Romantyzm
Poetom romantycznym przyszło żyć w okresie niezwykle ważnych wydarzeń politycznych i przemian społecznych. Nie wszyscy pamiętali nadzieje związane z Napoleonem (na przykład Słowacki urodził się w 1809 r.), ale ich wspólnymi doświadczeniami były powstanie listopadowe i Wiosna Ludów. Interesujące wydarzenia nie są jednak jedynym powodem, by dobrze poznać biografie romantycznych twórców. Znajomość losów poety okazuje się ważna, przydatna w trakcie lektury jego dzieł. Nie ma chyba pisarza, który w swojej twórczości nie odwoływałby się do własnych przeżyć i doświadczeń.
Kalendarz zdarzeń i zjawisk Historia 1795 r.: III rozbiór i zniknięcie Polski z mapy Europy. 1797 r.: powstanie we Włoszech Legionów Dąbrowskiego; wielkie nadzieje Polaków związane z Napoleonem. 1807 r.: na mocy traktatu w Tylży utworzenie Księstwa Warszawskiego. 1815 r.: postanowienia kongresu wiedeńskiego ustanawiającego nowy ład po klęsce Napoleona – zamiast Księstwa Warszawskiego powstaje podległe Rosji Królestwo Polskie, unia personalna (car królem polskim). 1817 r.: założenie Uniwersytetu Warszawskiego. 1824 r.: procesy – w Wilnie filomatów i filaretów, w Warszawie Waleriana Łukasińskiego. 1829 r.: koronacja
Miłość To uczucie od pierwszego wejrzenia, łączące ludzi, którzy są sobie przeznaczeni – mówi się o komunii dusz. Miłość jest wielką siłą, nie mogą jej pokonać przeciwności świata, nawet śmierć. Jest uczuciem wszechogarniającym, często też siłą destrukcyjną: prowadzi do załamania, szaleństwa, nawet samobójstwa. Dla romantycznego kochanka (raczej rzadko przedmiotem analizy są w literaturze tego okresu uczucia kobiety) wybranka jest ideałem, niemal aniołem. Pisarze tej epoki pokazują zazwyczaj miłość nieszczęśliwą i niespełnioną – nie
Romantyczni poeci głoszą hasła swobody twórczej i odrzucają klasyczne zasady – także jeśli idzie o gatunki literackie. Oczywiście nie znikają całkowicie klasyczne gatunki literackie, także te wywodzące się z antyku. Nadal powstają ody, sonety czy hymny, nie są to jednak formy najbliższe duchowi romantyzmu. W epoce tej powstają nowe gatunki, które ściśle łączą się ze światopoglądem epoki, w związku z czym w literaturze późniejszych epok pojawiają się rzadko lub nawet wcale. Nowe, powstałe w romantyzmie gatunki dramat romantyczny
Faust powstawał w latach 1768–1832. Goethe pisał go niemal przez całe życie. Pierwsza część utworu została wydana w roku 1808, druga – w 1832 (to rok śmierci pisarza). Ten dramat romantyczny jest sumą przemyśleń autora, dziełem przede wszystkim filozoficznym. Tytułowy bohater jest mędrcem, który rozczarował się do wiedzy książkowej. Przez całe dotychczasowe życie studiował księgi, ale nie znalazł dzięki temu odpowiedzi na najważniejsze pytania: o cel i sens życia, o prawa
Ważna jest przede wszystkim jednostka. Pod wpływem romantycznego indywidualizmu w literaturze pojawia się specyficzny typ bohatera – człowiek wybitny, o bogatej psychice, przeżywający rozterki i gwałtowne emocje. Czasem egzaltowany, nadwrażliwy, przesadnie silnie reagujący na otaczający świat. Bohater romantyczny stawia siebie w centrum zainteresowania (egotyzm!). Z przeżywanych przez niego emocji najważniejsze to miłość – zazwyczaj na romantyczny sposób nieszczęśliwa – oraz bunt. Bohater romantyczny chce zmieniać świat, broni wolności – swojej lub innych – ale
Johann Wolfgang von Goethe Król Olszyn Kto jedzie tak późno wśród nocnej zamieci?To ojciec z dziecięciem jak gdyby wiatr leci.Chłopczynę na ręku piastując najczulej,Ogrzewa oddechem, do piersi go tuli. „Mój synu, dlaczego twarz kryjesz we dłonie?”„Czy widzisz, mój ojcze? Król Olszyn w tej stronie,Król Olszyn w koronie, z ogonem jak żmija!”„To tylko, mój synu, mgła nocna się zwija.” „Chodź do mnie, chłopczyno, zapraszam najmilej,Pięknymi zabawki będziem się bawili,Chodź na brzeg, tu kwiatki kraśnieją i płoną,A
Nowa epoka = nowy światopogląd = nowe spojrzenie na sztukę! Także w sferze działalności artystycznej romantycy głoszą bunt przeciwko zniewoleniu. Według nich twórca ma całkowitą swobodę wyrażania swych uczuć i myśli. Sztuka rodzi się z natchnienia, które jest „pierwiastkiem boskim w człowieku”. Odrzucone zostają wszystkie antyczne zasady krępujące literaturę: zasada trzech jedności, decorum, mimesis, jednorodności estetycznej dzieła. Romantycy łączą język podniosły z potocznym, komizm z tragizmem, realizm z fantastyką – tylko tak można według nich oddać złożoność
Wielu ciekawych autorów, wiele ważnych dzieł! Wpłynął na to charakter epoki: fascynacja artystą i samym aktem tworzenia zachęcała do zajmowania się literaturą. O bogactwie romantycznego dorobku zadecydował fakt, że ówcześni twórcy dostrzegali różnorodne źródła inspiracji. Choć powtarzają się pewne tematy, nie jest to niewolnicze naśladowanie wspólnych wzorów. Różnice wynikają i z odmienności lokalnych – społecznych czy politycznych. Dla literatury ważny był także ówczesny wzrost liczby czytelników. Ciekawostka Kiedy po raz pierwszy mamy kontakt
Gatunki literackie romantyzmu Typowo romantyczne Dramat romantyczny Cechy: zerwanie z klasyczną regułą trzech jedności (przestrzeń, czas o szerokim zakresie, wiele wątków); synkretyzm rodzajowy; niesceniczność; zakłócenia chronologii zdarzeń; kompozycja otwarta (luki, zagadkowość, otwarte zakończenie); obecność bohatera romantycznego. Przykład: Dziady – Adama Mickiewicza Kordian – Juliusza Słowackiego Nie-Boska komedia – Zygmunta Krasińskiego Poemat dygresyjny Cechy: główna linia akcji jest pretekstem do wtrącania licznych dygresji autora – dotyczących problematyki współczesnej: polemik, programów literackich, definicji
Modyfikacje bohatera romantycznego Gustaw-Konrad, Dziady Adama Mickiewicza Młodość wrażliwość zwątpienie w księgi poezja nieszczęśliwa miłość samotność Miłość Nieszczęśliwa wielka miłość – odrzucony jako gorszy konkurent. Przeistoczenie Popełnia samobójstwo, lecz żyje nadal. Na ścianie więziennej celi odnotowuje swoją przemianę: „Gustavus obiit (…) Hic NATUS EST CONRADUS”. Czyn dyskusyjny Bunt wobec Boga, żądanie „rządu dusz”, pycha – dla idei wyzwolenia. Różnice Konrad pierwszy realizuje schemat bohatera romantycznego, jest „punktem odniesienia” dla następnych wcieleń.
Podobnie jak powieść poetycka jest gatunkiem ukształtowanym przez epokę romantyzmu. Za jego twórcę uważa się George’a Byrona, autora dwóch tego rodzaju poematów – Wędrówek Childe Harolda i Don Juana. Nie należy przy tym zapominać, że chociaż to Byron stworzył pierwowzór tego gatunku literackiego, duży wpływ na powstanie poematu dygresyjnego miały również powieści angielskiego pisarza Laurence’a Sterne’a, takie jak Podróż sentymentalna i Tristram Shandy. Na nich częściowo wzorował się Byron, tworząc
Cechy Aliny: pracowita, uczciwa, spokojna, prostolinijna, szlachetna, honorowa, zacna, wrażliwa, uczuciowa, dobra, prostoduszna, skromna, życzliwa, troskliwa. Cechy Balladyny: leniwa, wygodna, uparta, niegrzeczna wobec matki i siostry, harda, nieposłuszna, bezwzględna, okrutna, bezduszna, bezlitosna, arogancka, przebiegła, wyrachowana, samolubna, nieuczciwa, niewierna (stara się o względy Kirkora, choć ma romans z Grabcem). Dalsze zbrodnie Balladyny Balladyna okazuje się bezlitosną zbrodniarką. Morduje (lub każe mordować) wszystkich, którzy mogą zagrażać jej pozycji lub są przeszkodą w realizowaniu przez nią jej
Romantyzm charakterystyka epoki Granica czasowe W Europie Początek – 1789 rok: Wielka Rewolucja Francuska. Koniec – 1848 rok: Wiosna Ludów – umowna data końca romantyzmu europejskiego, choć już w latach 30. pojawia się w literaturze realizm. W Polsce 1818 (lub 1822) – 1863 Początek teoretyczny 1818 rok: wydanie przez Kazimierza Brodzińskiego rozprawy O klasyczności i romantyczności. Początek faktyczny 1822 rok: Adam Mickiewicz wydaje swój pierwszy tomik wierszy, Ballady i romanse.
Dzieciństwo sielskie, anielskie Adam Mickiewicz urodził się 24 grudnia 1798 roku w Zaosiu koło Nowogródka. Rodzicami poety byli Mikołaj Mickiewicz, komornik i adwokat, oraz Barbara z domu Majewska. To właśnie ukochana matka ofiarowała synka pod opiekę Matki Boskiej Ostrobramskiej, gdy jako maleńki chłopczyk wypadł z okna. Dzieciństwo poeta miał beztroskie. Przerwała je śmierć ojca w 1812 r. Jak to widać w dziełach? „Kraj lat dziecinnych” pokazał Mickiewicz przede wszystkim w Panu Tadeuszu. Znalazł się tam opis wypadku z wczesnego dzieciństwa
Kronika podróży? W zbiorze Sonety krymskie jest 18 utworów, nie zostały uporządkowane zgodnie z trasą podróży, choć stanowi ona zasadniczą ramę kompozycyjną. Poetycka podróż zaczyna się na bezkresnym stepie (Stepy akermańskie), a kończy u stóp góry (Ajudah). Zgodnie z tradycją sonet jest gatunkiem służącym do wyrażania uczuć oraz emocji i poeta przedstawia je, ale nie w sposób bezpośredni. Obrazy natury – stepów, morza i gór, orientalnych zabytków – służą ukazaniu uczuć podmiotu lirycznego. Ponieważ poeta, zdaniem romantyków,
Przywykliśmy do tradycyjnej interpretacji cyklu Sonetów krymskich, nakazującej traktować je jako pamiętnik liryczny poety-pielgrzyma, który, wędrując po pełnym egzotyki i niepowtarzalnej urody Krymie, doznaje przy tym całej gamy uniesień – od zachwytu nad pięknem natury po niewygasłą nostalgię za ojczystym krajobrazem „pagórków leśnych i łąk zielonych”. Warto się jednak zastanowić, czy podróż pielgrzyma jest jedynie podróżą w przestrzeni horyzontalnej, wędrówką naturalisty odurzonego bujnością przyrody? Okazuje się, że w sonetach odnajdziemy
Manifest polskiego romantyzmu Ballady i romanse – zbiór ballad Adama Mickiewicza opublikowanych w pierwszym tomie Poezji wydanym w 1822 roku. Napisał je autor w trakcie pobytu w Kownie, gdzie był nauczycielem miejscowego gimnazjum. Nieciekawy towarzysko i intelektualnie żywot na litewskiej prowincji był jednakże okazją do poznania tamtejszego folkloru, świata podań i mitów ludowych wyrosłych z wierzeń gminu. To one zrodziły w efekcie ten niezwykły spektakl grozy i cudów, o którym czytamy w balladach. Nie bez znaczenia dla powstania tomiku ballad były również
W dziejach literatury romantycznej zapisał się jako filozof historii. Jego refleksja historiograficzna próbująca rozpoznać mechanizmy procesów społecznych i rolę człowieka w świecie historycznym należy do najbardziej znaczących rozważań o romantycznej filozofii dziejów. Pozycję poety w świecie literackim ugruntowała Nie-Boska komedia – dramat metafizyczny i polityczny uznany za arcydzieło literatury polskiej. To głównie dzięki niemu uzyskał Krasiński miano „trzeciego wieszcza”. Wśród współczesnych nie cieszył się sympatią. Zarzucano mu konserwatyzm, tendencyjność w ocenie własnej warstwy społecznej,
Słowacki wierzył, że triumf tego, co genialne, jest nieunikniony, że jego „będzie za grobem zwycięstwa”. W testamencie poetyckim, jaki pozostawił potomnym, wśród wielu wątków pobrzmiewa horacjańska nuta „non omnis moriar” („nie wszystek umrę”): „Jednak zostanie po mnie ta siła fatalna, Co mi żywemu na nic … tylko czoło zdobić, Lecz po śmierci was będzie gniotła niewidzialna, Aż was, zjadacze chleba – w aniołów przerobi.” Współcześni poecie nigdy nie zrozumieli jego
