Romantyzm
Czym jest ten tekst? Dziady część IV są wielkim romantycznym monologiem, odsłaniającym świat ducha, a ponieważ uczuciom trudno narzucić dyscyplinę, stąd też forma monologu nieskładna, poszarpana, często fragmentaryczna i bełkotliwa. Autorem tego niezwykłego monologu jest Gustaw, tragiczny kochanek Maryli, który w imię miłości gotowy jest zakwestionować cały porządek świata. Czas, miejsce, bohater Akcja Dziadów część IV rozgrywa się na plebanii, w noc Zaduszek, w atmosferze mroku i tajemnicy. Do domku Księdza przybywa dziwna postać. Jest to
Autor Johann Wolfgang Goethe (1749-1832) – pierwszy okres jego twórczości przypada na czas burzy i naporu, to wtedy właśnie powstają ballady oraz słynna powieść epistolarna Cierpienia młodego Wertera. Jego twórczość i osobowość wywarły ogromny wpływ na literaturę europejską. Epoka Preromantyzm. W drugiej połowie XVIII wieku w Niemczech zaistniało zjawisko zwane preromantyzmem. Młode pokolenie, które wówczas doszło do głosu, manifestowało bunt wobec istniejącej sytuacji, wobec zastanego porządku. Młodzi buntowali się przede wszystkim przeciwko
Co się dzieje? Akcja II części Dziadów opiera się na starym zwyczaju pogańskim – przywoływania duchów, które ujawniają swoje grzechy. Czasem ludzie mogą pomóc zjawom, czasem nie. Koncepcja uczciwego życia według teorii ludowej wynika z dialogów duchów z Chórem, główne zasady Chór powtarza w formie refrenu. Klasyfikacja duchów Duchy lekkie Pierwsze ukazują się – w postaci aniołków – duchy dwojga dzieci: Józia i Rózi. Cierpią, choć ich wina wydaje się być dość
Tło epoki Romantyzm jest czasem, gdy po utracie niepodległości przez Polskę narastają tendencje narodowo-wyzwoleńcze. Po upadku względnie autonomicznego Księstwa Warszawskiego w 1815 roku powstaje Królestwo Kongresowe, całkowicie podporządkowane rządom carskiej biurokracji i wojska. W maju 1823 roku na Litwie rozpoczęły się prześladowania młodzieży z Towarzystwa Filomatów i Zgromadzenia Filaretów. Były to studenckie organizacje samokształceniowe i literackie, które gubernator Litwy Nowosilcow oskarżył o działalność wywrotową. Władze carskie rozpętały nagonkę i stworzyły sfingowany proces polityczny. Aresztowano m.in. Mickiewicza i jego przyjaciół:
Romantyzm w Polsce Sytuacja w Polsce u progu romantyzmu Kraj był pod zaborami. Polska jako samodzielne państwo nie istniała. Królestwo Polskie z carem Aleksandrem jako władcą było zaledwie namiastką ojczyzny, początkowy względny liberalizm ustępował stopniowo miejsca uciskowi. Świeże były jeszcze w pamięci nadzieje związane z Napoleonem i bolesne rozczarowanie po jego klęsce. Wyrosło młode pokolenie – pełne nienawiści do zaborcy i chęci do walki. Ideologia romantyzmu znalazła tu podatny grunt. Przecież podkreślała siłę wiary i uczucia, przypisywała wielkie możliwości
Geneza i problematyka dyskusja – ocena powstania listopadowego i jego przywódców, polemika z Mickiewiczem, temat dojrzewania i poznawania świata przez młodego człowieka, mesjanizm narodowy (przenośnia Winkelrieda), ocena społeczeństwa polskiego, temat poezji i jej roli w życiu narodu, psychologiczny portret Polaka – w tym dylemat moralny (próba królobójstwa), hamletyzm (niemoc czynu), miłość i rozczarowanie światem, wątki szekspirowskie: konstrukcja bohatera, Przygotowanie. Gatunek Dramat romantyczny Bohaterowie Bohater romantyczny – Kordian, który łączy wątki i różne miejsca dramatu (motyw podróży). Przywódcy powstania:
Gatunek – powieść poetycka. Tytuł: Giaur – niewierny, tytułowy bohater – to innowierca w oczach Turków, a akcja rozgrywa się w okupowanej przez nich Grecji. Co się dzieje? Jest to historia miłości Giaura i pięknej niewolnicy Turka Hassana – Leili. Zakochani zamierzają uciec, lecz basza Hassan dowiaduje się o romansie najpiękniejszej żony. Kara za zdradę jest w Turcji okrutna – Hassan topi Leilę w morzu. Zrozpaczony Giaur mści się i zabija Hassana (napada go w wąwozie), po czym
Zapowiedzią romantyzmu był oświeceniowy sentymentalizm – prąd, który przeciwstawiał się wszechwładzy rozumu, głosił wyższość duszy, uczuć i hasło powrotu do natury. Oświeceniowa filozofia rozczarowała młode pokolenie. Gdzie indziej zaczęło ono szukać sensu życia i wiedzy o świecie. Nie rozum, lecz wiara, uczucia! Nie kultywowanie tradycji, lecz wolność, kreowanie nowej rzeczywistości! Miejsce porządku zajęły niepokój, chaos, rozdarcie. Romantyczny bunt objął różne dziedziny życia – i politykę (powstania!), i obyczaje, i kulturę. To epoka rewolucji i namiętności. Słowa „romantyczny”
Romantyzm w Europie Romantyzm w Europie trwał krócej niż w Polsce – liczy się go do Wiosny Ludów 1948 lub 1850 roku – daty uznanej za wkroczenie realizmu do literatury. Najważniejsze, obowiązujące do matury nazwiska twórców to: Johann Wolfgang Goethe – pisarz niemiecki i lord George Byron – romantyk angielski. Najważniejsza lektura (obowiązkowa) to Cierpienia młodego Wertera Goethego. Ważna pozycja dla poziomu rozszerzonego – Faust Goethego. Postać Giaura i postawa
Romantyzm przed egzaminem Nie zapomnij o problemie bohatera romantycznego – jego biografii, modyfikacji modelu, porównaniach i zestawieniach. Nie daj zaskoczyć się pytaniem o mesjanizm narodowy i jego metafizycznej lub historycznej koncepcji. Podstępne terminy rozróżniają Mickiewiczowską wizję mesjanizmu od wersji Słowackiego. Metafizyczna to ta z Dziadów i Ksiąg narodu i pielgrzymstwa polskiego, która postrzega Polskę jako zbawiciela zniewolonych państw na wzór Chrystusa – a więc Boga. a więc wchodzimy w kręgi
Nie-Boska komedia Zygmunta Krasińskiego Okoliczności powstania W chwili wybuchu powstania listopadowego Zygmunt Krasiński znajdował się za granicą. Pragnął powrócić do kraju, lecz powstrzymał go stanowczy zakaz ojca. Jednak wydarzenie to wstrząsnęło wyobraźnią młodego człowieka, choć interpretował powstanie przez pryzmat spojrzenia ojca: w kategoriach rewolucji społecznej. Poeta chciał dać wyraz swoim poglądom – i to z pewnością stało się jedną z przyczyn napisania Nie-Boskiej komedii. Z pewnością złożyły się na to także zainteresowania Krasińskiego – zajmowała go historia,
Polski bohater romantyczny ma zazwyczaj wszystkie cechy typowe dla bohatera tej epoki: jest nadwrażliwy, zbuntowany, osamotniony. Często jest nieszczęśliwie zakochany, bywa nierozumianym przez odbiorców poetą. Zdarza się, że popełnia samobójstwo lub przynajmniej tego próbuje. To ktoś wyjątkowy, nieprzeciętny – romantyczny indywidualista! Utwory polskiego romantyzmu zawierają różnorodne kreacje bohatera. Twórcy odwołują się do wzorców europejskich bohatera werterowskiego (np. Gustaw z IV części Dziadów) czy bajronicznego (Konrad Wallenrod). Specyficzna kreacja polskiego bohatera
Cechy romantycznych utworów irracjonalizm – skupienie na emocjach, uczuciu Typowe dla tej cechy środki językowe słownictwo nazywające emocje (strach, miłość, żal) wszelkiego rodzaju środki artystyczne podkreślające emocjonalność, ekspresję tekstu: wykrzyknienia (eksklamacje), słownictwo nacechowane emocjonalnie (np. zdrobnienia, zgrubienia), także apostrofy, metafory w składni: zdania urywane, krótkie cząstki, czasem także powtórzenia Przykłady: Grzmijcie bębny, ryczcie działa, Dalej, dzieci, w gęsty szyk!
Romantyków ciekawiło wszystko, co niezwykłe, poruszające, zaskakujące. Fascynowały ich tajemnice tkwiące w otaczającej rzeczywistości. Stąd w ich twórczości duchy i zjawy, sny i widzenia – wiążą się z przeświadczeniem, że obok siebie istnieją świat materii i świat ducha. Zamiast cywilizacji romantycy wybierają prostotę, co tłumaczy ich powrót do natury i ludowości. Podobnie jak twórcy każdej innej epoki romantycy próbowali opisać świat, tyle że inaczej go postrzegali i inne elementy z niego wybierali niż twórcy poprzednich epok. Nie interesuje ich
Topos wędrówki występuje w literaturze od najdawniejszych czasów – jednym z takich homo viator był mitologiczny Odyseusz, który dziesięć lat wracał z wojny trojańskiej do rodzinnej Itaki. W utworach romantycznych motyw ten pojawia się szczególnie często, a twórcy I połowy XIX wieku nadają mu różnorodne sensy. Podróżowanie pozwala bohaterom na poznanie świata, ale też samych siebie – pozwala im na osiągnięcie dojrzałości. Czasem bywa metaforą losów człowieka – a zdarza się,
Nocą 29 XI 1830 r. od ataku na Belweder, siedzibę księcia Konstantego, rozpoczęło się powstanie listopadowe. Wydarzenie to miało wielki wpływ i na biografie, i na dzieła polskich romantyków. W ogarniętej powstaniem Warszawie swoimi wierszami zachęcał do walki Słowacki. W walkach brali udział m. in. Wincenty Pol i Lucjan Siemieński (poeci krajowi). Próbował powrócić do Polski Mickiewicz, ale zatrzymał się w zaborze pruskim. Także młody Krasiński marzył o wzięciu udziału
Żadna inna epoka nie stawiała tak wysoko poety i poezji, jak czynił to romantyzm. Poetę uważano wówczas za kogoś wyjątkowego, stojącego ponad innymi ludźmi. To jemu przypisano umiejętność rozumienia duchowej strony rzeczywistości i odczytywania jej tajemnic. Obdarzony niezwykłą mocą, pośredniczył w przekazywaniu ludziom mocy poezji. Samą poezję traktowano jak absolut, jak siłę mogącą zmieniać rzeczywistość – sądzono, że słowo może mieć moc czynu! W romantycznej literaturze polskiej przed poetą stanęło
Od roku 1795 – kiedy to w wyniku trzeciego rozbioru Polska zniknęła z mapy Europy – problem odzyskania niepodległości będzie jednym z ważniejszych tematów literackich aż do roku 1918! Widać to zwłaszcza w literaturze romantycznej, która wyraźnie głosi hasła wolności, a także potrzebę buntu i walki. Twórcy tej epoki, a wśród nich ci najwięksi: Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki, analizują w swoich dziełach aktualne wydarzenia, na przykład badają przyczyny klęski powstania listopadowego, a przy tym pokazują różne drogi wiodące
Romantyzm polski swój szczególny charakter zawdzięcza takiej, a nie innej sytuacji politycznej w owym czasie. Prócz problemów typowo polskich w utworach tej epoki pojawiają się jednak także tematy i inspiracje obecne w całej literaturze romantycznej: ludowe wierzenia, motywy orientalne i historyczne, na przykład nawiązania do średniowiecza. Szczególne znaczenie będzie miała ludowość, traktowana jako podstawa kultury narodowej, ważny element polskiej odrębności. Także inne motywy mają w literaturze polskiej nieco inny charakter. Nawiązywanie
Jaka była romantyczna miłość? Twórcy tej epoki interpretowali ją w szczególny sposób, wzorując się na takich utworach, jak Nowa Heloiza Rousseau czy Cierpienia młodego Wertera Goethego. Miłość była uczuciem nagłym i silnym, często od pierwszego wejrzenia. Dawała niezwykłe szczęście, ale też cierpienia ponad siły, prowadziła do obłędu czy samobójstwa… W tej epoce nie łączy się miłości z małżeństwem, które jest interpretowane jako „grób miłości”. To uczucie nie ma szans na
