Poetom romantycznym przyszło żyć w okresie niezwykle ważnych wydarzeń politycznych i przemian społecznych. Nie wszyscy pamiętali nadzieje związane z Napoleonem (na przykład Słowacki urodził się w 1809 r.), ale ich wspólnymi doświadczeniami były powstanie listopadowe i Wiosna Ludów. Interesujące wydarzenia nie są jednak jedynym powodem, by dobrze poznać biografie romantycznych twórców.

Znajomość losów poety okazuje się ważna, przydatna w trakcie lektury jego dzieł. Nie ma chyba pisarza, który w swojej twórczości nie odwoływałby się do własnych przeżyć i doświadczeń. Wiedza o tych doświadczeniach pozwala czytelnikowi w pełniejszy sposób odczytać teksty, uniknąć interpretacyjnych błędów, znaleźć nowe źródła inspiracji. Innym powodem, dla którego należy poznać biografie Mickiewicza czy Słowackiego, jest to, że znajdziemy w nich wiele elementów charakterystycznych dla epoki. Dzięki tej wiedzy dostrzega się związek kultury i życia – hasła romantyzmu wypełniają się dla nas treścią, stają się czymś realniejszym.

 

Juliusz Słowacki

Dziesięć lat młodszy od Mickiewicza, drugi wieszcz polskiego romantyzmu wcale się z pierwszym nie polubił. Gdy przyjechał do Paryża, Mickiewicz, który już tam był i cieszył się opinią pierwszego poety narodu wybranego, nie pomógł Słowackiemu włączyć się w życie emigracji. Poza tym akurat opublikowano pierwsze utwory Słowackiego – zupełnie niepasujące do gorącej, popowstaniowej atmosfery. Kiedy zarzucono mu, że pomija sprawy narodu, uniósł się honorem. Na słynnej uczcie u Januszkiewicza obaj wieszczowie stoczyli bój – był to pojedynek na improwizacje. Rozstali się nie jako „wrogi”, ale jako „dwa na słońcach swych przeciwnych – Bogi”, jak zapisał w Beniowskim Słowacki. Wydaje się, że Słowacki był bardzo wrażliwy, może nadwrażliwy, obdarzony niezwykłą wyobraźnią i talentem, i że dominujący wpływ na niego miało matczyne wychowanie.

Gdy był młodzieńcem, jego przyjaciel Ludwik Spitznagel popełnił samobójstwo. Musiało to wywrzeć wpływ na psychikę poety. Nieszczęśliwie kochał się w dużo starszej od siebie Ludwice Śniadeckiej, która nie potraktowała poważnie jego zalotów. Musiało go to dotknąć, lecz fakt ten dopiero z czasem uczyniono tragedią romantyczną, bo przecież Słowacki przeżywał później równie ważne historie miłosne.

Podobnie jak Mickiewicz – nie walczył w powstaniu. Nigdy się nie ożenił. Podróżował, a słynną podróż na Wschód odnajdujemy w jego twórczości. Zmarł na gruźlicę, mając zaledwie czterdzieści jeden lat.

Niektóre utwory Słowackiego:

 

Aleksander Fredro

Znakomity komediopisarz nie przystaje, oczywiście, do portretu wzniosłego, tragicznego i ponurego romantyka. Jego sztuki utrzymane są w konwencji realistycznej, i nadprzyrodzonych sfer i osób raczej w nich nie znajdziemy. Znajdziemy natomiast zarejestrowany, jakby zatrzymany w kadrze, obraz Polski szlacheckiej, sarmackiej – w tym pozytywnym znaczeniu, związanym z pielęgnowaniem tradycji. Nie znaczy to, że Fredro bezrefleksyjnie wychwala współczesnych. Przeciwnie, galeria Fredrowskich postaci to zarazem przegląd i krytyka typowych polskich wad. Przez śmiech i wyszydzenie – ale krytyka.

Więcej romantyzmu znajdziemy w życiu Fredry, który dziesięć lat czekał na wolność ukochanej kobiety, by móc ją poślubić. Była nią Zofia Skarbkowa, a tyle lat trwało wówczas przeprowadzenie rozwodu. Uczucie to zostało jednak uwieńczone szczęściem. Bardzo natomiast cierpiał przez krytykę, której poddali jego dzieła współcześni ludzie pióra. Zarzucono mu, że w tych trudnych dla ojczyzny czasach jest obojętny na sprawy narodowe, że popełnia nietakt, kreując radosne postaci, kiedy kraj dotykają nieszczęścia. Fredro przestał tworzyć. Powrócił do pisania dopiero po dwudziestu latach.

Niektóre utwory Aleksandra Fredry:

  • I faza, lata 1818–1835:
    • Pan Geldhab,
    • Śluby panieńskie,
    • Pan Jowialski,
    • Zemsta, Dożywocie,
    • Damy i huzary,
    • Trzy po trzy (pamiętnik)
  • II faza, lata 1855–1876:
    • Wielki człowiek do małych interesów,
    • Zapiski starucha (zbiór aforyzmów)

 

Cyprian Kamil Norwid

Romantyk spóźniony. Tej biografii towarzyszy smutek: sieroctwo, brak pieniędzy, bieda, choroba, śmierć w przytułku. Nieszczęśliwa miłość też: ubogi poeta zakochał się w światowej damie, znanej w całej Europie żonie greckiego milionera – Marii Kalergis. Podążał jej śladem po kontynencie, ale pozostał samotny. Przez ponad rok przebywał w Nowym Jorku, gdzie zarabiał na życie jako rysownik i rzeźbiarz. Był niesłusznie więziony, zapadł na głuchotę, a w dodatku odszedł w zapomnienie. Współcześni nie zrozumieli jego utworów, właściwie następne pokolenie też nie. Dopiero Młoda Polska rozpropagowała poezję Norwida. Jego odkrywcą był Zenon Przesmycki Miriam.

To, co pozostało ze spuścizny Norwida, wzbudza szacunek. Niektórzy uważają, że to poezja trudna. Dokładna lektura pozwala się jednak przekonać, że jest niezwykła, fascynująca, jedyna w swoim rodzaju.

Norwid zmarł w przytułku, przeznaczonym dla polskich sierot i weteranów Zakładzie Świętego Kazimierza na przedmieściu Paryża. Został pochowany w zbiorowym grobie na cmentarzu w Montmorency pod Paryżem. Część jego rękopisów zniszczono. Wśród tych, które ocalały, są wiersze, poetycki traktat o sztuce Promethidion, a także rysunki.

Niektóre utwory Norwida:

 

Zygmunt Krasiński

Nasz romantyk arystokrata. Na hrabiego Zygmunta dominujący wpływ miał ojciec, człowiek o silnej osobowości – generał Wincenty Krasiński. Generał decydował o nauce i karierze syna. Generał zabronił mu udziału w patriotycznej demonstracji, na którą, zamiast na zajęcia, poszli wszyscy koledzy młodego hrabiego. Zygmunt samotnie podążył na uczelnię.

Ojciec, który dawniej służył pod Napoleonem, teraz był poddanym cara i wymyślił dla syna urząd na carskim dworze. Tu jednak Zygmunt po raz pierwszy się zbuntował. Nie poprosił o urząd, lecz o pozwolenie na wyjazd do Europy w celu podreperowania zdrowia (miał chore oczy). W podróży zamożny arystokrata pisał, zwiedzał, filozofował.

Ożenił się, zgodnie z wolą ojca, z arystokratką Elizą Branicką, ale romansował, zgodnie z własną wolą, najpierw z wielkooką i pulchną, jak każą sądzić portrety, Joanną Bobrową, potem, przez wiele lat, z Delfiną Potocką.

Zmarł w Polsce, w Opinogórze, gdzie dziś, w dawnej posiadłości Krasińskich, znajduje się muzeum romantyzmu. Warto je zobaczyć.

Najważniejsze utwory Krasińskiego:

  • Nie-Boska komedia (dramat, 1835 r.),
  • Irydion (dramat),
  • Przedświt (poemat profetyczny),
  • Psalmy przyszłości (cykl utworów poetyckich). Poemat i psalmy zawierają myśl filozoficzną Krasińskiego.

 

Co łączy biografie polskich romantyków?

Nieszczęśliwa miłość

Słowacki swoje uczucie do Ludwiki Śniadeckiej ukazał w Kordianie. W listach Krasińskiego widoczna jest siła jego namiętności do Delfiny Potockiej. Niestety, ojciec nakazał mu się ożenić z inną kobietą. Także Norwid został odrzucony przez ukochaną Marię Kalergis.

Samotność

Szczególnie boleśnie odczuwana przez Słowackiego i Norwida, którzy nie założyli własnych rodzin, a poza tym nie byli rozumiani przez czytelników (zob. utwory Słowackiego Hymn, Grób Agamemnona czy Beniowski; Norwida Klaskaniem mając obrzękłe prawice). W utworach Słowackiego widać ból i tęsknotę związane z rozstaniem z ukochaną matką – spotkali się dopiero na krótko przed śmiercią poety, w 1848 r.

Doświadczanie trudów emigracji

Poza Krasińskim, który był bogatym arystokratą i sam zdecydował się na podróże po Europie, inni nasi wielcy poeci zostali przez los skazani na życie na obczyźnie. Słowacki wyjechał na Zachód z misją dyplomatyczną w czasie powstania listopadowego. Norwid wybrał emigrację po pobycie w berlińskim więzieniu. W ich utworach widoczna jest tęsknota za ojczyzną.

Podróż

Czasem typowo romantyczna podróż na Wschód. Mickiewicz został do niej właściwie zmuszony. Słowacki w latach 1836–37 odwiedził Egipt, Liban, Grecję (owoce tej wyprawy to Grób Agamemnona, Rozmowa z piramidami, Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu…), fascynowały go Alpy (owoce tych podróży to Rozłączenie, W Szwajcarii). Wiele podróżowali także Krasiński i Norwid, który w latach 1852–1854 szukał szczęścia nawet w Stanach Zjednoczonych.

Zobacz:

Biografia poety romantycznego jako tworzywo literackie