biblijna – ważny gatunek literacki Jezus, aby przekazać ludziom swą naukę, używał prostych przykładów krótkich opowiastek, które ilustrowały myśli i pouczenia, które chciał przekazać ludziom. I taki właśnie gatunek nazwano przypowieścią (parabolą), jej fabuła jest tylko pretekstem do ukazania ukrytych, uniwersalnych prawd. Czym były przypowieści? Przypowieść – to utwór narracyjny, krótka opowieść, która jest ilustracją ukrytej w niej mądrości. Czyli przedstawione postacie i wydarzenia nie są tak naprawdę najważniejsze, lecz funkcjonują jako przykłady
Epos to główny gatunek epiki do czasu powstania powieści. Jest to rozbudowany utwór wierszowany, który ukazuje dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów na tle wydarzeń przełomowych dla danej społeczności. W przypadku Iliady tłem fabuły jest wojna trojańska, natomiast bohaterowie legendarni to np. Achilles, Agamemnon, Parys, Helena, a także bogowie greccy. Źródłem eposu są mity i podania, Iliada np. wywodzi się z mitu o jabłku niezgody. Cechy gatunkowe eposu Inwokacja – czyli rozbudowana apostrofa umieszczona we wstępie
Dość często w testach zdarza się polecenie: zaproponuj tytuł do przytoczonego fragmentu tekstu. Jak to dobrze zrobić? Oto kilka wskazówek. Nie znajdziesz w podręcznikach recepty na doskonały tytuł. Zresztą autorzy rozmaitych tekstów stawiają swoim tytułom różne zadania. Dziennikarz, który chce, by jego tytuł wstrząsnął odbiorcą, pisze: Krwawy mord w mrocznym zaułku miasta albo Rażeni piorunem… Czasami okazuje się, że jest to drobne oszustwo, bo na przykład mord był dopiero planowany (na szczęście!), a Rażeni
Poprzednia epoka wywodziła swą nazwę od klejnotu, ich następcy wzięli nazwę od światła. I taka była filozofia nowej epoki: oświecenia, rozumu, samoświadomości myślicieli, którzy zarzucali ciemnotę, zacofanie i „zepsucie sztuki” poprzednikom. Nazywano oświecenie także „wiekiem rozumu i wiekiem filozofów”. Termin „oświecenie” powstał w Niemczech. Nowy prąd szybko ogarnął Anglię, Francję, a wkrótce całą Europę. Nic dziwnego, że ludzie chętnie przyjęli nowe ideały i założenia, przynosiły one bowiem optymizm i wiarę w sens życia na ziemi, odsunęły ponure myśli
Hymn (Smutno mi, Boże) Juliusza Słowackiego Hymn (fragment) Smutno mi, Boże! – Dla mnie na zachodzie Rozlałeś tęczę blasków promienistą; Przede mną gasisz w lazurowej wodzie Gwiazdę ognistą… Choć mi tak niebo ty złocisz i morze, Smutno mi, Boże! Jak puste kłosy, z podniesioną głową Stoję rozkoszy próżen i dosytu… Dla obcych ludzi mam twarz jednakową, Ciszę błękitu. Ale przed tobą głąb serca otworzę, Smutno mi, Boże! Hymn (Smutno mi,
Jak ją interpretować? Miłość wypełnia utwór po brzegi i to miłość kreuje niezwykłe obrazy i zachwyt nad ukochaną osobą, obiektem uczucia. W swojej dosłownej warstwie utwór zajmuje się miłością zmysłową i próżno temu uczuciu dowodzić tylko duchowego wymiaru. Trudno się dziwić – Pieśń… powstała na Wschodzie, za czasów króla Salomona, który utrzymywał liczny harem w swoich kosztownych pałacach. Być może dlatego tyle w strofach Pieśni… opisu szczegółów kobiecego ciała i jego piękna: Krągłość twych bioder jest jak
Hagiografia Był wiek XIII, gdy zakon żebrzący dominikanów przeniósł na grunt polski Złotą legendę Jakuba da Voragine’a, popularny w Europie zbiór żywotów świętych. Przepisywano go i dokładano biografie świętych polskich. U nas najstarsze zabytki tego rodzaju to pochodzące z początku XI wieku żywoty świętego Wojciecha. Obfitsza twórczość w tej dziedzinie przypada na XIII i XIV stulecie. W XIV wieku powstał między innymi Żywot świętej Kingi, żony Bolesława Wstydliwego. Wiek XV przynosi pierwsze próby żywotopisarstwa w języku polskim.
Neologizmy, archaizmy, poetyzmy Nie posługujemy się nimi w zwykłej mowie, ale występują w poezji, w prozie poetyckiej. Specjalnie używają ich autorzy, aby uatrakcyjnić teksty. A uczniowie muszą… umieć je wskazać i nazwać. Poetyzmy Wyrazy charakterystyczne dla języka poetyckiego, uważa się je za szczególnie wzniosłe, artystyczne: ruń, toń, kobierzec. Rzadko w zwykłej mowie i w zwykłym mieszkaniu mówimy o naszym dywanie, że trzeba by uprać… kobierzec. Neologizmy Wyrazy zupełnie nowe. Poeta stworzył sobie wyraz na potrzeby wiersza – ale
Hymn o miłości – przesłanie i kompozycja Gdybym mówił językami ludzi i aniołów, a miłości bym nie miał, stałbym się jak miedź brzęcząca albo cymbał brzmiący. Gdybym też miał dar prorokowania i znał wszystkie tajemnice, i posiadał wszelką wiedzę, i wszelką [możliwą] wiarę, tak iżbym góry przenosił, a miłości bym nie miał, byłbym niczym. I gdybym rozdał na jałmużnę całą majętność moją, a ciało wystawił na spalenie, lecz miłości bym nie miał, nic bym
Czy Jacek Soplica jest typowym bohaterem romantycznym? Tak, i nie. Najlepiej określić go jako nietypowego bohatera romantycznego. Część życiorysu Jacka Soplicy pasuje do schematu. Pierwszy etap – młodości bohatera – odbiega od typowego układu. Soplica jest zawadiaką, hula, bierze udział w sejmikach – zupełnie nie pasuje do portretu uduchowionego, samotnego, wrażliwego poety. Lecz miłość Jacka do Ewy Horeszkówny jest nieszczęśliwa. Uczucie nie może zrealizować się w małżeństwie. W życiu Jacka Soplicy dokonuje się metamorfoza,
Co to jest mit? Mit – z gr. mythos – słowo, mowa, opowieść. To opowieść narracyjna zwykle przekazywana ustnie z pokolenia na pokolenie, organizująca i wyrażająca wierzenia danej społeczności. Opowiada zwłaszcza o początkach istnienia świata, powstawaniu bogów, ludzi i i mechanizmach rządzących światem. lub wyraża emocje, np. lęk, radość itp. Opowieść przekazywana z pokolenia na pokolenie powoduje, że w danej społeczności wykształca się świadomość mityczna, jednocząca członków tej społeczności. Charakterystyczny dla pierwszych kultur sposób
Kiedy powstał wiersz? Powstał w 1856 r. i został zainspirowany emigracyjnymi dyskusjami po sprowadzeniu prochów Mickiewicza z Konstantynopola do Paryża. Hołd złożony Mickiewiczowi W tym wierszu Norwid składa hołd Mickiewiczowi w rok po jego śmierci – świadczy to o tym, że mimo sporu z filozofią Mickiewicza poeta doceniał ogromną rolę, jaką wieszcz odegrał w polskiej kulturze i literaturze. Budowa wiersza Wiersz jest zbudowany z dwóch części. W pierwszej zostają przywołani wielcy ludzie, za życia niedoceniani i odrzuceni przez sobie współczesnych,
Centrum kulturalnym pozytywizmu była Warszawa. Tu też ideologia tej epoki utrzyma się najdłużej. Gdy Kraków ogarnie szaleństwo młodopolskie, tu wciąż trwać będą okopy dawnego, rozsądnego programu. Tu tworzyć będą Orzeszkowa, Prus, Sienkiewicz, Chmielowski. Warszawę drugiej połowy XIX wieku najlepiej poznajemy dzięki Lalce. Krakowskie Przedmieście, Aleje Ujazdowskie, Łazienki – te same co dziś. Za to poważnie awansowało Powiśle. Wówczas była to dzielnica biedoty i panien pośledniej profesji. O modzie ówczesnej prawi pismo kobiece
Ramy czasowe 1818 – „teoretyczny” początek. Kazimierz Brodziński wydał bowiem rozprawę O klasyczności i romantyczności, tudzież o duchu poezji polskiej, w której stwierdził fakt istnienia w kulturze europejskiej dwu nurtów artystycznych, klasyczności i romantyczności, i postulował stworzenie oryginalnej polskiej formuły, najlepiej sielskości. 1822 – „praktyczny” początek romantyzmu. Adam Mickiewicz wydał Ballady i romanse – zbiór 14 ballad, który praktycznie, literacko realizował założenia romantyzmu. Trzy fazy polskiego romantyzmu 1822-1830 wstępna faza romantyzmu. Młodzi twórcy krystalizują swój program, piszą młodzieńcze
Znaczenie symboliczne, alegoryczne, ironiczne wiersza Znaczenie symboliczne wiersza Słowo symbol skojarz ze słowem znak. Greckie słowo symbolon miało sens: znak rozpoznawczy. W życiu codziennym łatwo takie znaki – symbole wskazać: krzyż jest symbolem religii chrześcijan, czerwony krzyż – PCK, rumieniec – oznacza wstyd. Symbolami stają się odpowiednio graficzne nazwy firm (zwane logiem firmy) albo ich znaki graficzne – np. lew jako symbol Peugeota. W tym ujęciu rozumiemy, co to jest znaczenie symboliczne:
Na egzaminie bardzo prawdopodobne jest pytanie o obcy tekst, w jakiś sposób jest wtopiony w główny, ten, który analizujemy. Trzeba będzie go wskazać i nazwać. Czasem czytamy sobie tekst i nagle napotykamy fragment: cytat, wypowiedź, którą znamy z innego źródła. To naturalne – wcale nie ściąga i nie naśladownictwo. Utwory literackie nie muszą żyć samotnie, czasem autorzy sięgają po dorobek innych twórców. Gimnazjaliści powinni rozpoznać taki tekst w tekście w
Zbigniew Herbert U wrót doliny Po deszczu gwiazd Na łące popiołów zebrali się wszyscy pod strażą aniołów z ocalałego wzgórza można objąć okiem całe beczące stado dwunogów naprawdę jest ich niewielu doliczając nawet tych którzy przyjdą z kronik bajek i żywotów świętych ale dość tych rozważań przenieśmy się wzrokiem do gardła doliny z którego dobywa się krzyk po świście eksplozji po świście ciszy ten głos bije jak źródło żywej wody jest
Bo ta właśnie ballada bezpośrednio prezentuje romantyczny punkt widzenia na sprawy tego świata – ukazuje, czym jest owa romantyczność – i ilustruje w pewnym sensie przebieg sporu romantyków z klasykami. O czym opowiada narrator? Oto na rynku małego miasteczka młoda dziewczyna Karusia zachowuje się jak szalona – rozpacza, wyciąga do kogoś ręce. Z jej słów wynika, że rozmawia ze zmarłym Jasieńkiem, swoim ukochanym. Widmo zmarłego wydaje się rzeczywiście obecne – „zimny, biały jak chusta”
