Antygona
Sofokles, Antygona
Kim była:
Córka Edypa, obciążonego klątwą bohatera mitu o rodzie Labdakidów. Sprzeciwiła się rozkazowi Kreona i pochowała zwłoki swojego brata Polinejkesa, uznanego za zdrajcę. Została skazana na śmierć przez zamurowanie. Popełniła samobójstwo.
Cechy:
Odważna, harda, stanowcza, wierna swoim zasadom, mocno związana z rodziną, bardzo religijna.
Czego jest symbolem:
Buntu, trudnych wyborów, miłości do rodziny, szacunku dla nakazów religii.
Tematy z którymi można powiązać postać
Konflikty
- Konflikt między władzą (Kreon) a jednostką (Antygona). Antygona uważa rozkaz Kreona za niesłuszny, krzywdzący. Mimo iż jako poddana winna jest posłuszeństwo władcy, buntuje się.
- Konflikt między posłuszeństwem prawom boskim (nakazującym grzebanie zmarłych) a władzą królewską (zakazującą pochówku zdrajców państwa) to konflikt dwóch przeciwstawnych racji. Cokolwiek bohater wybierze, zawsze poniesie klęskę.
Władza
Rozkaz Kreona nie był zgodny z wolą ludu i dlatego Kreon w ostateczności przegrał. Ale to właśnie czyn Antygony był początkiem upadku Kreona. Antygona przez swój bunt podważyła absolutną władzę Kreona, doprowadziła do podważenia jego pozycji w państwie.
Wybory
Antygona nie waha się, nie wątpi w słuszność swojej decyzji, chociaż wie, że sprowadza na siebie śmierć. Wbrew opinii całej rodziny dokonuje wyboru zgodnego ze swoim sumieniem i wyznawaną religią.
Rodzina, poświęcenie dla najbliższych
Antygona udowodniła, że jej miłość do brata nie skończyła się w chwili jego śmierci. Nie chciała dopuścić do zbezczeszczenia zwłok brata.
Tragedia Antygona to jeden z najważniejszych utworów antycznych. Los Antygony to efekt działania fatum, jej śmierć to wynik konfliktu tragicznego. Utwór Sofoklesa to wzorzec tragedii antycznej.
Mały Książę
Antoine Saint-Exupéry, Mały Książę
Kim był:
Fantastyczny mieszkaniec maleńkiej planety B-612. Przybył na Ziemię w poszukiwaniu przyjaciół. Odwiedzał różne planety, aby ich znaleźć i przekonać się, co tak naprawdę czuje do swojej Róży.
Cechy:
Wrażliwy, czuły, odpowiedzialny, poważny jak na swój wiek, osamotniony.
Czego jest symbolem:
Dziecięcego sposobu poznawania świata, wędrowca, który szuka przyjaźni i prawdy o sobie samym.
Tematy
Dorośli i dzieci
Mały Książę myśli i zachowuje się jak dziecko. Okazuje się jednak, że to właśnie ten dziecięcy, fantastyczny sposób patrzenia na świat jest lepszy, bo prawdziwszy i szczery. Dla dzieci najważniejsza jest przyjaźń, marzenia, zabawa. Dla dorosłych – pieniądze, pozycja społeczna, kariera. Między światem dzieci a dorosłych przebiega granica, której przekroczenie jest nieodwracalne.
Przyjaźń
Jesteśmy odpowiedzialni za swoich przyjaciół. Tego nauczył Małego Księcia Lis. Prawda o „oswajaniu” przyjaciół i o tym, że nie ma sklepów, w których można by kupić przyjaciół to najważniejszy morał książki.
Fantastyka
Mały Książę jest istotą fantastyczną, wymyśloną. Można śmiało go wykorzystać do tematu o literaturze fantastycznej.
Wyobraźnia
Tę książkę lubią wszyscy ci, którzy potrafią uwierzyć, że w tekturowym pudełku jest wymarzony baranek. Ci, którzy często zastanawiają się, kto żyje na innych planetach i o czym myślą zwierzęta i rośliny. To książka dla ludzi z bogatą wyobraźnią.
Miłość
Mały Książę nie był pewien swojego uczucia do Róży i dlatego wyruszył w podróż. Największym przeżyciem była dla niego wizyta w ogrodzie pełnym róż. Postanowił powrócić na swą planetę, do ukochanej. Dotarł tam czy umarł po ukąszeniu żmii? Nie wiadomo.
Samotność
Samotny jest Mały Książę, samotny jest Pilot, który nieoczekiwanie wylądował na pustyni, samotni są wszyscy mieszkańcy planet odwiedzanych przez Małego Księcia (Pijak, Król, Bankier). Samotność jest smutna, tragiczna, nieludzka.
Odyseusz
Homer, Odyseja
Kim był:
Król Itaki, uczestnik wojny trojańskiej. Przyczyną jego dziesięcioletniej tułaczki był gniew boga Posejdona spowodowany okaleczeniem cyklopa Polifema. Dzięki pomocy sprzyjającej bohaterowi Ateny Odyseuszowi udało się wyjść cało z najgorszych niebezpieczeństw i po dwudziestu latach dotrzeć do ukochanej Itaki (dziesięć lat wojny trojańskiej i dziesięć lat tułaczki po morzach).
Cechy:
Sprytny, przebiegły, odważny, ciekawy świata, zuchwały, pewny siebie.
Czego jest symbolem:
Wytrwałego wędrowca.
Tematy
Wędrówka
To najsłynniejsza literacka wędrówka. Nie można o niej nie wspomnieć, pisząc o podróży. Troję (początek podróży) od Itaki (koniec) nie dzieliła aż tak wielka odległość, ale przeciwności losu sprawiły, że Odys wracał do ojczyzny przez dziesięć lat. Odyseusz w trakcie swej podróży musiał wykazać się sprytem i odwagą, a przede wszystkim ogromną wytrwałością i wiarą.
Religia
Greccy bogowie nie byli tak wszechwładni jak Bóg chrześcijański. Można ich było przechytrzyć, okłamać. I Odyseusz często to wykorzystywał. Podpadł Posejdonowi, zyskał przychylność Ateny.
Fantastyka
Potwory Scylla i Charybda, cyklopi, syreny – to fantastyczne stwory zamieszkujące mitologiczne krainy.
Miłość, wierność
Przez dziesięć lat Odyseusz niezmordowanie wędrował do ojczystej Itaki, a przede wszystkim do ukochanej żony. Wprawdzie wierniejsza okazała się Penelopa niż Odyseusz (ona wytrwale odrzucała wszystkich zalotników, on miał romans z czarodziejką Kirke), ostatecznie jednak to miłość małżeńska zwycięża.
Don Kichot
Miguele Cervantes, Don Kichot z La Manczy
Kim był:
Siedemnastowieczny szlachcic, który całe dnie wypełnia czytaniem romansów rycerskich. Pod wpływem przeczytanych opowieści o rycerzach postanawia zostać błędnym rycerzem i walczyć ze złem. Każda jego wyprawa przynosi mu jedynie rozczarowanie. Umiera, żałując tego, co zrobił i przeklinając księgi, które pomieszały mu w głowie.
Cechy:
Odważny, wrażliwy, honorowy, pewny siebie, zarozumiały. Dla wszystkich, których spotykał – szalony.
Czego jest symbolem:
Idealisty, błędnego rycerza, szaleńca.
Tematy
Ideały
Gdyby wszyscy postępowali jak Don Kichot, świat byłby lepszy. Bo Don Kichot walczył w imię dobra. Chciał przeciwdziałać niesprawiedliwości. Ale niestety, świat nie jest idealny i może właśnie dlatego Don Kichot przegrał swoją walkę.
Rycerstwo
Oczywiście w krzywym zwierciadle. Don Kichot wybiera giermka, przygotowuje zbroję, nadaje imię swemu rumakowi (chudej szkapinie), ślubuje wierność damie serca (prostej wieśniaczce), walczy z potworami (wiatrakami i stadami owiec).
Heroizm
Walka Don Kichota z wyimaginowanym złem nie miała sensu, niczego dobrego nie przynosiła. Ale dzięki swemu uporowi Don Kichot stał się symbolem samotnego marzyciela, bezskutecznie próbującego zmienić świat.
Hrabia Roland
Kim był:
Rycerz francuski, zaufany króla Karola Wielkiego. Roland był rycerzem tylnej straży wojsk francuskich. Jego rycerze zostali zaatakowani przez Saracenów. Roland nie chce przywołać na pomoc armii Karola Wielkiego, ponieważ uznano by to za akt tchórzostwa. Woli poświęcić siebie i wszystkich towarzyszy. Chwalebna śmierć Rolanda jest opisana bardzo dokładnie.
Cechy:
Odważny, mężny w walce, pobożny, wierny królowi, dumny, porywczy, oddany przyjaciołom.
Czego jest symbolem:
Honoru – największej wartości dla rycerzy.
Tematy
Rycerstwo, średniowiecze
Roland jest najpopularniejszym wzorem rycerza średniowiecznego. Posiada wszystkie rycerskie cechy, niektóre nawet mogą wydawać się nienaturalne (odwaga i honor).
Odwaga i brawura
Zachowanie Rolanda trudno jednoznacznie ocenić. Był z pewnością odważny. Ale właśnie jego odwaga doprowadza do śmierci wielu dzielnych rycerzy. Czy wezwanie na pomoc wojsk króla byłoby faktycznie tchórzostwem, czy dobrym taktycznie posunięciem?
Wojna, walka
Roland ginie w nierównej walce, jego oddział został zwabiony w zasadzkę i napadnięty przez przeważające siły Saracenów. Mimo iż walka jest skazana na niepowodzenie, rycerze Rolanda dzielnie walczą do końca.
Władza
Stosunek między Karolem Wielkim a hrabią Rolandem to nie tylko układ: władca i poddany. To także prawdziwie ojcowska miłość Karola do ulubionego rycerza, ogromne oddanie i wierność ze strony Rolanda.
Balladyna
Juliusz Słowacki, Balladyna
Kim była:
Piękna, wiejska dziewczyna, później okrutna władczyni. Pierwszą zbrodnię – zamordowanie siostry Aliny – Balladyna bardzo przeżywa. Późniejsze przychodzą jej łatwiej, zwłaszcza że wielokrotnie wykorzystuje do tego swoich podwładnych. Jedna zbrodnia pociąga za sobą następną – trzeba przecież pozbyć się wszystkich niewygodnych świadków. Balladyna ginie rażona piorunem. Na sądzie, któremu przewodniczyła jako nowa królowa, wydaje wyrok na samą siebie.
Cechy:
Ambitna, żądna władzy, pozbawiona skrupułów, uparta, bezwzględna, zazdrosna.
Czego jest symbolem:
Zbrodniarza, chorej ambicji, sprawiedliwie poniesionej kary.
Tematy
Wina i kara
Zbrodnie, które popełniła Balladyna, zwracają się przeciwko niej. Zła królowa została przykładnie ukarana.
Władza
Balladyna doszła do władzy po trupach. Bezwzględnie eliminowała wszystkich swoich konkurentów. Zaczęła od siostry, skończyła na wspólniku.
Samotność
Balladyna uosabia samotność despotycznych władców. Nikomu nie ufa, nikogo nie kocha. Odtrąca nawet miłość matki.
Moralność
Nie ma zbrodni bez kary. Taki jest morał Balladyny.
Fantastyka
Nimfa Goplana, duszki Skierka i Chochlik – bez nich inaczej potoczyłaby się akcja. Kirkor nie trafiłby do wiejskiej chaty, Balladyna nie zabiłaby Aliny.
Ambicja
Tragedia Balladyny wynikała przede wszystkim z jej żądzy władzy, chorobliwej wręcz ambicji. Ona nie nadawała się na żonę wieśniaka, marzyła o władzy. Czy wśród współczesnych kobiet bizneswomen można odnaleźć kogoś podobnego do Balladyny?
Rodzina
Balladyna nie kocha ani swojej matki, ani siostry. Matka do końca broni okrutnej córki – na sądzie nie chce podać jej imienia.
Marcin Borowicz
Stefan Żeromski, Syzyfowe prace
Kim był:
Chłopiec pochodzący ze szlacheckiej rodziny, uczeń zrusyfikowanego gimnazjum w Klerykowie.
Cechy:
Początkowo tchórzliwy, uległy wpływom rusyfikatorów, rozpieszczony, egoistyczny. Po śmierci matki i pod wpływem znajomości z Zygierem i Radkiem mężnieje, staje się coraz bardziej samodzielny, zdecydowany. Budzą się w nim uczucia patriotyczne.
Czego jest symbolem:
Przemian wewnętrznych, dojrzewania.
Tematy
Młodość
W czasach zaborów nie należała do najszczęśliwszych. Dlatego tym bardziej liczyła się przyjaźń Marcina z Radkiem, jednocząca grupę uczniów patriotyczna konspiracja, miłość do Biruty – te wydarzenia ukształtowały psychikę Marcina.
Szkoła
Do takiej szkoły jak gimnazjum w Klerykowie chyba nikt nie chciałby chodzić. Nauczyciele, w większości Rosjanie, traktowali polskich uczniów bardzo źle. Za używanie języka polskiego, czytanie polskich książek groziły surowe kary. Dyscyplina obowiązywała nie tylko w czasie lekcji, niezapowiedziane inspekcje zdarzały się także na stancjach wynajmowanych przez uczniów.
Przyjaźń
Marcin nie jest najlepszym kandydatem na przyjaciela. Zdradza Figę Waleckiego. Jest egoistyczny i tchórzliwy. Ale staje w obronie Radka. I w końcu, pod wpływem Zygiera, okazuje się odpowiedzialnym i odważnym patriotą.
Przemiana wewnętrzna, bunt
Słynna lekcja polskiego, czyli recytacja Reduty Ordona przez Zygiera to dla Marcina moment przełomowy. Uświadamia sobie, jak wiele stracił, ślepo słuchając się rusyfikatorów przez tyle lat nauki w gimnazjum. Zaczyna nienawidzić nauczycieli, którzy chcieli go (i innych uczniów) zniewolić, pozbawić polskości. Dojrzewa w nim bunt.
Ebenezer Scrooge
Karol Dickens, Opowieść wigilijna
Kim był:
Skąpiec, właściciel kantoru w Londynie. Najważniejsze wydarzenie w jego życiu to wizyta duchów w noc wigilijną. Najpierw Duch Marleya (wspólnik Scrooge’a, po śmierci pokutujący za swe skąpstwo), później Duch Wigilijnej Przeszłości, Duch Tegorocznego Bożego Narodzenia i Duch Przyszłych Wigilii. Tak skutecznie przeraziły Scrooge’a, że momentalnie zaczął nadrabiać stracony czas – nawiązał kontakt z rodziną, wspierał ubogich, stał się życzliwy.
Cechy:
Złośliwy, okrutny, nieczuły na ludzką krzywdę, wykorzystujący innych, samotny, nieufny, podejrzliwy.
Czego może być symbolem:
Skąpca, ale także człowieka nawróconego
Tematy
Samotność
Źle jest człowiekowi, którego nikt nie lubi. A jeszcze gorzej człowiekowi, który nikogo nie lubi. Scrooge taki właśnie był. A wystarczyło tak niewiele, aby zyskał sympatię innych ludzi.
Rodzina
Samotny Scrooge ukazany jest na zasadzie kontrastu z biednym, ale szczęśliwym Bobem Cratchitem (pracownikiem Scrooge’a). Bob żyje biednie, lecz ma kochającą, szanującą się rodzinę.
Pieniądze
Szczęścia nie dają, to pewne. Przekonał się o tym nie tylko Scrooge, ale także biblijny zdrajca Judasz, okrutna królowa Balladyna, Harpagon z komedii Moliera Skąpiec.
Przemiana wewnętrzna
Scrooge przerażony tym, co pokazały mu duchy, całkowicie się zmienia. Otwiera się na ludzi, zaczyna okazywać innym sympatię, czerpie radość z pomagania innym.
Tradycja
Wędrówka Scrooge’a po Londynie to okazja do podpatrzenia angielskich zwyczajów bożonarodzeniowych.
Józef Skawiński
Henryk Sienkiewicz, Latarnik
Kim był:
Polski emigrant, latarnik w Aspinwall.
Cechy:
Uczciwy, pracowity, sumienny, odważny, cierpliwy, pokorny, zmęczony życiem, samotnik.
Czego jest symbolem:
Losów polskich emigrantów po powstaniu listopadowym. Tułacza ogarniętego nostalgią.
Tematy
Wędrówka
Emigracja to chyba najsmutniejszy rodzaj wędrówki, bo nie jest dobrowolna i rzadko ma się możliwość powrotu z niej. Od momentu, w którym wyemigrował z kraju aż do objęcia posady latarnika, Skawiński odwiedził chyba wszystkie kraje świata. Walczył na wielu frontach, próbował szczęścia jako poszukiwacz złota, myśliwy, kupiec, kowal i fabrykant. Niestety, żadne jego przedsięwzięcie nie powiodło się. Jak się okazało, praca latarnika także.
Rola literatury
Zmiana w życiu Skawińskiego nastąpiła w chwili przeczytania fragmentu Pana Tadeusza. Epopeja przypomniała mu ojczyznę. Kto jeszcze zmienił się pod wpływem literatury? Uczniowie gimnazjum w Klerykowie, Don Kichot i Michaś z Ikara Jarosława Iwaszkiewicza.
Patriotyzm
Skawiński musiał wyemigrować, bo brał udział w powstaniu listopadowym. Po wielu trudach osiadł w Aspinwall. Wydawało się, że już daleki jest od uczuć patriotycznych. A jednak nie – lektura Pana Tadeusza sprawiła, że na nowo wyruszył poszukiwać chociaż namiastki ojczyzny.
Starość
Skawiński jest stary i zmęczony. Nie chce już walczyć i tułać się, zaczyna myśleć o śmierci. Ale nagle jego zasłużony odpoczynek zostaje przerwany. Czy słusznie? Raczej nie.
Jacek Soplica
Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz
Kim był:
Szlachcic litewski, później bernardyn – Ksiądz Robak. Najważniejsze wydarzenie w jego życiu to zabójstwo Stolnika, a później ucieczka z kraju i decyzja o przywdzianiu mnisiego habitu. Jako ksiądz Robak powraca na Litwę, aby przygotować powstanie narodowe. Przed śmiercią wyjawia, kim jest i uzyskuje przebaczenie od swego największego wroga – Klucznika Gerwazego.
Cechy:
Zawadiaka, pewny siebie, uparty, honorowy, zawzięty, odważny, waleczny. Jako Ksiądz Robak – spokojny, ale odważny, sumienny, opanowany.
Czego jest symbolem:
Szlachty polskiej, przemiany wewnętrznej.
Tematy
Przemiana wewnętrzna
Z zarozumiałego szlachcica Jacek staje się pokornym bernardynem. Jest to tak ogromna zmiana, że w Soplicowie nikomu do głowy nie przyszło, że cichy Ksiądz Robak może być słynnym zabijaką.
Wina i kara
Jacek podstępnie zabił Stolnika, musiał za to ponieść karę. Lata spędzone za granicą z dala od rodziny, w pokornej służbie dla Boga i ojczyzny to kara, jaką sam sobie wyznaczył.
Patriotyzm
Ksiądz Robak jest kwestarzem, przygotowuje szlachtę litewską do wszczęcia powstania narodowego, które wzmocniłoby marsz Napoleona na Moskwę.
Obyczaje
Uczty, polowania, huczne zaręczyny, a od czasu do czasu pojedynki i zajazdy. To rozrywki litewskiej szlachty, do której należał także Jacek Soplica.
Przypomnij sobie!
Stałe elementy charakterystyki:
- Przedstawienie postaci.
- Wygląd zewnętrzny.
- Sposób bycia, zachowanie, usposobienie.
- Zainteresowania, uzdolnienia.
- Cechy osobowości i charakteru, poglądy.
- Ocena postaci.
Wyrazy przydatne przy pisaniu charakterystyki:
Charakter:
- Sympatyczny, miły, wzbudzał zaufanie;
- Antypatyczny, niemiły, nieprzyjemny;
- Ciepły, serdeczny, życzliwy;
- Niemiły, nieprzyjemny, nieżyczliwy;
- Chłodny, powściągliwy, zamknięty w sobie, mruk;
- Wesoły, radosny, optymista;
- Zgaszony, obojętny;
- Energiczny, zaradny, aktywny, czynny;
- Naiwny, prostoduszny, łatwowierny, ufny;
- Szczery, otwarty, spontaniczny;
- Wyrachowany, obłudny, nieszczery;
- Ugodowy, tolerancyjny.
Ocena:
- Samotnik, odludek;
- Buntownik, niezależny;
- Altruista, człowiek o gołębim sercu;
- Społecznik, bezinteresowny, poświęcający się dla innych;
- Egoista, samolub, egocentryk;
- Autorytet moralny, człowiek o ukształtowanym światopoglądzie.
Zobacz: